ا ەسەبى
سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ ءمودۋلىنىڭ ەسەبى
ءمۇعالىمنىڭ ويى ترەنەردىڭ ەسكەرتپەلەرى
ەگەر ءسىز ءبىر نارسەنى التى جاسار بالاعا تۇسىندىرە الماساڭىز، دەمەك ونى ءوزىڭىز دە تولىق تۇسىنبەپسىز.
البەرت ەينشتەين
باستاۋىش مەكتەپ – بالانى وقۋعا ۇيرەتۋ مەن تاربيەلەۋ ونىڭ تۇلعا رەتىندە ءوزىن - ءوزى اشۋعا، جالپى دامۋىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاسايتىن نەگىزگى ساتى. زامان اعىسىنا ساي تەحنولوگيالاردى قولدانۋ اۋقىمى، تۇرلەرى وزگەرىپ وتىرادى. ءبىراق ەڭ باستىسى تەحنولوگيالاردى ءتيىمدى، جۇيەلى قولدانۋ كەرەك.
ۇستاز ءۇشىن ەڭ نەگىزگى ماقسات – ءار ساباعىن تۇسىنىكتى، تارتىمدى، ءتيىمدى وتكىزۋ. ساباق بارىسىندا وقۋشىنىڭ ىزدەنۋى مەن زەرتتەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا قولدانىلاتىن تەحنولوگيالار بارشىلىق. سونىڭ ءبىرى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسى. سوندىقتان مەن سىن تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ ءمودۋلىن تاڭداۋىما تۇرتكى بولعان جاعداي – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ويلاۋ اركەتىندەگى تايىزدىق پەن تەرەڭ ويلانباۋشىلىق، جاتتاندىلىق، بەلگىلى ءبىر شەڭبەر بويىندا ويلانۋى، سىن تۇرعىسىنان وي جۇگىرتە الماۋلارى. سەبەبى وسى ءمودۋلدى الۋ ماقساتىم، ءوزىمدى زەرتتەۋ، ياعني، سىني ويلانا الامىن با؟ - دەگەن سۇراق ويىمنان كەتپەدى جانە وقۋشىلاردىڭ نە بىلگىسى كەلەتىنىن، نە بىلەتىنىن زەرتتەگىم كەلدى. تاعى ءبىر سەبەبىم، ءداستۇرلى ساباق كەزىندەگى ءبىر وقۋشىمنىڭ ايتقان سوزدەرى: «ءمۇعالىم ءسىز نەگە، ول بالاعا ساباق وقىمادىڭىز دەپ، ۇرساسىز، ەگەر ول ساباقتى تۇسىنبەسە، ول سىزگە نەسىن ايتادى» - دەپ ايتقانى مەنى ۇلكەن وي سالدى، بۇل جەردە سول وقۋشىمنىڭ ءوزى سىني ويلانىپ تۇرعانىن ءتۇسىندىم. سەبەبى ول وقۋشىم ماعان قارسى پىكىر ءبىلدىردى. سوندىقتان سىني ويلاۋدى نەگىزگى مىندەتى – بويىمىزعا ءسىڭىپ كەتكەن ءداستۇرلى داعدىلاردى تاستاپ، جاڭاشا ويلانۋ. مىسالى، ءبىز كۇندە ۇيرەنگەن جولىمىزبەن ۇيگە بارامىز. ەگەر سول جولدى اۋىستىرىپ، باسقا جولمەن بارساق، جول بويى جاڭا ءبىر ماعلۇماتتار مەن وزگەرىستەردى كورىپ، بىلەر ەدىك. سوندىقتان بۇل مودۋلدىڭ ستراتەگيالارىن ساباق بارىسىندا قولدانۋ جاڭا وقۋ ماتەريالدارىنداعى وقيعا مەن قۇبىلىستاردى وقۋشىلاردىڭ وزدەرى بايقاپ، تالداۋىنا جاعداي جاسايدى. ياعني، ءبىلىم وقۋشىلارعا دايار كۇيىندە بەرىلمەيدى، ءوزىنىڭ وي ەڭبەگىن قاجەت ەتەتىن تاپسىرمالاردى ورىنداۋى ارقىلى قول جەتكىزەدى. ءار وقۋشى ءوز ويىنا شەك كەلتىرمەي جاۋاپ بەرۋگە داعدىلانادى. وقۋشى بويىنداعى تانىمدىق قابىلەتىنىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ جۇيەسىنىڭ دامۋىنا جول اشادى.
سوندىقتان مەن ءوز تاجىريبەمدە قولدانعان وسى ءمودۋلدىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن دالەلدەۋ ءۇشىن ءتورت ساباعىمنىڭ وتكىزگەندەگى وقۋشىلاردىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلانۋلارى بايقالعان ارەكەتتەرى تۋرالى ايتىپ كەتكىم كەلەدى.
ساباقتى باستاماس بۇرىن وقۋشىلاردى ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالداردى پايدالانۋ ارقىلى توپقا بىرىكتىردىم. ساباعىمنىڭ كىرىسپە، ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى «جىلى لەبىز» اتتى پسيحولوگيالىق دايىندىقتان باستالدى. بۇل بولىمدە بالالار ءبىر - بىرىنە جاقسى ءسوز، جىلى تىلەكتەرىن جانە تەڭەۋ سوزدەرگە ارنادى. مىسالى ءبىر وقۋشىم «مەن باعداۋلەت - باتىرمىن، دەسە، ەراسىل ەرجىگىتپىن، ايزادا - ايمىن، ويتكەنى اكە شەشەم ماعان ايىم، دەپ ەركەلەتەدى»، تاڭقالدىرعانى ءا دەگەن وقۋشىمنىڭ ءانۋار ءالدى، ويتكەنى ول وقۋشىم سويلەمەيتىن، ۇيالشاق بولاتىن دەگەن سوزدەرىنىڭ ءوزى ادام جانىنا جىلى تيەرى انىق دەپ ويلايمىن. بۇل جەردە وسى تەڭەۋ سوزدەرىنىڭ ءوزى وسى بالالاردى ويلاندىرىپ، ولار وزدەرىنىڭ نەگە تەڭەۋ كەرەك، مەن ءوزى قاندايمىن دەگەن ويلارى، اڭگىمەگە ارالاسۋى، سۇراقتار قويۋى، ونىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلانۋىنا اسەر ەتكەنىن بىلدىرەدى. مۇندا مەن بالالارعا جۋان - جىڭىشكە سۇراقتار قويىپ تۇردىم، ال ولار مەنىڭ سۇراعىما جاۋاپ بەردى. ويتكەنى، وقۋشى الدىمەن تۇسىنۋگە تىرىسادى، قويعان سۇراعىنا ءوزى جاۋاپ بەرۋگە دايىن تۇرادى، باسقا بالالاردىڭ سۇراقتارىن مۇقيات تىڭداپ، سۇراق قۇراستىرۋدىڭ قيىن جۇمىس ەكەنىن ءبىلىپ، ەڭ ۇزدىك سۇراقتارعا ءىلتيپات بىلدىرەدى. قورىتا كەلگەندە، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن، ىزدەنۋشىلىگىن دامىتىپ، ءارقايسىسىنا جەكە تۇلعا رەتىندە قاراپ، ولاردىڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمىن، بىلىمگە ىنتاسىن ارتتىرادى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ءمۇعالىمنىڭ ويى ترەنەردىڭ ەسكەرتپەلەرى
ەگەر ءسىز ءبىر نارسەنى التى جاسار بالاعا تۇسىندىرە الماساڭىز، دەمەك ونى ءوزىڭىز دە تولىق تۇسىنبەپسىز.
البەرت ەينشتەين
باستاۋىش مەكتەپ – بالانى وقۋعا ۇيرەتۋ مەن تاربيەلەۋ ونىڭ تۇلعا رەتىندە ءوزىن - ءوزى اشۋعا، جالپى دامۋىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاسايتىن نەگىزگى ساتى. زامان اعىسىنا ساي تەحنولوگيالاردى قولدانۋ اۋقىمى، تۇرلەرى وزگەرىپ وتىرادى. ءبىراق ەڭ باستىسى تەحنولوگيالاردى ءتيىمدى، جۇيەلى قولدانۋ كەرەك.
ۇستاز ءۇشىن ەڭ نەگىزگى ماقسات – ءار ساباعىن تۇسىنىكتى، تارتىمدى، ءتيىمدى وتكىزۋ. ساباق بارىسىندا وقۋشىنىڭ ىزدەنۋى مەن زەرتتەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا قولدانىلاتىن تەحنولوگيالار بارشىلىق. سونىڭ ءبىرى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسى. سوندىقتان مەن سىن تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ ءمودۋلىن تاڭداۋىما تۇرتكى بولعان جاعداي – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ويلاۋ اركەتىندەگى تايىزدىق پەن تەرەڭ ويلانباۋشىلىق، جاتتاندىلىق، بەلگىلى ءبىر شەڭبەر بويىندا ويلانۋى، سىن تۇرعىسىنان وي جۇگىرتە الماۋلارى. سەبەبى وسى ءمودۋلدى الۋ ماقساتىم، ءوزىمدى زەرتتەۋ، ياعني، سىني ويلانا الامىن با؟ - دەگەن سۇراق ويىمنان كەتپەدى جانە وقۋشىلاردىڭ نە بىلگىسى كەلەتىنىن، نە بىلەتىنىن زەرتتەگىم كەلدى. تاعى ءبىر سەبەبىم، ءداستۇرلى ساباق كەزىندەگى ءبىر وقۋشىمنىڭ ايتقان سوزدەرى: «ءمۇعالىم ءسىز نەگە، ول بالاعا ساباق وقىمادىڭىز دەپ، ۇرساسىز، ەگەر ول ساباقتى تۇسىنبەسە، ول سىزگە نەسىن ايتادى» - دەپ ايتقانى مەنى ۇلكەن وي سالدى، بۇل جەردە سول وقۋشىمنىڭ ءوزى سىني ويلانىپ تۇرعانىن ءتۇسىندىم. سەبەبى ول وقۋشىم ماعان قارسى پىكىر ءبىلدىردى. سوندىقتان سىني ويلاۋدى نەگىزگى مىندەتى – بويىمىزعا ءسىڭىپ كەتكەن ءداستۇرلى داعدىلاردى تاستاپ، جاڭاشا ويلانۋ. مىسالى، ءبىز كۇندە ۇيرەنگەن جولىمىزبەن ۇيگە بارامىز. ەگەر سول جولدى اۋىستىرىپ، باسقا جولمەن بارساق، جول بويى جاڭا ءبىر ماعلۇماتتار مەن وزگەرىستەردى كورىپ، بىلەر ەدىك. سوندىقتان بۇل مودۋلدىڭ ستراتەگيالارىن ساباق بارىسىندا قولدانۋ جاڭا وقۋ ماتەريالدارىنداعى وقيعا مەن قۇبىلىستاردى وقۋشىلاردىڭ وزدەرى بايقاپ، تالداۋىنا جاعداي جاسايدى. ياعني، ءبىلىم وقۋشىلارعا دايار كۇيىندە بەرىلمەيدى، ءوزىنىڭ وي ەڭبەگىن قاجەت ەتەتىن تاپسىرمالاردى ورىنداۋى ارقىلى قول جەتكىزەدى. ءار وقۋشى ءوز ويىنا شەك كەلتىرمەي جاۋاپ بەرۋگە داعدىلانادى. وقۋشى بويىنداعى تانىمدىق قابىلەتىنىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ جۇيەسىنىڭ دامۋىنا جول اشادى.
سوندىقتان مەن ءوز تاجىريبەمدە قولدانعان وسى ءمودۋلدىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن دالەلدەۋ ءۇشىن ءتورت ساباعىمنىڭ وتكىزگەندەگى وقۋشىلاردىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلانۋلارى بايقالعان ارەكەتتەرى تۋرالى ايتىپ كەتكىم كەلەدى.
ساباقتى باستاماس بۇرىن وقۋشىلاردى ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالداردى پايدالانۋ ارقىلى توپقا بىرىكتىردىم. ساباعىمنىڭ كىرىسپە، ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى «جىلى لەبىز» اتتى پسيحولوگيالىق دايىندىقتان باستالدى. بۇل بولىمدە بالالار ءبىر - بىرىنە جاقسى ءسوز، جىلى تىلەكتەرىن جانە تەڭەۋ سوزدەرگە ارنادى. مىسالى ءبىر وقۋشىم «مەن باعداۋلەت - باتىرمىن، دەسە، ەراسىل ەرجىگىتپىن، ايزادا - ايمىن، ويتكەنى اكە شەشەم ماعان ايىم، دەپ ەركەلەتەدى»، تاڭقالدىرعانى ءا دەگەن وقۋشىمنىڭ ءانۋار ءالدى، ويتكەنى ول وقۋشىم سويلەمەيتىن، ۇيالشاق بولاتىن دەگەن سوزدەرىنىڭ ءوزى ادام جانىنا جىلى تيەرى انىق دەپ ويلايمىن. بۇل جەردە وسى تەڭەۋ سوزدەرىنىڭ ءوزى وسى بالالاردى ويلاندىرىپ، ولار وزدەرىنىڭ نەگە تەڭەۋ كەرەك، مەن ءوزى قاندايمىن دەگەن ويلارى، اڭگىمەگە ارالاسۋى، سۇراقتار قويۋى، ونىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلانۋىنا اسەر ەتكەنىن بىلدىرەدى. مۇندا مەن بالالارعا جۋان - جىڭىشكە سۇراقتار قويىپ تۇردىم، ال ولار مەنىڭ سۇراعىما جاۋاپ بەردى. ويتكەنى، وقۋشى الدىمەن تۇسىنۋگە تىرىسادى، قويعان سۇراعىنا ءوزى جاۋاپ بەرۋگە دايىن تۇرادى، باسقا بالالاردىڭ سۇراقتارىن مۇقيات تىڭداپ، سۇراق قۇراستىرۋدىڭ قيىن جۇمىس ەكەنىن ءبىلىپ، ەڭ ۇزدىك سۇراقتارعا ءىلتيپات بىلدىرەدى. قورىتا كەلگەندە، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن، ىزدەنۋشىلىگىن دامىتىپ، ءارقايسىسىنا جەكە تۇلعا رەتىندە قاراپ، ولاردىڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمىن، بىلىمگە ىنتاسىن ارتتىرادى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ادەبيەتى 9 سىنىپ.
-
ادىستەمەلىك ۇسىنىستار مۇعالىمگە 2 - سىنىپ ءبىلىم الۋشىلارىنا «قازاق ءتىلى» (وقىتۋ قازاق ءتىلدى ەمەس مەكتەپتەرى ءۇشىن) ءپانى بويىنشا جيىنتىق باعالاۋدى جوسپارلاۋ، ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋگە كومەك قۇرالى رە...
