اقىماق ادامدى قالاي انىقتاۋعا بولادى
كادىمگىدەي كۇردەلى سۇراق، سولاي ەمەس پە؟ بۇل سۇراققا ەشكىمدى رەنجىتىپ الماي قالاي جاۋاپ بەرسەك ەكەن… شىنىندا وعان جاۋاپ باياعىدا-اق بەرىلگەن، ونىڭ ۇستىنە ءدال ايتىلعانى سونداي، الىپ-قوسار ەشتەڭەمىز جوق. اڭگىمە ادامنىڭ نەنى قانشا ايتاتىنى نەمەسە قانداي تەلەشوۋلاردى كورەتىنى جايىندا ەمەس، بۇل جەردە ادامنىڭ نە ىستەيتىنى ماڭىزدى.
وتكەن عاسىردىڭ وزىندە يتاليالىق تاريحشى-ەكونوميست كارلو مانليو چيپوللا اقىماق ادامنىڭ قام-قارەكەتىنىڭ قاراپايىم فورمۋلاسىن ءتۇزىپ شىعاردى. ەندى سول ماسەلەنىڭ جاي-جاپسارىنا ءۇڭىلىپ كورەيىك.
ادامداردىڭ ءار ءتۇرلى توپتارىن زەرتتەپ كورۋ ارقىلى ك. چيپوللا بۇكىل ادام ءتورت توپقا بولىنەدى دەگەن وي ءتۇيدى، ولار اڭقاۋلار، اقىلدىلار، قاراقشىلار جانە اقىماقتار. ەگەر داستان وزىنە پايداسى ءتيىپ، ارمانعا زيانى بار بىرنارسە ىستەسە، وندا داستان — قاراقشى ادام، ال ارمان — اشىقاۋىز اڭقاۋ. ەگەر داستان ءوزىنىڭ ارەكەتى ارقىلى وزىنە دە، ارمانعا دا پايدالى نارسە ىستەسە، وندا ول اقىلدى ادام. ەگەر دە، ارمان اقىماق بولسا، ول وزىنە دە، داستانعا دا زيان كەلتىرەتىن نارسەلەردى ىستەيدى.
اقىلدىلار، اڭقاۋلار جانە قاراقشىلار ءار ءتۇرلى جاعدايدا، ءوز رولدەرىن اۋىستىرىپ، ءار-الۋان ايماقتا جۇرە بەرۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەيىك. اقىلدى قاراقشى بولىپ، قاراقشى اڭقاۋ بولىپ كەتۋى مۇمكىن. تەك اقىماقتار عانا كوبىنە اقىماقتىڭ قىلىعىن ىستەپ جۇرە بەرەدى. ناقۇرىس اقىماق كەز كەلگەن جاعدايدا اقىماقتىق ايماعىندا قالا بەرەدى.
قانشا جەردەن كۇلكىلى بولسا دا، اقىماق ادام — ادامدار ىشىندەگى ەڭ ءقاۋىپتىسى. ولار قاراقشىلارمەن بىرگە تەرىس ءماندى ايماقتا بولعانىمەن، قاراقشىنىڭ ويىن تۇسىنۋگە بولادى. ول تەك ءوزىنىڭ يگىلىگىن ويلاپ، باسقالاردى ويلامايدى. سوعان بايلانىستى ونىڭ نە ىستەيتىنىن جورامالداپ بىلۋگە، وعان قارسى قورعانىس قۇرۋعا مۇمكىندىك بار.
اقىماقتىڭ نە ىستەپ-نە قوياتىنىن بولجاپ ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس، ول سىزگە ەش سەبەپسىز، ەش ماقساتسىز، ەش ويلاماعان جەردە، ەڭ ءبىر قولايسىز كەزدە كەسىرىن تيگىزەدى. ناقۇرىستىڭ قاشان كەلىپ كيلىگەتىنىن كۇنى بۇرىن جورامالداي الاتىن ەش امالىڭىز جوق. ءتىپتى ونىڭ شابۋىلداپ جاتقانىنا كوزىڭىز جەتىپ تۇرسا دا، ودان قورعانۋ قيىن، ويتكەنى ونىڭ شابۋىلىنىڭ ميعا قونىمدى ەشتەڭەسى جوق.
سونىمەن، اقىماقتى قالاي ايقىندايمىز؟ ونىڭ قام-قارەكەتىنە كوز سالىڭىز. ەگەر ونىڭ بار ارەكەتى باسقا ادامعا نەمەسە ادامدار توبىنا زيان كەلتىرىپ، ال وزىنە ەش پايدا كەلتىرمەي، نەمەسە وزىنە زيانى ءتيىپ جاتسا، الدىڭىزدا تۇرعان ادام — اقىماق.
You Might Also Like
-
قازاق مادەنيەتىنىڭ سوناۋ كونە زاماننان بەرى جاساپ كەلە جاتقان حالىقتىق تۋىندىلارى از ەمەس . سان – سالالى ولەڭ – جىر ، اسىل ءسوز ۇلگىلەرى – ادەبيەت سالاسىنداعى حالىق مۇراسىنىڭ...
-
بىرنەشە ءتاۋىر كىسىلەر ءبىر جەتىم-جەسىر قالعان ءۇي ءىشىن جىلۋ جيامىز دەپ، ءار ۇيگە قىدىرىپ بارىپ ءجۇرىپ، ءبىر بايدىڭ ۇيىنە كەلسە، باي جۇمىسكەرىنە ءبىر كىشكەنتاي ءجىپتى جاڭبىردا ۇمىتىپ، دالادا قالدىرىپسىڭ دە...
