اكە - قۇرمەتتى ەسىم
ەسسە
اكە - قۇرمەتتى ەسىم
اكە تۋىستىق تەرميندەر جۇيەسىندەگى ءتۇپقازىق ۇعىم، ويتكەنى قازاق شەجىرەسىندە جەتى اتاعا دەيىن ساناۋ داستۇرىندە سانات اكەدەن باستالادى. «جاقسىدان جامان تۋادى، ءبىر اياق اسقا العىسىز. جاماننان جاقسى تۋادى، ادام ايتسا نانعىسىز» دەيدى حالقىمىز.
ءار بالا ءۇشىن دۇنيەدەگى ەڭ قىمبات جاندار، ارينە، اتا - اناسى. ولار ءبىزدىڭ تۋعانىمىزدان باستاپ، قاسىمىزدا ءجۇرىپ، قامقورلىق جاساپ، قولىنداعى بارىن بىزگە بەرگەن. ونىڭ ىشىندە - اكەنىڭ ورنى دا ەرەكشە. اكەلەرگە ارنالعان ولەڭ شۋماقتارى دا از، «باعا جەتپەس بايلىعىم باعىم اكەم، التىن اراي شۋاقتى تانىم اكەم». اكەلەرىمىز
ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز.
بالا بويىنداعى جاقسىلى - جاماندى قاسيەتتەرىن بايقاسا، قازاق ونى ەڭ ءبىرىنشى اكە مەن اتا تاربيەسىنەن كورەدى، تەگىنە تارتقان دەيدى. «اكەسى سونداي ادام ەدى”، “اتاسى جاقسى ادام”، “كورگەندى بالا» دەپ ەر ادام تاربيەسىن اۋىزعا الادى. ويتكەنى اكەسىنىڭ بالاسىنا قالدىرعان ەڭ ۇلكەن مۇراسى – ونىڭ جاقسى تاربيەسى. ال اكە مەكتەبىنەن وتكەن بالا سول مۇراعا قيانات جاساماۋعا تىرىسقان. ەرتەرەكتە ەركەكتى كوك تاڭىرىنە تەڭەگەن. ال ايەلدى جەرگە تەڭەگەن. كۇلتەگىننىڭ ۇلكەن جازۋىندا «تاڭىرىدەي تاڭىرىدەن جارالعان بابام كۇلتەگىن يستەمىن قاعان» دەگەن جازۋ وسىنىڭ دالەلى. قازىرگى زاماندا اكەنىڭ وتباسىنداعى ءرولىنىڭ تومەندەۋى – قوعامدىق دەرت. سوندىقتان ونى مەملەكەت بولىپ قولعا الۋ كەرەك. ءارتۇرلى باعدارلامالار، كينو ارقىلى ناسيحاتتاۋ كەرەك. ءدال قازىرگى تاڭدا ۇيدەگى ايەلىنە ءسوزىن وتكىزە المايتىن اكەنىڭ جىگەرسىزدىگىنەن بالالارى جاسقانشاق، قورقاق، قوعامعا پايداسى جوق بولىپ ءوسىپ كەلەدى. «جامان اكەدەن جاقسى كورشى ارتىق» دەگەن. اكە بەدەلىنەن ايىرىلىپ، ءجۇزى كەتكەن پىشاق سەكىلدى بولىپ بارادى.
مەن ءوزىمنىڭ اكەم تۋرالى ايتار بولسام وتە كوپ. مەنىڭ اكەم ومىردەگى ەركەك اتاۋلىدان دا بيىك تۇلعا. ونىڭ ءبىزدىڭ وتباسىمىز ءۇشىن جاساعان جاقسى ىستەرى از ەمەس. ءبىزدى ەشكىمنەن كەم قىلماي، ءالى كۇنگە دەيىن زامان تالابىنا ساي، كەرەك نارسەلەرىمىزدى الىپ بەرۋدە. سونداعى ءبىر «جۇرتتان قالماي ءوسسىن»،- دەگەن نيەتى عوي. اكەم مەنى جاقسى كورەتىنىن ەشقاشان ايتقان ەمەس. الايدا، ونىڭ ءىس - ارەكەتىنەن مەن ءارقاشان ول مەنى بارىنەن دە جاقسى كورەتىنىن ءتۇسىنىپ كەلەمىن. قىز بالا ءۇشىن “اكە” دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى ەرەكشە. مەن اناما قاراعاندا، اكەمدى قاتتى جاقسى كورەمىن. ولەڭ شۋماقتارىنداعىداي - «مەنىڭ اكەم ەڭ جاقسى ادام».
قورىتىندىلاي كەلە، اكە تۋرالى ايتىلار داستان دا، جىرلار دا، ماقال – ماتەلدەر دە، ءتىپتى العىس سوزدەر دە كوپتىك ەتپەيدى. بۇقار جىراۋ: «اكەسى بار بالانىڭ جەبەسى تاستان وتەدى.» سول سەبەپتى اكەلەردى باعالايىق.
اكە - قۇرمەتتى ەسىم
اكە تۋىستىق تەرميندەر جۇيەسىندەگى ءتۇپقازىق ۇعىم، ويتكەنى قازاق شەجىرەسىندە جەتى اتاعا دەيىن ساناۋ داستۇرىندە سانات اكەدەن باستالادى. «جاقسىدان جامان تۋادى، ءبىر اياق اسقا العىسىز. جاماننان جاقسى تۋادى، ادام ايتسا نانعىسىز» دەيدى حالقىمىز.
ءار بالا ءۇشىن دۇنيەدەگى ەڭ قىمبات جاندار، ارينە، اتا - اناسى. ولار ءبىزدىڭ تۋعانىمىزدان باستاپ، قاسىمىزدا ءجۇرىپ، قامقورلىق جاساپ، قولىنداعى بارىن بىزگە بەرگەن. ونىڭ ىشىندە - اكەنىڭ ورنى دا ەرەكشە. اكەلەرگە ارنالعان ولەڭ شۋماقتارى دا از، «باعا جەتپەس بايلىعىم باعىم اكەم، التىن اراي شۋاقتى تانىم اكەم». اكەلەرىمىز
ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز.
بالا بويىنداعى جاقسىلى - جاماندى قاسيەتتەرىن بايقاسا، قازاق ونى ەڭ ءبىرىنشى اكە مەن اتا تاربيەسىنەن كورەدى، تەگىنە تارتقان دەيدى. «اكەسى سونداي ادام ەدى”، “اتاسى جاقسى ادام”، “كورگەندى بالا» دەپ ەر ادام تاربيەسىن اۋىزعا الادى. ويتكەنى اكەسىنىڭ بالاسىنا قالدىرعان ەڭ ۇلكەن مۇراسى – ونىڭ جاقسى تاربيەسى. ال اكە مەكتەبىنەن وتكەن بالا سول مۇراعا قيانات جاساماۋعا تىرىسقان. ەرتەرەكتە ەركەكتى كوك تاڭىرىنە تەڭەگەن. ال ايەلدى جەرگە تەڭەگەن. كۇلتەگىننىڭ ۇلكەن جازۋىندا «تاڭىرىدەي تاڭىرىدەن جارالعان بابام كۇلتەگىن يستەمىن قاعان» دەگەن جازۋ وسىنىڭ دالەلى. قازىرگى زاماندا اكەنىڭ وتباسىنداعى ءرولىنىڭ تومەندەۋى – قوعامدىق دەرت. سوندىقتان ونى مەملەكەت بولىپ قولعا الۋ كەرەك. ءارتۇرلى باعدارلامالار، كينو ارقىلى ناسيحاتتاۋ كەرەك. ءدال قازىرگى تاڭدا ۇيدەگى ايەلىنە ءسوزىن وتكىزە المايتىن اكەنىڭ جىگەرسىزدىگىنەن بالالارى جاسقانشاق، قورقاق، قوعامعا پايداسى جوق بولىپ ءوسىپ كەلەدى. «جامان اكەدەن جاقسى كورشى ارتىق» دەگەن. اكە بەدەلىنەن ايىرىلىپ، ءجۇزى كەتكەن پىشاق سەكىلدى بولىپ بارادى.
مەن ءوزىمنىڭ اكەم تۋرالى ايتار بولسام وتە كوپ. مەنىڭ اكەم ومىردەگى ەركەك اتاۋلىدان دا بيىك تۇلعا. ونىڭ ءبىزدىڭ وتباسىمىز ءۇشىن جاساعان جاقسى ىستەرى از ەمەس. ءبىزدى ەشكىمنەن كەم قىلماي، ءالى كۇنگە دەيىن زامان تالابىنا ساي، كەرەك نارسەلەرىمىزدى الىپ بەرۋدە. سونداعى ءبىر «جۇرتتان قالماي ءوسسىن»،- دەگەن نيەتى عوي. اكەم مەنى جاقسى كورەتىنىن ەشقاشان ايتقان ەمەس. الايدا، ونىڭ ءىس - ارەكەتىنەن مەن ءارقاشان ول مەنى بارىنەن دە جاقسى كورەتىنىن ءتۇسىنىپ كەلەمىن. قىز بالا ءۇشىن “اكە” دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى ەرەكشە. مەن اناما قاراعاندا، اكەمدى قاتتى جاقسى كورەمىن. ولەڭ شۋماقتارىنداعىداي - «مەنىڭ اكەم ەڭ جاقسى ادام».
قورىتىندىلاي كەلە، اكە تۋرالى ايتىلار داستان دا، جىرلار دا، ماقال – ماتەلدەر دە، ءتىپتى العىس سوزدەر دە كوپتىك ەتپەيدى. بۇقار جىراۋ: «اكەسى بار بالانىڭ جەبەسى تاستان وتەدى.» سول سەبەپتى اكەلەردى باعالايىق.
You Might Also Like
