اكەنىڭ وتباسىنداعى ءرولى
اكەنىڭ وتباسىنداعى ءرولى.
اكە ءاربىر وتباسىنىڭ تەمىرقازىعى، ۇيتقىسى، قورعاۋشىسى جانە تىرەگى. اكە وتباسىنىڭ ەڭ باستى مۇشەسى، ياعني وتاعاسى. اكەنىڭ ءقادىرىن تۇسىنگەن ادام عانا باعالاي بىلەدى.«اكەگە قاراپ ۇل وسەر» دەگەن ءتامسىل بار. ماعىناسىنا تەرەڭىرەك ۇعىنار بولساق، ءبىر اۋىز سوزدەن ساناعا تۇيەتىن سانسىز ۇلاعات جاتىر. راسىندا، جاس ۇرپاققا عانا ەمەس اكەلەرگە دە جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلىپ تۇرعانداي. اكەنىڭ بويىنداعى جاقسى مەن جاماندى قاسيەتتەردى، بالانىڭ بويىنان كورسەك بولادى. بالا نە كورسە، سونى وزىنە قابىلدايدى. سوندىقتان، اكەنىڭ بالاعا بەرەر ءتالىم - تاربيەسىندە ونەگە ءىس - ارەكەتىن كورسەتە بىلۋگە ءتيىس دەپ ويلايمىن.
بۇقار جىراۋ ايتقانداي «اكەلى بالا - جاۋجۇرەك، جيىن تويعا بارادى، توردەن ورىن الادى، بىتىرەدى جۇمىسىن تاستان دا وتكىزەر جەبەسىن»دەيدى. بالاعا قورعان بولعان اكەسىنىڭ ارقاسىندا اياعىن الشاڭ باسىپ، باسىن تىك ۇستاپ، بار شارۋاسىن ءبىتىرىپ، الدىنا كەزدەسكەن كەز – كەلگەن قورعاندى بۇزۋعا دايىن بولادى. ال «اكەسىز بالا سۋجۇرەك، جيىن تويعا بارادى بوساعادا قالادى»دەيدى. ياعني جاسقانشاق بولاتىنىن مەڭزەپ تۇر. سوندىقتان ءبىز بالا تاربيەسىندە اكەنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ءرول وينايتىنىن بىلۋگە بولدى. ءبىراق قازاق ءوز قۇندىلىقتارىنا قايتىپ ورالمايىنشا اكەنىڭ وتباسىنداعى ءرولى تومەندەي بەرەدى.
«ءبىر اكەنىڭ تاربيەسىن - ءجۇز مەكتەپتە بەرە الماس»- دەپ دانا حالقىمىز بەكەر ايتپاسا كەرەك. سول سەبەپتى دە بالا تاربيەسىن حالقىمىزدىڭ ەجەلگى وزىق داستۇرلەرىن نەگىزگە الا وتىرۋ كەرەك. بۇرىندارى اكەنىڭ قاس قاباعىنان، قاھارىنان سەسكەنىپ وسكەن بالالار اكەنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن جاقسى بىلەتىن بالاعا اكەسىنەن قورىققاندىقتان ەمەس، اكەنىڭ وتباسىنداعى باستى ادام ەكەنىن سەزىنىپ، ەر ازامات رەتىندە كورەتىن. اكەدەن تاربيە العان قازاق بالاسىنىڭ اكەگە دەگەن وسىلايشا قۇرمەتى ارتا تۇسەدى.
وسىلايشا اكەدەن تاربيە العان قازاق بالاسىنىڭ جامان بولماسى انىق. اكەلەرىمىزدىڭ اماندىعىن، ءوسىرىپ جەتكىزگەن بالالارىنىڭ قىزىعىن كورۋگە ءناسىپ ەتكىزسىن. بار بالانىڭ باقىتىنا ءبىر اللادان كەيىنگى پاناسى «اكەلەر» امان بولسا ەكەن دەيمىن.
اكە ءاربىر وتباسىنىڭ تەمىرقازىعى، ۇيتقىسى، قورعاۋشىسى جانە تىرەگى. اكە وتباسىنىڭ ەڭ باستى مۇشەسى، ياعني وتاعاسى. اكەنىڭ ءقادىرىن تۇسىنگەن ادام عانا باعالاي بىلەدى.«اكەگە قاراپ ۇل وسەر» دەگەن ءتامسىل بار. ماعىناسىنا تەرەڭىرەك ۇعىنار بولساق، ءبىر اۋىز سوزدەن ساناعا تۇيەتىن سانسىز ۇلاعات جاتىر. راسىندا، جاس ۇرپاققا عانا ەمەس اكەلەرگە دە جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلىپ تۇرعانداي. اكەنىڭ بويىنداعى جاقسى مەن جاماندى قاسيەتتەردى، بالانىڭ بويىنان كورسەك بولادى. بالا نە كورسە، سونى وزىنە قابىلدايدى. سوندىقتان، اكەنىڭ بالاعا بەرەر ءتالىم - تاربيەسىندە ونەگە ءىس - ارەكەتىن كورسەتە بىلۋگە ءتيىس دەپ ويلايمىن.
بۇقار جىراۋ ايتقانداي «اكەلى بالا - جاۋجۇرەك، جيىن تويعا بارادى، توردەن ورىن الادى، بىتىرەدى جۇمىسىن تاستان دا وتكىزەر جەبەسىن»دەيدى. بالاعا قورعان بولعان اكەسىنىڭ ارقاسىندا اياعىن الشاڭ باسىپ، باسىن تىك ۇستاپ، بار شارۋاسىن ءبىتىرىپ، الدىنا كەزدەسكەن كەز – كەلگەن قورعاندى بۇزۋعا دايىن بولادى. ال «اكەسىز بالا سۋجۇرەك، جيىن تويعا بارادى بوساعادا قالادى»دەيدى. ياعني جاسقانشاق بولاتىنىن مەڭزەپ تۇر. سوندىقتان ءبىز بالا تاربيەسىندە اكەنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ءرول وينايتىنىن بىلۋگە بولدى. ءبىراق قازاق ءوز قۇندىلىقتارىنا قايتىپ ورالمايىنشا اكەنىڭ وتباسىنداعى ءرولى تومەندەي بەرەدى.
«ءبىر اكەنىڭ تاربيەسىن - ءجۇز مەكتەپتە بەرە الماس»- دەپ دانا حالقىمىز بەكەر ايتپاسا كەرەك. سول سەبەپتى دە بالا تاربيەسىن حالقىمىزدىڭ ەجەلگى وزىق داستۇرلەرىن نەگىزگە الا وتىرۋ كەرەك. بۇرىندارى اكەنىڭ قاس قاباعىنان، قاھارىنان سەسكەنىپ وسكەن بالالار اكەنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن جاقسى بىلەتىن بالاعا اكەسىنەن قورىققاندىقتان ەمەس، اكەنىڭ وتباسىنداعى باستى ادام ەكەنىن سەزىنىپ، ەر ازامات رەتىندە كورەتىن. اكەدەن تاربيە العان قازاق بالاسىنىڭ اكەگە دەگەن وسىلايشا قۇرمەتى ارتا تۇسەدى.
وسىلايشا اكەدەن تاربيە العان قازاق بالاسىنىڭ جامان بولماسى انىق. اكەلەرىمىزدىڭ اماندىعىن، ءوسىرىپ جەتكىزگەن بالالارىنىڭ قىزىعىن كورۋگە ءناسىپ ەتكىزسىن. بار بالانىڭ باقىتىنا ءبىر اللادان كەيىنگى پاناسى «اكەلەر» امان بولسا ەكەن دەيمىن.
You Might Also Like
-
اكە تۋىستىق تەرميندەر جۇيەسىندەگى ءتۇپقازىق ۇعىم، ويتكەنى قازاق شەجىرەسىندە جەتى اتاعا دەيىن ساناۋ داستۇرىندە سانات اكەدەن باستالادى. «جاقسىدان جامان تۋادى، ءبىر اياق اسقا العىسىز. جاماننان جاقسى تۋاد...
-
اكە - اسقار تاۋ. وتباسىندا اكەنىڭ الاتىن ورنى بولەك. اكە سول شاڭىراقتىڭ بار اۋىرتپاشىلىعىن كوتەرەتىن اسىراپ باعۋعا دا، جاقسى تالىم-تاربيە بەرۋگە دە مىندەتتى ادام.
