ءابۋ ءالي يبن-سينا (اۆيسەننا)
ءابۋ ءالي يبن-سينا (اۆيسەننا)
ءابۋ ءالي يبن-سينانىڭ ءاتى-جونى ءابۋ ءالي قۇساين يبن-ابدوللا يبن-سينا. ول 980 جىلى بۇقار قالاسىنىڭ ماڭىنداعى افشانا قىستاعىندا تاجىكتىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. بۇل تۇستا بۇقار ورتا ازياداعى اسا ءىرى مادەني ورتالىقتاردىڭ ءبىرى بولاتىن. ءابۋ ءاليدى بەس جاسىندا بۇقارداعى مەكتەپكە وقۋعا بەرەدى. ءابۋ ءالي ون جاسىندا قۇراندى تۇگەل جاتقا ايتاتىن بولادى، گرامماتيكا، ستيليستيكا، پوەتيكا سياقتى پاندەردى مەڭگەرەدى. وسىدان كەيىن بۇكىل بۇقارعا بەلگىلى فيلوسوف ناتيليدەن لوگيكا، فيلوسوفيا، ماتەماتيكا، زاڭ عىلىمدارى بويىنشا ءدارىس (ساباق) الادى. گەومەتريانى ەۆكليد بويىنشا، ال استرونوميانى پتولومەي بويىنشا وزدىگىنەن وقىپ-ۇيرەنۋگە كىرىسەدى.
ول، اسىرەسە، مەديسينامەن قاتتى اۋەستەنەدى. ەجەلگى گرەكتىڭ ۇلى دارىگەرلەرى گيپپوكرات، گالەن، شىعىس مەديسينا بىلگىرلەرىنىڭ ەڭبەكتەرىن وقۋعا ۇلكەن زەيىن قويادى. سونىمەن ءابۋ ءالي 18 جاسقا جەتپەي-اق بىلگىن، زەردەلى وقىمىستى اتانادى.
ون سەگىز جاسىندا ءابۋ ءالي اريستوتەلدىڭ دانىشپاندىق مۇرالارىن يگەرۋگە كىرىسەدى.
حورەزمنىڭ ساياسي جاعدايى، ماحمۇد ءعازناۋيدىڭ وزبىرلىقتارى ءابۋ ءاليدى حورەزمنەن دە كەتۋگە ءماجبۇر ەتەدى. تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ءابۋ ءالي ءوزىنىڭ عىلىمي-فيلوسوفيالىق تراكتاتتارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىن وسى كەزەڭدە جازعان. ولار – «مەديسينا نەگىزدەرى»، «ساۋىعۋ كىتابى» ت.ب.
ءابۋ ءالي يبن-سينانىڭ ءاتى-جونى ءابۋ ءالي قۇساين يبن-ابدوللا يبن-سينا. ول 980 جىلى بۇقار قالاسىنىڭ ماڭىنداعى افشانا قىستاعىندا تاجىكتىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. بۇل تۇستا بۇقار ورتا ازياداعى اسا ءىرى مادەني ورتالىقتاردىڭ ءبىرى بولاتىن. ءابۋ ءاليدى بەس جاسىندا بۇقارداعى مەكتەپكە وقۋعا بەرەدى. ءابۋ ءالي ون جاسىندا قۇراندى تۇگەل جاتقا ايتاتىن بولادى، گرامماتيكا، ستيليستيكا، پوەتيكا سياقتى پاندەردى مەڭگەرەدى. وسىدان كەيىن بۇكىل بۇقارعا بەلگىلى فيلوسوف ناتيليدەن لوگيكا، فيلوسوفيا، ماتەماتيكا، زاڭ عىلىمدارى بويىنشا ءدارىس (ساباق) الادى. گەومەتريانى ەۆكليد بويىنشا، ال استرونوميانى پتولومەي بويىنشا وزدىگىنەن وقىپ-ۇيرەنۋگە كىرىسەدى.
ول، اسىرەسە، مەديسينامەن قاتتى اۋەستەنەدى. ەجەلگى گرەكتىڭ ۇلى دارىگەرلەرى گيپپوكرات، گالەن، شىعىس مەديسينا بىلگىرلەرىنىڭ ەڭبەكتەرىن وقۋعا ۇلكەن زەيىن قويادى. سونىمەن ءابۋ ءالي 18 جاسقا جەتپەي-اق بىلگىن، زەردەلى وقىمىستى اتانادى.
ون سەگىز جاسىندا ءابۋ ءالي اريستوتەلدىڭ دانىشپاندىق مۇرالارىن يگەرۋگە كىرىسەدى.
حورەزمنىڭ ساياسي جاعدايى، ماحمۇد ءعازناۋيدىڭ وزبىرلىقتارى ءابۋ ءاليدى حورەزمنەن دە كەتۋگە ءماجبۇر ەتەدى. تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ءابۋ ءالي ءوزىنىڭ عىلىمي-فيلوسوفيالىق تراكتاتتارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىن وسى كەزەڭدە جازعان. ولار – «مەديسينا نەگىزدەرى»، «ساۋىعۋ كىتابى» ت.ب.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بوقايەۆ س.ح. (1907-1942) – ماتەماتيكا سالاسى بويىنشا قازاقستاننان شىققان تۇڭعىش دوسەنت، العاشقى عىلىم كانديداتتارىنىڭ ءبىرى، قازاقستانداعى جوعارى ماتەماتيكالىق ءبىلىم بەرۋ وردالارىنىڭ قارا شاڭىراقتارى...
