احمەت بايتۇرسىن ۇلى - ۇلت ۇستازى
احمەت بايتۇرسىن ۇلى - قازاق ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلى، قوعام قايراتكەرى. احمەت اتامىز قازاق ەلىنىڭ ماقتانىشى، ۇلتشىل جانداردىڭ بىرەگەيى جانە ءومىر شىندىعىن مەن قوعام شىندىعىن جەتكىزگەن ۇلت ۇستازى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى 1872 جىلى تورعاي وبلىسىنداعى تورعاي ۋەزىنىڭ سارىتۇبەك جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. قازاقتىڭ كورنەكتى تۇلعاسى مەن قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى، پەداگوگ، اۋدارماشى بولىپ تابىلادى. جاستايىنان وقۋعا زەرەك بولىپ، اۋىل مولداسىنان ساۋات اشقان. ءاردايىم ءبىلىمنىڭ باۋرايىندا جۇرگەن.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى شىعارماشىلىق جۇمىستارىن، ولەڭ جازۋدان باستاعان. ولەڭدەرىندە قاراپايىم قازاق حالقىنىڭ كورىنىسى، ءال-اۋقاتى، جانە قازاق بالالارىن وقۋعا، بىلىمگە، قۇشتارلىققا، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا شاقىرادى. العاشقى كىتابىنىڭ ءبىرى "قىرىق مىسال" بولىپ تابىلادى. قۇندى كىتابىنىڭ ماقساتى مەن ءمانى، قازاق حالقىن ۇيقىدان وياتىپ، شەل باسقان كوزىن اشۋ بولدى. ەكىنشى جارىققا شىققان كىتابى - "ماسا". اسىل قۇندى كىتابىندا، ادامداردىڭ جالقاۋلىعىن، ناداندىعىن كەمشىلىكتەرىن سىني تۇرعىدان جازعان.
قازاق جەرىندە كوپتەگەن اقىن، جازۋشىلار، اتاعى الەمگە جايىلعان تۇلعالار بار. ولاردىڭ وزىندىك قۇنى كەتپەس ورنى سياقتى، احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ دا سولاي، وزىندىك وشپەس ورنى بار. ءوزىنىڭ تالماي، ەڭبەكقورلىعىنىڭ ارقاسىندا قازاق بالالارى قازاق تىلىندە ەمىن ەركىن سويلەپ ءجۇر. قازاق ءالفاۆيتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى - احمەت اتامىز. الەپپەنى، ءالفاۆيتتى شىعارۋدا تالاي قيىندىق كەشكەنى بىزگە ءمالىم. الىپپە قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىنا بەيىمدەلگەن، اراب جازۋى رەتىندە جاسالدى. مەن سىزدەي ۇلى تۇلعامىزدىڭ بولعانىنا شابىتتانامىن.
قازاق حالقى ماقتانىشپەن، جىگەرلىكپەن ولەڭدەرىن جاتقا ايتىپ ۇعىنۋدا. ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىبى باسقا بولعانىمەن، اتامىزدىڭ ماقساتى بىرەۋ عانا ول - ادامداردى ادامگەرشىلىككە، جامان - ادەتتەردەن ارىلۋعا باۋليدى. ولەڭدەرىنىڭ قۇنى قازىرگى كۇنگە شەيىن، ءوز قۇندىلىعىن جويماي كەلەدى.
ۇلت ۇستازى قازاق جاستارىنىڭ بولاشاعىنا وتە قاتتى الاڭداعان. ءوز زامانىندا جاستارىمىزدىڭ ساۋاتى جوقتىلىعى، اتامىزدى قاتتى قىنجىلتاتىن. قازاق حالقىنىڭ تولىعىمەن وقۋىن قالاپ، كۇن مەن ءتۇن دەمەي ولەڭدەر مەن مىسالدار جازعان بولاتىن. وسى ەڭبەكتەردىڭ بارلىعىن قازاق حالقىنا ارناعان.
احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ اقىندىقتان بولەك ءبىر ونەرى، ۇلتتىق اسپاپتاردىڭ بارىندە بىردەي شەبەر ورىنداۋى. ۇلتتىق اسپاپتاردا ويناپ، ءان شىعارىپ، جۇرەكتى تەبىندىرە ايتقان. قازاقتىڭ اندەرى كەرەمەت قوي شىركىن!
احمەت اتامىز قالىڭ ۇيقىدا جاتقان قازاق حالقىنا ولەڭدەرىن ارناپ، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتىپ، 1937 جىلى اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، ومىردەن وزدى. قازاق حالقىنا بۇل وتە اۋىر جاعداي ەدى. سەبەبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى سياقتى ۇلى تۇلعالارىمىز از ەدى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى قازاق قوعامىندا وشپەستەي ءىز قالدىردى جانە قازاق جۇرەگىندە ەشقاشان وشپەيدى. مەن سىزدەي ۇلى تۇلعانىڭ ۇرپاعى بولعانىما ماقتانامىن!
You Might Also Like
-
وتەگەن دالادا ءجۇرىپ، ءبىر كۇنى كەشكە تامان البان دەگەن ەلدەگى ءاجىباي دەگەن وزىمەن قاتارلاس ءبىر ازاماتتىڭ ۇيىنە قونۋعا كەلسە، ءاجىباي ۇيىندە جوق ەكەن. ءاجىبايدىڭ ايەلى وتەگەندى قوندىرىپ، قوناقاسىعا قوي...
-
بىردە قىستاۋباي دەگەن كەدەي ادام قوڭىرداعى داۋىن شەشتىرۋ ءۇشىن ابىلايعا كەلەدى. ابىلاي قىستاۋبايدى تىڭداپ بولعان سوڭ:
