بەيىمبەت مايلين شىعارمالارىنىڭ بالالارعا بەرەر تاربيەلىك ءمانى
بەيىمبەت مايلين شىعارمالارىنىڭ بالالارعا بەرەر تاربيەلىك ءمانى
بۇگىنگى كۇنى ەلباسى «رۋحاني جاڭعىرۋ – بولاشاققا باعدار» اتتى ماقالاسىنىڭ ءوزى ءۇشىنشى جاڭعىرۋعا بەت الىپ وتىرعانىمىزدىڭ دالەلى «ۋاقىت پەن كەڭىستىكتىڭ كوكجيەگى توعىسقان كەزدە ۇلت تاريحى باستالادى» - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ 2018 جىلى 21 قاراشاداعى جاريالانعان «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى وسىنداي سوزدەرمەن باستالادى. بۇنى ءبىز «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ جالعاسى دەپ قابىلدايمىز. «ۇلى دالا تۇلعالارى» دەپ اتاعانداي ءبىز دە ادەبيەت مايتالماندارىن ۇمىت قالدىرماي، ولاردىڭ ەڭبەكتەرىن وقۋشىلارعا زەرتتەتىپ، وتە قۇندى ەكەنىن ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ساناسىنا جەتكىزۋ ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز دەپ بىلەمىن.
بەيىمبەتتەي ءبىرتۋار جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق تاعدىرى مەن ادامي تاعدىرى تەڭدەس ەمەس. ول ايتارىن ايتىپ ۇلگەرمەگەن، جازارىن جازىپ تاۋىسپاعان، جۇرەكتەگى باتپان شەردى تۇتاستاي تارقاتىپ بەرە الماي كەتكەن بوزداق. حح عاسىردىڭ 30 - جىلدارىنداعى لاۋلاعان وتقا زار زاماننىڭ قۇيىن - جەلى ۇشىرىپ تۇسىرگەندە، اق ماقتاداي لاپ ەتىپ جانىپ، وتتى شەڭگەلدىڭ ورامىنان شىعا الماي قالا بەرگەن ەسىل ەر. بەيىمبەت سان قىرلى جازۋشى. ول ادەبيەتتىڭ بارلىق سالاسىنا ارالاسىپ، بارلىق جانردا قالام تارتقان ادام. ادەبيەتتىڭ ءبىر سالاسى – بالالار ادەبيەتى. ونىڭ وزىندىك ءوسۋ، وركەندەۋ جولدارى بار. باسىندا جالپى ادەبيەتپەن بىرگە دامىپ، تولىسىپ كەلگەن بالالار ادەبيەتى ءحىح عاسىردا ءوز ەرەكشەلىكتەرىمەن دەربەس كۇيگە جەتتى. بالالار ادەبيەتى ءتالىم - تاربيە، ءبىلىم بەرەتىن ءومىر وقۋلىعىنا اينالدى. بالالار ادەبيەتىندە وپتيميزم باسىم. سارى ۋايىم، قايعى شەر اتىمەن كەزدەسپەيدى. بالا ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، ءومىرىمىزدىڭ جالعاسى بولعاندىقتان، ولار ەگەمەندى ەل قۇرىلىسىنا قاجىرلى كۇش جۇمسايدى. بالالار ادەبيەتىندەگى باستى قاسيەتتەردىڭ ءبىرى ولاردى ەر جۇرەك، ءوز وتانىنىڭ پاتريوتى بولۋعا جەتەلەيتىن، ونەگە بەرەتىن باتىر، ادال ادامداردىڭ وبرازىن جاساۋ. جاس بالالار وزدەرىنىڭ العاشقى كىشكەنتاي ويىندارىنان باستاپ - اق ۇلكەن كىسىلەردىڭ ىستەرىنە ەلىكتەيدى. جاس بالانىڭ وي - ارمانى اسقاق كەلەدى. ولار دا ۇشقىش بولىپ اسپاندا شارىقتاسام، سۋدا جۇزسەم، ءتۇرلى ماشينالار ويلاپ شىعاراتىن ءىرى كونسترۋكتور بولسام، ءمۇعالىم، عالىم بولسام، كوسموناۆتتار قاتارىنا قوسىلىپ، سولارداي جەر ءجۇزىن تاڭ - تاماشا ەتسەم دەپ قيالدانادى. قالاي دا تەز ءوسىپ ۇلكەندەر قاتارىنا قوسىلۋدى، داڭقتى ادامداردىڭ قاتارىندا بولۋدى اڭسايدى.
بەيىمبەتتىڭ بالالارعا ارنالعان ەكىنشى ءبىر داستانى «كەمپىردىڭ ەرتەگىسى» اتالعانمەن، ەرتەگى ەمەس. 1916 جىلدىڭ ازاتتىق وقيعاسىنان ءبىر كورىنىستى العا تارتادى. ءبىراق بۇل وقيعانى تارتىمدى جەتكىزۋ ءۇشىن بەيىمبەت بالا اسىلبەككە اجەسىنىڭ اۋزىنان ەرتەگى ەتىپ ايتقىزادى. بالا كەيىپكەر اسىلبەكتىڭ سوزدەرى داستانعا ەنگىزەر ەسىك، كىرىسپە ءتارىزدى. سودان اجەسى اسىلبەككە اكەسى، ءوزىنىڭ ۇلى قايرانبايدىڭ يۋن جارلىعىنا بايلانىستى ەل نارازىلىعى قاۋ ەتكەن كوتەرىلىس كەزىندە حالىقتىڭ جاۋى، ءوزىن ون جىل قاناعان بولىستىڭ باسىن العان باتىرلىعىن ەرتەگى ەتىپ شەرتەدى. شىنىندا دا قايرانبايلاردىڭ ەرلىگى ەرتەگىدەي ەمەس پە. بەيىمبەتتىڭ پوەزيادان باسقا جانرلاردا تىكەلەي بالالارعا، بالدىرعاندارعا ارنالعان شىعارمالارى كوپ ەمەس. ءبىراق، قالامگەردىڭ وسى ازعانا اسىل مۇراسىنىڭ وزىندە كەيىنگى قازاق جازۋشىلارىنان ۇلكەن ۇلگى، تارتىلعان جول بار ەدى. الىپتار توبىنىڭ اتسالىسۋىمەن قاز تۇرىپ، بوي تىكتەپ العان قازاق كەڭەس ادەبيەتى سودان كەيىن - اق كەڭ ورىسكە شىققان بولاتىن».-[3].
سونىمەن، كوركەم ءسوزدىڭ شەبەرى ب. مايلين بالالار ادەبيەتىنە مول ۇلەس قوستى. جازۋشىنىڭ «بايشۇبار» (1923)، «ءتاي، ءتاي، قاق، قاز» (1923)، «ءالدي – انا جىرى» (1923)، «قاعىنعىر – انانىڭ اشۋى» (1926)، «قوس جەتىم» (1933)، «كەمپىردىڭ ەرتەگىسى» (1927)، «وتىرىككە بايگە» (1922) دەگەن ولەڭدەرى مەن اڭگىمەلەرى بالالار ادەبيەتىنەن ەلەۋلى ورىن الادى. بەيىمبەت ەڭ الدىمەن بالالارعا 1916 جىلعى ۇلت بوستاندىق قوزعالىسى جونىندە اڭگىمە ايتۋدى وزىنە مىندەت ەتىپ قويادى. پوەما بالالاردىڭ ەرلىك ىستەرگە دەگەن قۇلشىنىسىن وياتادى، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، پاتريوتتىق رۋحىن شىڭداي تۇسەدى. بالالار ءۇشىن ساياسي تاقىرىپتا جازىلعان شىعارمالاردىڭ تاربيەلىك كۇشى وسىندا. بەيىمبەتتىڭ «ءتاي، ءتاي، قاز، قاز» (1923)، «ءالدي – انا جىرى» (1923) دەگەن ولەڭدەرىندە انا قامقورلىعى مەن بالا تاربيەسى اراسىنداعى تيپتىك جايتتار سۋرەتتەلەدى. بالالاردىڭ وي - قيالىن شارىقتاتىپ، ەستەتيكالىق سەزىمدەرىن ۇشتاي تۇسەتىن شىعارمالاردىڭ ءبىرى – اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرى بولسا، ب. مايلين دە سول باي ۇلگى ءداستۇرىن باتىل جالعاستىرادى. ءتاي، ءتاي، ءتاي!.. قاز، قاز، قاز!.. قاراعىم، اپىل - تاپىل باسقانعا ءماز، قوسىلىپ بالالارمەن ويناۋىنا، جارقىراپ كوكورايلى كەلدى عوي جاز، - دەيدى جانە كەلەسى شۋماعىندا ونىڭ بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتەدى. انا تىلەگى بالانى العا قاراي تالپىنتادى. ولەڭى ارقىلى جورگەكتەگى بالاعا جىلى ءسوزدىڭ مەيلىنشە قاجەت ەكەندىگىن قۇپتايدى، بالالارعا ارنالعان حالىق ولەڭىندەگى ويدى دالەلدەي تۇسەدى.
«بايشۇبار» (1923)، «وتىرىككە بايگە» (1922) شىعارمالارىندا ادامنىڭ اقىل - پاراساتى، تاپقىرلىعى، ەرلىك ماسەلەلەرى اڭگىمە بولادى. بايشۇبار» ولەڭىندە ات ەكەن دەپ جولبارىس ۇستىنە مىنگەن ۇرى ءوزىنىڭ امال - ايلاسىمەن جولبارىستان دا، مايمىلدان دا وپ - وڭاي قۇتىلىپ كەتەدى. بالالار ىقىلاسىن وزىنە باۋراپ الاتىن ولەڭ سيۋجەتىندەگى وسىنداي درامالىق تارتىستار جاسوسپىرىمدەردى ۇلكەن ويعا قالدىرادى، وزدەرىنىڭ كوزقاراسىن، پىكىرىن بىلدىرۋگە جانە بەلگىلى ءبىر قورىتىندىعا كەلۋگە ۇيرەتەدى. وقيعا جەلىسى شاپشاڭ ءورىس الادى. تىڭداۋشىسىن بىردەن ەلىكتىرىپ اكەتەدى. ولەڭ مازمۇنى ءارى كۇلكىلى. ەكى قاراقشى بىرىنەن - ءبىرى شوشىنادى. قۇداي - اۋ، اتسىز جاياۋ وتسەم داعى، ومىرگە قايىر سۇراپ كەتسەم داعى، نە قىلا جولبارىسقا كەزدەستىردىڭ، مال بەر دەپ از - كەم تىلەك ەتسەم داعى، - دەپ زار يلەيدى ۇرى. ادال ەڭبەكپەن كۇن كورمەۋدىڭ ارتى نەگە سوقتىرعانىن تۇسىنەدى. جولبارىس تا ۇرىدان قالاي قۇتىلارىن بىلمەي ارپالىسادى. مال ءۇشىن كەرۋەنگە باردىم قايدان، شىقپاستان جاتسام ەدى تەرەڭ سايدان. تۇسپەيدى تۋلاسام دا، تالدى بەلىم، تىلەپ پە ەم بۇل پالەنى مەن قۇدايدان؟ دەپ جولبارىس جان ۇشىرادى. جازۋشى وسى وقيعاعا شەشىم شىعارۋدى بالالاردىڭ ۇلەسىنە قالدىرادى. [4]
بالالار ادەبيەتى - جاس بۋىننىڭ سانا - سەزىمىن وياتىپ، اقىل دامىتاتىن، ولاردى ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيتىن ءومىر وقۋلىعى. ونىڭ ماقساتى - مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى ءۇش جاسار بالادان باستاپ، ون التى جاسقا دەيىنگى وقۋشىلارعا كوركەم ادەبي تىلدە جازىلعان جوعارعى يدەيالىق قىزىقتى شىعارمالاردى بەرۋ. وسىنىڭ بارلىعى جاس بۋىندى سانالى ءومىر سۇرۋگە تالپىنتادى. ونىڭ كەلەشەگىنە جول اشادى، باعىت سىلتەيدى. ومىرگە جاناسىمدى، يكەمدى، ءتوزىمدى كۇرەسكەر ەتەدى.
بۇل ماقالادا ب. ءمايليننىڭ قازاق بالالار ادەبيەتىنە قوسقان ۇلەسىنىڭ بۇگىنگى تاڭدا بالالاردى تاربيەلەۋدەگى ومىرشەڭدىگىن قاراستىرىلدى. قازاق بالالارىنا ارناپ قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى كلاسسيك جازۋشىمىز ب. مايلين شىعارمالار جازدى، قازاق بالالارىنىڭ العاشقى كەزىنەن بۇگىنگە دەيىنگى ۇرپاعىنا تالماي قىزمەت ەتتى. بۇگىنگى قازاق بالالار ادەبيەتى وسى ءبىر قۇنارلى توپىراققا ءدان تاستاپ، سودان ءنار الىپ ءوستى. ب. مايلين شىعارمالارىنىڭ بالالارعا بەرەر تاربيەلىك ءمانى زور. ولاردىڭ شىعارمالارىنىڭ قاي - قايسىسى دا جەتكىنشەكتەرگە تۇسىنىكتى، ءجاسوسپىرىم قاۋىمعا ءومىر شىندىعىن تانىتادى، ولارعا ءومىر ساباعىن، تىرشىلىك ءتالىمىن دارىتادى، ولاردى كوركەم ءسوز سۇلۋلىعىمەن سۋسىنداتادى. بالالاردىڭ ءتىلىن ۇستارتىپ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋمەن قاتار ولاردى جالپى ادامگەرشىلىك رۋحتا تاربيەلەۋدە شىعارمالارىنىڭ ەرەكشە ماڭىزى بار.
بۇگىنگى كۇنى ەلباسى «رۋحاني جاڭعىرۋ – بولاشاققا باعدار» اتتى ماقالاسىنىڭ ءوزى ءۇشىنشى جاڭعىرۋعا بەت الىپ وتىرعانىمىزدىڭ دالەلى «ۋاقىت پەن كەڭىستىكتىڭ كوكجيەگى توعىسقان كەزدە ۇلت تاريحى باستالادى» - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ 2018 جىلى 21 قاراشاداعى جاريالانعان «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى وسىنداي سوزدەرمەن باستالادى. بۇنى ءبىز «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ جالعاسى دەپ قابىلدايمىز. «ۇلى دالا تۇلعالارى» دەپ اتاعانداي ءبىز دە ادەبيەت مايتالماندارىن ۇمىت قالدىرماي، ولاردىڭ ەڭبەكتەرىن وقۋشىلارعا زەرتتەتىپ، وتە قۇندى ەكەنىن ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ساناسىنا جەتكىزۋ ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز دەپ بىلەمىن.
بەيىمبەتتەي ءبىرتۋار جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق تاعدىرى مەن ادامي تاعدىرى تەڭدەس ەمەس. ول ايتارىن ايتىپ ۇلگەرمەگەن، جازارىن جازىپ تاۋىسپاعان، جۇرەكتەگى باتپان شەردى تۇتاستاي تارقاتىپ بەرە الماي كەتكەن بوزداق. حح عاسىردىڭ 30 - جىلدارىنداعى لاۋلاعان وتقا زار زاماننىڭ قۇيىن - جەلى ۇشىرىپ تۇسىرگەندە، اق ماقتاداي لاپ ەتىپ جانىپ، وتتى شەڭگەلدىڭ ورامىنان شىعا الماي قالا بەرگەن ەسىل ەر. بەيىمبەت سان قىرلى جازۋشى. ول ادەبيەتتىڭ بارلىق سالاسىنا ارالاسىپ، بارلىق جانردا قالام تارتقان ادام. ادەبيەتتىڭ ءبىر سالاسى – بالالار ادەبيەتى. ونىڭ وزىندىك ءوسۋ، وركەندەۋ جولدارى بار. باسىندا جالپى ادەبيەتپەن بىرگە دامىپ، تولىسىپ كەلگەن بالالار ادەبيەتى ءحىح عاسىردا ءوز ەرەكشەلىكتەرىمەن دەربەس كۇيگە جەتتى. بالالار ادەبيەتى ءتالىم - تاربيە، ءبىلىم بەرەتىن ءومىر وقۋلىعىنا اينالدى. بالالار ادەبيەتىندە وپتيميزم باسىم. سارى ۋايىم، قايعى شەر اتىمەن كەزدەسپەيدى. بالا ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، ءومىرىمىزدىڭ جالعاسى بولعاندىقتان، ولار ەگەمەندى ەل قۇرىلىسىنا قاجىرلى كۇش جۇمسايدى. بالالار ادەبيەتىندەگى باستى قاسيەتتەردىڭ ءبىرى ولاردى ەر جۇرەك، ءوز وتانىنىڭ پاتريوتى بولۋعا جەتەلەيتىن، ونەگە بەرەتىن باتىر، ادال ادامداردىڭ وبرازىن جاساۋ. جاس بالالار وزدەرىنىڭ العاشقى كىشكەنتاي ويىندارىنان باستاپ - اق ۇلكەن كىسىلەردىڭ ىستەرىنە ەلىكتەيدى. جاس بالانىڭ وي - ارمانى اسقاق كەلەدى. ولار دا ۇشقىش بولىپ اسپاندا شارىقتاسام، سۋدا جۇزسەم، ءتۇرلى ماشينالار ويلاپ شىعاراتىن ءىرى كونسترۋكتور بولسام، ءمۇعالىم، عالىم بولسام، كوسموناۆتتار قاتارىنا قوسىلىپ، سولارداي جەر ءجۇزىن تاڭ - تاماشا ەتسەم دەپ قيالدانادى. قالاي دا تەز ءوسىپ ۇلكەندەر قاتارىنا قوسىلۋدى، داڭقتى ادامداردىڭ قاتارىندا بولۋدى اڭسايدى.
بەيىمبەتتىڭ بالالارعا ارنالعان ەكىنشى ءبىر داستانى «كەمپىردىڭ ەرتەگىسى» اتالعانمەن، ەرتەگى ەمەس. 1916 جىلدىڭ ازاتتىق وقيعاسىنان ءبىر كورىنىستى العا تارتادى. ءبىراق بۇل وقيعانى تارتىمدى جەتكىزۋ ءۇشىن بەيىمبەت بالا اسىلبەككە اجەسىنىڭ اۋزىنان ەرتەگى ەتىپ ايتقىزادى. بالا كەيىپكەر اسىلبەكتىڭ سوزدەرى داستانعا ەنگىزەر ەسىك، كىرىسپە ءتارىزدى. سودان اجەسى اسىلبەككە اكەسى، ءوزىنىڭ ۇلى قايرانبايدىڭ يۋن جارلىعىنا بايلانىستى ەل نارازىلىعى قاۋ ەتكەن كوتەرىلىس كەزىندە حالىقتىڭ جاۋى، ءوزىن ون جىل قاناعان بولىستىڭ باسىن العان باتىرلىعىن ەرتەگى ەتىپ شەرتەدى. شىنىندا دا قايرانبايلاردىڭ ەرلىگى ەرتەگىدەي ەمەس پە. بەيىمبەتتىڭ پوەزيادان باسقا جانرلاردا تىكەلەي بالالارعا، بالدىرعاندارعا ارنالعان شىعارمالارى كوپ ەمەس. ءبىراق، قالامگەردىڭ وسى ازعانا اسىل مۇراسىنىڭ وزىندە كەيىنگى قازاق جازۋشىلارىنان ۇلكەن ۇلگى، تارتىلعان جول بار ەدى. الىپتار توبىنىڭ اتسالىسۋىمەن قاز تۇرىپ، بوي تىكتەپ العان قازاق كەڭەس ادەبيەتى سودان كەيىن - اق كەڭ ورىسكە شىققان بولاتىن».-[3].
سونىمەن، كوركەم ءسوزدىڭ شەبەرى ب. مايلين بالالار ادەبيەتىنە مول ۇلەس قوستى. جازۋشىنىڭ «بايشۇبار» (1923)، «ءتاي، ءتاي، قاق، قاز» (1923)، «ءالدي – انا جىرى» (1923)، «قاعىنعىر – انانىڭ اشۋى» (1926)، «قوس جەتىم» (1933)، «كەمپىردىڭ ەرتەگىسى» (1927)، «وتىرىككە بايگە» (1922) دەگەن ولەڭدەرى مەن اڭگىمەلەرى بالالار ادەبيەتىنەن ەلەۋلى ورىن الادى. بەيىمبەت ەڭ الدىمەن بالالارعا 1916 جىلعى ۇلت بوستاندىق قوزعالىسى جونىندە اڭگىمە ايتۋدى وزىنە مىندەت ەتىپ قويادى. پوەما بالالاردىڭ ەرلىك ىستەرگە دەگەن قۇلشىنىسىن وياتادى، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، پاتريوتتىق رۋحىن شىڭداي تۇسەدى. بالالار ءۇشىن ساياسي تاقىرىپتا جازىلعان شىعارمالاردىڭ تاربيەلىك كۇشى وسىندا. بەيىمبەتتىڭ «ءتاي، ءتاي، قاز، قاز» (1923)، «ءالدي – انا جىرى» (1923) دەگەن ولەڭدەرىندە انا قامقورلىعى مەن بالا تاربيەسى اراسىنداعى تيپتىك جايتتار سۋرەتتەلەدى. بالالاردىڭ وي - قيالىن شارىقتاتىپ، ەستەتيكالىق سەزىمدەرىن ۇشتاي تۇسەتىن شىعارمالاردىڭ ءبىرى – اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرى بولسا، ب. مايلين دە سول باي ۇلگى ءداستۇرىن باتىل جالعاستىرادى. ءتاي، ءتاي، ءتاي!.. قاز، قاز، قاز!.. قاراعىم، اپىل - تاپىل باسقانعا ءماز، قوسىلىپ بالالارمەن ويناۋىنا، جارقىراپ كوكورايلى كەلدى عوي جاز، - دەيدى جانە كەلەسى شۋماعىندا ونىڭ بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتەدى. انا تىلەگى بالانى العا قاراي تالپىنتادى. ولەڭى ارقىلى جورگەكتەگى بالاعا جىلى ءسوزدىڭ مەيلىنشە قاجەت ەكەندىگىن قۇپتايدى، بالالارعا ارنالعان حالىق ولەڭىندەگى ويدى دالەلدەي تۇسەدى.
«بايشۇبار» (1923)، «وتىرىككە بايگە» (1922) شىعارمالارىندا ادامنىڭ اقىل - پاراساتى، تاپقىرلىعى، ەرلىك ماسەلەلەرى اڭگىمە بولادى. بايشۇبار» ولەڭىندە ات ەكەن دەپ جولبارىس ۇستىنە مىنگەن ۇرى ءوزىنىڭ امال - ايلاسىمەن جولبارىستان دا، مايمىلدان دا وپ - وڭاي قۇتىلىپ كەتەدى. بالالار ىقىلاسىن وزىنە باۋراپ الاتىن ولەڭ سيۋجەتىندەگى وسىنداي درامالىق تارتىستار جاسوسپىرىمدەردى ۇلكەن ويعا قالدىرادى، وزدەرىنىڭ كوزقاراسىن، پىكىرىن بىلدىرۋگە جانە بەلگىلى ءبىر قورىتىندىعا كەلۋگە ۇيرەتەدى. وقيعا جەلىسى شاپشاڭ ءورىس الادى. تىڭداۋشىسىن بىردەن ەلىكتىرىپ اكەتەدى. ولەڭ مازمۇنى ءارى كۇلكىلى. ەكى قاراقشى بىرىنەن - ءبىرى شوشىنادى. قۇداي - اۋ، اتسىز جاياۋ وتسەم داعى، ومىرگە قايىر سۇراپ كەتسەم داعى، نە قىلا جولبارىسقا كەزدەستىردىڭ، مال بەر دەپ از - كەم تىلەك ەتسەم داعى، - دەپ زار يلەيدى ۇرى. ادال ەڭبەكپەن كۇن كورمەۋدىڭ ارتى نەگە سوقتىرعانىن تۇسىنەدى. جولبارىس تا ۇرىدان قالاي قۇتىلارىن بىلمەي ارپالىسادى. مال ءۇشىن كەرۋەنگە باردىم قايدان، شىقپاستان جاتسام ەدى تەرەڭ سايدان. تۇسپەيدى تۋلاسام دا، تالدى بەلىم، تىلەپ پە ەم بۇل پالەنى مەن قۇدايدان؟ دەپ جولبارىس جان ۇشىرادى. جازۋشى وسى وقيعاعا شەشىم شىعارۋدى بالالاردىڭ ۇلەسىنە قالدىرادى. [4]
بالالار ادەبيەتى - جاس بۋىننىڭ سانا - سەزىمىن وياتىپ، اقىل دامىتاتىن، ولاردى ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيتىن ءومىر وقۋلىعى. ونىڭ ماقساتى - مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى ءۇش جاسار بالادان باستاپ، ون التى جاسقا دەيىنگى وقۋشىلارعا كوركەم ادەبي تىلدە جازىلعان جوعارعى يدەيالىق قىزىقتى شىعارمالاردى بەرۋ. وسىنىڭ بارلىعى جاس بۋىندى سانالى ءومىر سۇرۋگە تالپىنتادى. ونىڭ كەلەشەگىنە جول اشادى، باعىت سىلتەيدى. ومىرگە جاناسىمدى، يكەمدى، ءتوزىمدى كۇرەسكەر ەتەدى.
بۇل ماقالادا ب. ءمايليننىڭ قازاق بالالار ادەبيەتىنە قوسقان ۇلەسىنىڭ بۇگىنگى تاڭدا بالالاردى تاربيەلەۋدەگى ومىرشەڭدىگىن قاراستىرىلدى. قازاق بالالارىنا ارناپ قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى كلاسسيك جازۋشىمىز ب. مايلين شىعارمالار جازدى، قازاق بالالارىنىڭ العاشقى كەزىنەن بۇگىنگە دەيىنگى ۇرپاعىنا تالماي قىزمەت ەتتى. بۇگىنگى قازاق بالالار ادەبيەتى وسى ءبىر قۇنارلى توپىراققا ءدان تاستاپ، سودان ءنار الىپ ءوستى. ب. مايلين شىعارمالارىنىڭ بالالارعا بەرەر تاربيەلىك ءمانى زور. ولاردىڭ شىعارمالارىنىڭ قاي - قايسىسى دا جەتكىنشەكتەرگە تۇسىنىكتى، ءجاسوسپىرىم قاۋىمعا ءومىر شىندىعىن تانىتادى، ولارعا ءومىر ساباعىن، تىرشىلىك ءتالىمىن دارىتادى، ولاردى كوركەم ءسوز سۇلۋلىعىمەن سۋسىنداتادى. بالالاردىڭ ءتىلىن ۇستارتىپ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋمەن قاتار ولاردى جالپى ادامگەرشىلىك رۋحتا تاربيەلەۋدە شىعارمالارىنىڭ ەرەكشە ماڭىزى بار.
You Might Also Like
-
1. سپورتتىق سايىستىڭ ماقساتى:ا) سپورت – سەنىڭ سەرىگىڭ ويىندارى ارقىلى بالالاردىڭ سپورتقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ءارتتىرۋا) ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ ىنتىماقتاستىعىن ارتتىرا وتىرىپ، ادامگەرشىلىككە، ادال...
