اسان قايعى
اسان قايعى (XV عاسىر)
اسان ءوز زامانىنىڭ اسقان اقىلگويى. جىراۋدىڭ ءوزى ايتقانداي، ونان قالعان «تازا ءمىنسىز اسىل ءسوز» از بولماسا كەرەك، ءبىراق ولاردىڭ ءبارى ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتپەگەن. ونىڭ ءقازىر قولدا بار ولەڭدەرىنەن زامانا جايىن ارىدەن تولعاعان ءىرى ءسوز زەرگەرى، تەرەڭ ويشىل اقىن ەكەنىن تانيمىز.
اسان اتىنا «قايعى» دەگەن ءسوز قوسىلۋى، دا كوپ نارسەنى اڭعارتادى. مۇنان ءبىز ونىڭ حالىق قايعىسىن، مۇڭ-ارمانىن، تاعدىرىن ويلاۋمەن وتكەن ادام ەكەنىن اڭعارامىز. اسان قايعى تۋرالى حالىق اڭىزدارى دا ونىڭ جەلماياعا ءمىنىپ، ەلىنە شۇرايلى، جايلى قونىس، شۇيگىن جەر ىزدەۋمەن ءومىر كەشكەن حالىق قامقورى ەكەنىن تانىتادى. اسان ەل تىنىشتىعىن ارمانداعان. مال باققان كوشپەلى ەلگە كەرەگى – بەيبىت تىرشىلىك. ءبىراق ول كەزدە، جاۋگەرشىلىك، باسقىنشىلىق سوعىس قۇنارلى جەر ءۇشىن ۇرىس-قاقتىعىس ءجيى بولىپ تۇرعان.
ولار ەل بەرەكەسىن كەتىرىپ، كۇيزەلىسكە ۇشىراتقان. جىراۋ حالىق باسىنا تونگەن وسى اۋىرتپالىقتى كورە بىلگەن.
اسان قايعى «ءاي، حان مەن ايتپاسام بىلمەيسىڭ» دەگەن جانىبەك حانعا ايتقان تولعاۋىندا «شابىلىپ جاتقان حالقىڭ بار، ايماعىن كوزدەپ كورمەيسىڭ» دەپ كۇيزەلگەن حالقىنىڭ قامىن ويلاۋ ورنىنا «قىمىز ءىشىپ قىزارىپ، ماساتتانىپ، قىزىپ، وزىنەن باسقا حان جوقتاي ەلەۋرەپ، باق-دارەجەسىنە، مانسابىنا ماساتتانعان» حانعا باتىل ءۇن قاتادى. جىراۋ بۇل جەردە حاننىڭ ماقتانشاق، پارىقسىز، ۇشقالاق مىنەزىن تاماشا بەينەلەگەن. ەلىنىڭ قامىن، ەرتەڭىن ويلاماعان حانعا جىراۋ:
ويىل كوزدىڭ جاسى ەدى
ويىلد ان ەلدى كوشىردىڭ،
جەمدە كەڭەس قىلمادىڭ
جەمنەن دە ەلدى كوشىردىڭ
ەدىل دەگەن قيانعا،
ەڭكەيىپ كەلدىڭ تار جەرگە
دەپ نالي ءتىل قاتادى.
اقىلگوي جىراۋ «اتا جۇرتى بۇحارا» كۇشىن جوعارى باعالايدى. «ەدىل بول دا، جايىق بول ەشكىممەنەن ۇرىسپا» دەپ ەلدى بىرلىك-ىنتىماققا شاقىرادى. جىردا عيبرات، ونەگە الارلىق پاراساتتى وي تۇيىندەرى مول. ول ءوز تۇسىنداعىلارعا دا كەلەشەك ۇرپاققا دا بيىك ادامگەرشىلىكتى ۋاعىزدايدى.
اسان قايعى – بۇل زاماندا نە ءعارىپ؟
اق قالالى بوز ءعارىپ
جاقسىلارعا ايتپاعان،
اسىل شىرىن ءسوز ءعارىپ.
زامانداسى بولماسا،
قاريالار بولار تەز ءعارىپ
ءقادىرىن جەڭگە بىلمەسە،
بويعا جەتكەن قىز ءعارىپ.
ەل جاعالاي قونباسا،
بەتەگەلى بەل ءعارىپ.
قاز - ۇيرەگى بولماسا،
ايدىن - شالقار كول ءعارىپ.
ءمۇريتىن تاۋىپ الماسا،
ازعىن بولسا، ءپىر ءعارىپ.
اتاجۇرتى بۇقارا
ءوز قولىندا بولماسا،
قانشا جاقسى بولسا دا،
قايراتتى تۋعان ەر ءعارىپ.
You Might Also Like
