جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ - باستى مىندەتىمىز
جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ - باستى مىندەتىمىز
قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار، قوناقتار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا حوش كەلدىڭىزدەر!
بۇگىنگى تاڭدا سىبايلاس جەمقورلىق قوعامىمىزدى قاتتى الاڭداتىپ وتىرعان كەلەڭسىز كورىنىستەردىڭ ءبىرى ەكەنى ەش جاسىرىن ەمەس. بۇل قىلمىس تۇرىمەن قوعام بولىپ كۇرەسۋ ماقساتىندا كوپ ءىس - شارالار قولعا الىنۋدا. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن سوت جۇيەسى دە وسى باعىتتاعى زاڭنامالاردى جەتىلدىرىپ قانا قويماي، جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋعا باسا نازار اۋدارۋدا. سول سەبەپتى بولاشاق جەتكىنشەكتەر وزدەرىڭ ەكەنىن ەسكەرتە وتىرىپ، وسىنداي جاعدايلاردى بولدىرماۋ ماقساتىندا تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبىن «جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ - باستى مىندەتىمىز»دەپ الىپ وتىرمىز.
ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا ادام قۇقىقتارى جايلى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
«جەمقورلىق» دەگەن نە ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزە ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ؛
3. پاتريوتتىق تاربيە قالىپتاستىرۋ؛
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (كەلگەن قوناقتارىمىزبەن تانىستىرىپ كەتۋ)
2. دوڭگەلەك ۇستەل.
(ءبىر پاراق قاعازعا «وتان» تاقىرىبىنا توپتاعى ءار وقۋشى ءبىر سويلەمنەن جازادى.)
ءار توپ ءوز شىعارماسىن وقىپ، قورعايدى.
«مەنىڭ كوزقاراسىم» ءار توپتان ءبىر وقۋشى شىعىپ، سىبايلاس جەمقورلىق جايىندا ءوز ويلارىن ايتادى.
1 - توپ.
سىبايلاس جەمقورلىق وتە ءقاۋىپتى جاعىمسىز الەۋمەتتىك كورىنىستەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ول ەكونوميكالىق زاڭداردىڭ ەركىن ارەكەتىن ءبىرشاما دەڭگەيدە شەكتەيدى جانە ەلىمىزدىڭ الەمدىك قوعامداستىق الدىنداعى بەدەلىن تومەندەتەدى، ەلىمىز ءۇشىن پايدالى شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردىڭ جولىنداعى باستى كەدەرگىلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
اسىرەسە، سىبايلاس جەمقورلىق مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىندا ءقاۋىپتى. بۇل جاعدايدا ول مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ شەشىم قابىلداۋدا بەدەلىن تۇسىرەتىن وكىلەتتىلىگىنىڭ جانە قاتاڭ قۇقىقتىق ەسەپ بەرۋدىڭ، شەنەۋنىكتەردى قاداعالاۋدىڭ جوقتىعىنان بيلىكتىڭ مونوپولياعا اينالۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى. ول ەلىمىزدىڭ، قوعامىمىزدىڭ جانە جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ مۇددەلەرىنە كوپ زيان كەلتىرەدى.
سوندىقتان ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى» دەپ كورسەتتى.
2 - توپ.«سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭعا سايكەس مەملەكەتتىك مىندەتتەردى اتقاراتىن ادامداردىڭ، سونداي - اق، سولارعا تەڭەستىرىلگەن ادامداردىڭ لاۋازىمدىق وكىلەتتىگىن جانە سوعان بايلانىستى مۇمكىندىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ نە مۇلىكتىك پايدا الۋ ءۇشىن ولاردىڭ ءوز وكىلەتتىكتەرىن وزگەشە پايدالانۋى، جەكە ءوزى نەمەسە دەلدالدار ارقىلى زاڭدا كوزدەلمەگەن مۇلىكتىك يگىلىكتەر مەن ارتىقشىلىقتار الۋى، سول سياقتى بۇل ادامدارعا جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ اتالعان يگىلىكتەر مەن ارتىقشىلىقتاردى قۇقىققا قارسى بەرۋى ارقىلى ولاردى ساتىپ الۋى «سىبايلاس جەمقورلىق» دەپ ۇعىنىلادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭى ەڭ پارمەندى زاڭداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
بۇل زاڭ وسى بىرنەشە جىل ىشىندە جوعارى ماڭىزعا يە بولىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ كۇندەلىكتى پايدالاناتىن وقۋ قۇرالىنا اينالىپ وتىر.
زاڭنىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى، ول ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋعا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن جەمقورلىق كورىنىستەرىنەن تۋىندايتىن قاۋىپتەن ساقتاۋعا، سونداي - اق جەمقورلىققا بايلانىستى قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ، انىقتاۋ، تىيۋ جانە اشۋ جولىندا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.
3 - توپ. بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى تۇلعالار ءوز قۇزىرەتتەرى شەگىندە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋگە مىندەتتى.
ءوز قۇزىرەتى شەگىندە سىبايلاس جەمقورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتارىن انىقتاۋ، الدىن - الۋ جانە ونى جاساعان كىنالى تۇلعالاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ پروكۋراتۋرا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، ىشكى ىستەر، سالىق، كەدەن جانە شەكارالىق قىزمەت، قارجى جانە اسكەري پوليسياسى ورگاندارىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.
سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستار تۋرالى اۋىزشا حابارلامالار مەن جازباشا ارىزدار قىلمىستىڭ جاسالۋ ورنى مەن ۋاقىتىنا قاراماستان قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا تاۋلىك بويى قابىلدانادى.
سىبايلاس جەمقورلىقپەن قۇقىق بۇزۋشىلىق فاكتىسى تۋرالى حابارلاعان نەمەسە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەسكە وزگە دە تۇردە جاردەمدەسەتىن ادام مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا كوزدەلگەن تارتىپپەن كوتەرمەلەنەدى.
سىبايلاس جەمقورلىق بەينەروليك
سيتۋاسيالىق جاعداي
1 توپتىڭ تاپسىرماسى: كومپيۋتەر ويناۋعا اقشا تابا الماي وتىرعان ەرلان مەن مارات ءبىراز اقىلداسادى. ەرلاننىڭ ەسىنە اسحانادا اقشا مايدالاتقان قايرات تۇسەدى. سول قايراتتى قورقىتىپ، اقشاسىن تارتىپ الۋ كەرەكتىگىن ماراتقا ايتادى. سول مەزەتتە كەلە جاتقان قايراتتى مارات الداپ شاقىرادى. ويىندا ارام ويى جوق قايراتتى ەرلان كەلىپ باس سالىپ، اقشا تاۋىپ بەرۋىن تالاپ ەتەدى. العاشقىدا ويىن ەكەن دەپ ويلاعان ول اقشاسىنىڭ جوق ەكەندىگىن ايتسا دا، سوڭىنان بۇل ءىستىڭ قالجىڭ ەمەس ەكەندىگىن ۇعىپ، قالتاسىنداعى بار اقشاسىن بەرە سالادى. امان - ەسەن قۇتىلعانىنا قۋانعان ول اناسىنا ايتاتىندىعىن ەسكەرتەدى. ەرلان مەن مارات ەگەر بۇل ءىستى بىرەۋگە ايتساڭ، وندا جاقسىلىق بولمايتىندىعىن قايراتقا جاقسىلاپ ۇعىندىرادى.
سۇراقتار: 1. وسى كورىنىستە بالانىڭ قانداي قۇقىعى شەكتەلگەن؟
2. ەرلان مەن مارات قانداي قىلمىس جاسادى؟
3. ەرلان مەن ماراتتىڭ قىلمىس جاساۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
2 - توپتىڭ تاپسىرماسى: نۇرلان 5 - سىنىپتا وقيدى. نۇرلاننىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن تالابى جاقسى. وقىسا جاقسى وقيتىن وقۋشىلار قاتارىنان ورىن الارلىق قابىلەتى بار. ءبىراق اتا - اناسىنىڭ تاربيەسى بالانى جولدان تايدىرادى. نۇرلاننىڭ اتا - اناسى بالا تاربيەسىنە جاۋاپسىز قارايدى. بالانى ساباقتان سەبەپسىز ءجيى قالدىرادى، كەيدە ءتىپتى اپتالاپ كەلمەي قالاتىن كەزدەرى دە بولادى. مەكتەپتە، سىنىپتا اتا - انالارعا بايلانىستى وتەتىن جيىندارعا دا كەلمەيدى. سىنىپ جەتەكشىسى وسى جاعدايعا بايلانىستى نۇرلاننىڭ ۇيىنە بارىپ، اتا - اناسىمەن بىرنەشە رەت اڭگىمە جۇرگىزگەنىمەن ەش ناتيجە شىقپايدى. اتا - اناسى قۇرعاق ۋادە بەرىپ قۇر شىعارىپ سالادى. بىرەر كۇن وتكەن سوڭ جاڭاعى وقيعا قايتا قايتالانادى. ءبىلىم الۋ بالانىڭ باستى مىندەتى ەكەنىن بىلە تۇرا ونى ورىنداۋدا اكە - شەشەسى سالعىرتتىق تانىتادى.
سۇراقتار: 1. نۇرلاننىڭ اتا - اناسىنىڭ قىلىعىن قالاي باعالايسىزدار؟
2. سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ورنىندا بولساڭىز نە ىستەر ەدىڭىز؟
3. اتا - انانىڭ بالا الدىنداعى مىندەتتەرى قانداي؟
3 - توپتىڭ تاپسىرماسى. 4 - سىنىپتى ءساتتى اياقتاعان جالعاس جازدا جاقسى دەمالىپ، تىنىعىپ، قىركۇيەكتە مەكتەپكە كەلدى. بيىل ورتا بۋىن، ياعني 5 - سىنىپقا كەلگەن سوڭ، ءوزىن - ءوزى ءبىر ەسەيىپ قالعانداي سەزىندى. ءاربىر ىستەگەن جۇمىسىنا وزىنشە ءبىر ەسەپ بەرىپ وتىراتىن بولدى. جالعاستىڭ قىركۇيەك ايىنداعى تىنىمسىز ەڭبەككە تولى كۇندەرى ءوتىپ جاتتى. ول ەندى مەكتەپتەگى ءبىر ۇيىرمەگە قاتىسىپ، بويىنداعى ەرەكشە ءبىر قابىلەتىن شىڭداۋدى ماقسات سانادى. ءسويتىپ، مەكتەپتەگى «تۇمار» پىكىر - سايىس كلۋبىنا جازىلماقشى بولىپ ءبىر شەشىمگە كەلدى. وسى ويىن اتا - اناسىنا جەتكىزدى. اتا - اناسى جالعاستىڭ ويىنا قارسى بولادى. ونى اناسى اعىلشىن تىلىنەن وتەتىن ۇيىرمەگە ءوزى جازعىزىپ قويعانىن، قازىرگى زامانعا اعىلشىن ءتىلى ماماندارىنىڭ وتە قاجەت ەكەندىگىن، زامان اعىمىنا ساي ءومىر ءسۇرۋ كەرەكتىگىن باسا ايتتى. ال، جالعاستىڭ بار ويلاعانى، وزىنشە ءبىر جاساعان شەشىمى قۇمعا سىڭگەن سۋداي جوق بولدى دا كەتتى. ۇنەمى اتا - اناسىنىڭ ايتقانىن دۇرىس ساناپ، سونى باستى نازارعا الاتىن جالعاس تاعى دا اتا - اناسىمەن كەلىسۋگە ءماجبۇر بولدى.
سۇراقتار: 1. جالعاستىڭ اتا - اناسىنىڭ ءىس - ارەكەتىن قالاي باعالايسىز؟
2. وسى جەردە بالانىڭ قانداي قۇقىعى شەكتەلىپ تۇر؟
3. جالعاستىڭ اتا - اناسىنىڭ شەشىمىمەن كەلىسۋى دۇرىس پا؟
سلايدپەن جەمقورلىققا بايلانىستى مىسالدار كەلتىرۋ:
1. مۇعالىمگە مەرەكەلەردە گۇل شوقتارىن سىيلاۋ جەمقورلىققا جاتادى ما؟
2. ەمدەلىپ بولعان ناۋقاس دارىگەرگە ءوزىنىڭ العىسىن بەلگىلى - ءبىر سىيلىقتى (گۇل، ساعات، پورترەت.....) سىيلاسا جەمقورلىققا جاتادى ما؟
3. جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋشىلار، ەمتيحان ۋاقىتىندا وقىتۋشىلارىنا ۇستەل جاساعانى، جەمقورلىققا جاتادى ما؟
ورتاق سۇراق
تۇنگى مەزگىلدە ساعات (22.00) كەيىن كوشەدە جۇرگەن مەكتەپ وقۋشىسىن جاسوسپىرىمدەر ينسپەكتورلارى ۇستاپ السا، وعان قانداي زاڭدار قولدانادى؟ اتا - انالارعا قانداي كولەمدە ايىپ پۇل سالۋعا بولادى؟ وعان سىنىپ جەتەكشى جاۋاپ بەرۋگە ءتيىستى مە؟
«مەنىڭ وتباسىم» تاقىرىبىنا سۋرەت سالۋ (اكەسى، اناسى، بالاسى) مۋزىكا ويناپ تۇرادى.
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ "نۇر وتان" حدپ - نىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس فورۋمىندا سويلەگەن ءسوزى. (تاسپاعا جازىلعان)
• قۇرمەتتى فورۋمعا قاتىسۋشىلار!
• بۇگىنگى باسقوسۋىمىز قوعامداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى پارمەندى كۇرەس شارالارىنا ارنالىپ وتىر. وسى ماسەلە جونىندە ناقتى اڭگىمەنىڭ ۋاقىتى جەتتى دەپ سانايمىن.
• جەمقورلىق مەملەكەتتىڭ، قوعامنىڭ دامۋىنا تەجەۋ بولاتىن، بولاشاعىنا كەسىرىن تيگىزەتىن ىندەت. ونىڭ تامىرىنا تۇبەگەيلى بالتا شاپپايىنشا، مەملەكەتتە تۇراقتى ءوسۋ - وركەندەۋ بولمايدى.
• ءبىز ەكونوميكامىزدى بارىنشا دامىتىپ، ساياسي جۇيەمىزدى جەتىلدىرىپ جاتىرمىز. ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ءارى باسەكەلەستىككە قابىلەتتى ۇلت قالىپتاستىرۋ جولىندا الدىمىزعا ستراتەگيالىق ماقسات قويىپ وتىرمىز.
• الايدا، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتپەي، ودان ناقتى ءبىر ناتيجە شىعارماي، العا قويعان ماقساتقا تولىق جەتە المايمىز.
• جەمقورلىقپەن كۇرەس ناۋقاندىق شارا ەمەس. ول تەك قۇزىرلى مەكەمەلەردىڭ عانا مىندەتىنە جاتپايدى. ونىمەن بۇكىل حالىق بولىپ كۇرەسۋىمىز كەرەك.
• بۇگىن مەن سىزدەرمەن وسى ماسەلە توڭىرەگىندە، قوردالانعان پروبلەمالار مەن ولاردى شەشۋدىڭ زاڭنامالىق جانە ناقتى ءىس - شارالارى جونىندە اشىق سويلەسۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن.
• بۇگىنگى باسقوسۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن بارشاڭىز دە سەزىنىپ وتىرعان بولارسىزدار.
• سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ بەلەڭ الۋى ءبىزدىڭ عانا ەمەس، بۇكىل الەمنىڭ باس اۋرۋىنا اينالعانىن جاڭا ايتتىم.
• بۇگىندە جاھاندىق سيپات العان بۇل ىندەت تۇتاستاي مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكاسىن كۇيرەتىپ جىبەرۋ ءقاۋپىن تۋعىزىپ وتىر.
• ولاي بولسا، جەمقورلىقپەن كۇرەس قاتاڭ جۇرگىزىلۋى قاجەت. ەشكىمنىڭ لاۋازىمىنا، شەن - شەكپەنىنە قاراۋدىڭ قاجەتى جوق. قىلمىس جاساعان ادام قانداي جاعدايدا دا جاۋاپقا تارتىلۋى ءتيىس.
• قوعام بىزدەن ناقتى ءىس - ارەكەتتى كۇتىپ وتىر. بارشامىزدىڭ ەل الدىنداعى قىزمەتىمىز دە، بەدەلىمىز دە بىرلەسىپ ىستەگەن جۇمىستىڭ ناتيجەسىنە بايلانىستى.
• تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، بۇل ىستە "نۇر - وتان" پارتياسىنا جۇكتەلەر مىندەت ۇلكەن. پارتيانىڭ ورتالىق، جەرگىلىكتى جەردەگى باسشىلىعى، مۇشەلەرى حالىقتى جۇمىلدىرا وتىرىپ، جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ مەن جويۋ شارالارىن بەلسەندى جۇرگىزۋى كەرەك.
• قازاقتا "اۋرۋىن جاسىرعان ولەدى" دەيتىن ماتەل بار. جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جان - جاقتى، ۇزدىكسىز، اشىق ءارى ادىلەتتى تۇردە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءبىز سوندا عانا العا قويعان بيىك ماقساتتارعا قول جەتكىزە الامىز.
• نازار اۋدارىپ، تىڭداعاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت.
بەينەروليك كورسەتىلەدى(جەمقورلىققا جول جوق)
وريگامي جاساۋ.(راۋشان گ ۇلى) (كەلگەن قوناقتارعا جاسالعان گۇلدەردى سىيلىققا تارتۋ)
«جۇرەك جىلۋى» تىلەك ارناۋ.(ءار توپ ءبىر - بىرىنە تىلەك ايتادى).
قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار، قوناقتار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا حوش كەلدىڭىزدەر!
بۇگىنگى تاڭدا سىبايلاس جەمقورلىق قوعامىمىزدى قاتتى الاڭداتىپ وتىرعان كەلەڭسىز كورىنىستەردىڭ ءبىرى ەكەنى ەش جاسىرىن ەمەس. بۇل قىلمىس تۇرىمەن قوعام بولىپ كۇرەسۋ ماقساتىندا كوپ ءىس - شارالار قولعا الىنۋدا. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن سوت جۇيەسى دە وسى باعىتتاعى زاڭنامالاردى جەتىلدىرىپ قانا قويماي، جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋعا باسا نازار اۋدارۋدا. سول سەبەپتى بولاشاق جەتكىنشەكتەر وزدەرىڭ ەكەنىن ەسكەرتە وتىرىپ، وسىنداي جاعدايلاردى بولدىرماۋ ماقساتىندا تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبىن «جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ - باستى مىندەتىمىز»دەپ الىپ وتىرمىز.
ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا ادام قۇقىقتارى جايلى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
«جەمقورلىق» دەگەن نە ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزە ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ؛
3. پاتريوتتىق تاربيە قالىپتاستىرۋ؛
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (كەلگەن قوناقتارىمىزبەن تانىستىرىپ كەتۋ)
2. دوڭگەلەك ۇستەل.
(ءبىر پاراق قاعازعا «وتان» تاقىرىبىنا توپتاعى ءار وقۋشى ءبىر سويلەمنەن جازادى.)
ءار توپ ءوز شىعارماسىن وقىپ، قورعايدى.
«مەنىڭ كوزقاراسىم» ءار توپتان ءبىر وقۋشى شىعىپ، سىبايلاس جەمقورلىق جايىندا ءوز ويلارىن ايتادى.
1 - توپ.
سىبايلاس جەمقورلىق وتە ءقاۋىپتى جاعىمسىز الەۋمەتتىك كورىنىستەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ول ەكونوميكالىق زاڭداردىڭ ەركىن ارەكەتىن ءبىرشاما دەڭگەيدە شەكتەيدى جانە ەلىمىزدىڭ الەمدىك قوعامداستىق الدىنداعى بەدەلىن تومەندەتەدى، ەلىمىز ءۇشىن پايدالى شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردىڭ جولىنداعى باستى كەدەرگىلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
اسىرەسە، سىبايلاس جەمقورلىق مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىندا ءقاۋىپتى. بۇل جاعدايدا ول مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ شەشىم قابىلداۋدا بەدەلىن تۇسىرەتىن وكىلەتتىلىگىنىڭ جانە قاتاڭ قۇقىقتىق ەسەپ بەرۋدىڭ، شەنەۋنىكتەردى قاداعالاۋدىڭ جوقتىعىنان بيلىكتىڭ مونوپولياعا اينالۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى. ول ەلىمىزدىڭ، قوعامىمىزدىڭ جانە جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ مۇددەلەرىنە كوپ زيان كەلتىرەدى.
سوندىقتان ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى» دەپ كورسەتتى.
2 - توپ.«سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭعا سايكەس مەملەكەتتىك مىندەتتەردى اتقاراتىن ادامداردىڭ، سونداي - اق، سولارعا تەڭەستىرىلگەن ادامداردىڭ لاۋازىمدىق وكىلەتتىگىن جانە سوعان بايلانىستى مۇمكىندىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ نە مۇلىكتىك پايدا الۋ ءۇشىن ولاردىڭ ءوز وكىلەتتىكتەرىن وزگەشە پايدالانۋى، جەكە ءوزى نەمەسە دەلدالدار ارقىلى زاڭدا كوزدەلمەگەن مۇلىكتىك يگىلىكتەر مەن ارتىقشىلىقتار الۋى، سول سياقتى بۇل ادامدارعا جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ اتالعان يگىلىكتەر مەن ارتىقشىلىقتاردى قۇقىققا قارسى بەرۋى ارقىلى ولاردى ساتىپ الۋى «سىبايلاس جەمقورلىق» دەپ ۇعىنىلادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭى ەڭ پارمەندى زاڭداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
بۇل زاڭ وسى بىرنەشە جىل ىشىندە جوعارى ماڭىزعا يە بولىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ كۇندەلىكتى پايدالاناتىن وقۋ قۇرالىنا اينالىپ وتىر.
زاڭنىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى، ول ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋعا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن جەمقورلىق كورىنىستەرىنەن تۋىندايتىن قاۋىپتەن ساقتاۋعا، سونداي - اق جەمقورلىققا بايلانىستى قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ، انىقتاۋ، تىيۋ جانە اشۋ جولىندا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.
3 - توپ. بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى تۇلعالار ءوز قۇزىرەتتەرى شەگىندە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋگە مىندەتتى.
ءوز قۇزىرەتى شەگىندە سىبايلاس جەمقورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتارىن انىقتاۋ، الدىن - الۋ جانە ونى جاساعان كىنالى تۇلعالاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ پروكۋراتۋرا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، ىشكى ىستەر، سالىق، كەدەن جانە شەكارالىق قىزمەت، قارجى جانە اسكەري پوليسياسى ورگاندارىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.
سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستار تۋرالى اۋىزشا حابارلامالار مەن جازباشا ارىزدار قىلمىستىڭ جاسالۋ ورنى مەن ۋاقىتىنا قاراماستان قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا تاۋلىك بويى قابىلدانادى.
سىبايلاس جەمقورلىقپەن قۇقىق بۇزۋشىلىق فاكتىسى تۋرالى حابارلاعان نەمەسە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەسكە وزگە دە تۇردە جاردەمدەسەتىن ادام مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا كوزدەلگەن تارتىپپەن كوتەرمەلەنەدى.
سىبايلاس جەمقورلىق بەينەروليك
سيتۋاسيالىق جاعداي
1 توپتىڭ تاپسىرماسى: كومپيۋتەر ويناۋعا اقشا تابا الماي وتىرعان ەرلان مەن مارات ءبىراز اقىلداسادى. ەرلاننىڭ ەسىنە اسحانادا اقشا مايدالاتقان قايرات تۇسەدى. سول قايراتتى قورقىتىپ، اقشاسىن تارتىپ الۋ كەرەكتىگىن ماراتقا ايتادى. سول مەزەتتە كەلە جاتقان قايراتتى مارات الداپ شاقىرادى. ويىندا ارام ويى جوق قايراتتى ەرلان كەلىپ باس سالىپ، اقشا تاۋىپ بەرۋىن تالاپ ەتەدى. العاشقىدا ويىن ەكەن دەپ ويلاعان ول اقشاسىنىڭ جوق ەكەندىگىن ايتسا دا، سوڭىنان بۇل ءىستىڭ قالجىڭ ەمەس ەكەندىگىن ۇعىپ، قالتاسىنداعى بار اقشاسىن بەرە سالادى. امان - ەسەن قۇتىلعانىنا قۋانعان ول اناسىنا ايتاتىندىعىن ەسكەرتەدى. ەرلان مەن مارات ەگەر بۇل ءىستى بىرەۋگە ايتساڭ، وندا جاقسىلىق بولمايتىندىعىن قايراتقا جاقسىلاپ ۇعىندىرادى.
سۇراقتار: 1. وسى كورىنىستە بالانىڭ قانداي قۇقىعى شەكتەلگەن؟
2. ەرلان مەن مارات قانداي قىلمىس جاسادى؟
3. ەرلان مەن ماراتتىڭ قىلمىس جاساۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
2 - توپتىڭ تاپسىرماسى: نۇرلان 5 - سىنىپتا وقيدى. نۇرلاننىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن تالابى جاقسى. وقىسا جاقسى وقيتىن وقۋشىلار قاتارىنان ورىن الارلىق قابىلەتى بار. ءبىراق اتا - اناسىنىڭ تاربيەسى بالانى جولدان تايدىرادى. نۇرلاننىڭ اتا - اناسى بالا تاربيەسىنە جاۋاپسىز قارايدى. بالانى ساباقتان سەبەپسىز ءجيى قالدىرادى، كەيدە ءتىپتى اپتالاپ كەلمەي قالاتىن كەزدەرى دە بولادى. مەكتەپتە، سىنىپتا اتا - انالارعا بايلانىستى وتەتىن جيىندارعا دا كەلمەيدى. سىنىپ جەتەكشىسى وسى جاعدايعا بايلانىستى نۇرلاننىڭ ۇيىنە بارىپ، اتا - اناسىمەن بىرنەشە رەت اڭگىمە جۇرگىزگەنىمەن ەش ناتيجە شىقپايدى. اتا - اناسى قۇرعاق ۋادە بەرىپ قۇر شىعارىپ سالادى. بىرەر كۇن وتكەن سوڭ جاڭاعى وقيعا قايتا قايتالانادى. ءبىلىم الۋ بالانىڭ باستى مىندەتى ەكەنىن بىلە تۇرا ونى ورىنداۋدا اكە - شەشەسى سالعىرتتىق تانىتادى.
سۇراقتار: 1. نۇرلاننىڭ اتا - اناسىنىڭ قىلىعىن قالاي باعالايسىزدار؟
2. سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ورنىندا بولساڭىز نە ىستەر ەدىڭىز؟
3. اتا - انانىڭ بالا الدىنداعى مىندەتتەرى قانداي؟
3 - توپتىڭ تاپسىرماسى. 4 - سىنىپتى ءساتتى اياقتاعان جالعاس جازدا جاقسى دەمالىپ، تىنىعىپ، قىركۇيەكتە مەكتەپكە كەلدى. بيىل ورتا بۋىن، ياعني 5 - سىنىپقا كەلگەن سوڭ، ءوزىن - ءوزى ءبىر ەسەيىپ قالعانداي سەزىندى. ءاربىر ىستەگەن جۇمىسىنا وزىنشە ءبىر ەسەپ بەرىپ وتىراتىن بولدى. جالعاستىڭ قىركۇيەك ايىنداعى تىنىمسىز ەڭبەككە تولى كۇندەرى ءوتىپ جاتتى. ول ەندى مەكتەپتەگى ءبىر ۇيىرمەگە قاتىسىپ، بويىنداعى ەرەكشە ءبىر قابىلەتىن شىڭداۋدى ماقسات سانادى. ءسويتىپ، مەكتەپتەگى «تۇمار» پىكىر - سايىس كلۋبىنا جازىلماقشى بولىپ ءبىر شەشىمگە كەلدى. وسى ويىن اتا - اناسىنا جەتكىزدى. اتا - اناسى جالعاستىڭ ويىنا قارسى بولادى. ونى اناسى اعىلشىن تىلىنەن وتەتىن ۇيىرمەگە ءوزى جازعىزىپ قويعانىن، قازىرگى زامانعا اعىلشىن ءتىلى ماماندارىنىڭ وتە قاجەت ەكەندىگىن، زامان اعىمىنا ساي ءومىر ءسۇرۋ كەرەكتىگىن باسا ايتتى. ال، جالعاستىڭ بار ويلاعانى، وزىنشە ءبىر جاساعان شەشىمى قۇمعا سىڭگەن سۋداي جوق بولدى دا كەتتى. ۇنەمى اتا - اناسىنىڭ ايتقانىن دۇرىس ساناپ، سونى باستى نازارعا الاتىن جالعاس تاعى دا اتا - اناسىمەن كەلىسۋگە ءماجبۇر بولدى.
سۇراقتار: 1. جالعاستىڭ اتا - اناسىنىڭ ءىس - ارەكەتىن قالاي باعالايسىز؟
2. وسى جەردە بالانىڭ قانداي قۇقىعى شەكتەلىپ تۇر؟
3. جالعاستىڭ اتا - اناسىنىڭ شەشىمىمەن كەلىسۋى دۇرىس پا؟
سلايدپەن جەمقورلىققا بايلانىستى مىسالدار كەلتىرۋ:
1. مۇعالىمگە مەرەكەلەردە گۇل شوقتارىن سىيلاۋ جەمقورلىققا جاتادى ما؟
2. ەمدەلىپ بولعان ناۋقاس دارىگەرگە ءوزىنىڭ العىسىن بەلگىلى - ءبىر سىيلىقتى (گۇل، ساعات، پورترەت.....) سىيلاسا جەمقورلىققا جاتادى ما؟
3. جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋشىلار، ەمتيحان ۋاقىتىندا وقىتۋشىلارىنا ۇستەل جاساعانى، جەمقورلىققا جاتادى ما؟
ورتاق سۇراق
تۇنگى مەزگىلدە ساعات (22.00) كەيىن كوشەدە جۇرگەن مەكتەپ وقۋشىسىن جاسوسپىرىمدەر ينسپەكتورلارى ۇستاپ السا، وعان قانداي زاڭدار قولدانادى؟ اتا - انالارعا قانداي كولەمدە ايىپ پۇل سالۋعا بولادى؟ وعان سىنىپ جەتەكشى جاۋاپ بەرۋگە ءتيىستى مە؟
«مەنىڭ وتباسىم» تاقىرىبىنا سۋرەت سالۋ (اكەسى، اناسى، بالاسى) مۋزىكا ويناپ تۇرادى.
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ "نۇر وتان" حدپ - نىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس فورۋمىندا سويلەگەن ءسوزى. (تاسپاعا جازىلعان)
• قۇرمەتتى فورۋمعا قاتىسۋشىلار!
• بۇگىنگى باسقوسۋىمىز قوعامداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى پارمەندى كۇرەس شارالارىنا ارنالىپ وتىر. وسى ماسەلە جونىندە ناقتى اڭگىمەنىڭ ۋاقىتى جەتتى دەپ سانايمىن.
• جەمقورلىق مەملەكەتتىڭ، قوعامنىڭ دامۋىنا تەجەۋ بولاتىن، بولاشاعىنا كەسىرىن تيگىزەتىن ىندەت. ونىڭ تامىرىنا تۇبەگەيلى بالتا شاپپايىنشا، مەملەكەتتە تۇراقتى ءوسۋ - وركەندەۋ بولمايدى.
• ءبىز ەكونوميكامىزدى بارىنشا دامىتىپ، ساياسي جۇيەمىزدى جەتىلدىرىپ جاتىرمىز. ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ءارى باسەكەلەستىككە قابىلەتتى ۇلت قالىپتاستىرۋ جولىندا الدىمىزعا ستراتەگيالىق ماقسات قويىپ وتىرمىز.
• الايدا، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتپەي، ودان ناقتى ءبىر ناتيجە شىعارماي، العا قويعان ماقساتقا تولىق جەتە المايمىز.
• جەمقورلىقپەن كۇرەس ناۋقاندىق شارا ەمەس. ول تەك قۇزىرلى مەكەمەلەردىڭ عانا مىندەتىنە جاتپايدى. ونىمەن بۇكىل حالىق بولىپ كۇرەسۋىمىز كەرەك.
• بۇگىن مەن سىزدەرمەن وسى ماسەلە توڭىرەگىندە، قوردالانعان پروبلەمالار مەن ولاردى شەشۋدىڭ زاڭنامالىق جانە ناقتى ءىس - شارالارى جونىندە اشىق سويلەسۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن.
• بۇگىنگى باسقوسۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن بارشاڭىز دە سەزىنىپ وتىرعان بولارسىزدار.
• سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ بەلەڭ الۋى ءبىزدىڭ عانا ەمەس، بۇكىل الەمنىڭ باس اۋرۋىنا اينالعانىن جاڭا ايتتىم.
• بۇگىندە جاھاندىق سيپات العان بۇل ىندەت تۇتاستاي مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكاسىن كۇيرەتىپ جىبەرۋ ءقاۋپىن تۋعىزىپ وتىر.
• ولاي بولسا، جەمقورلىقپەن كۇرەس قاتاڭ جۇرگىزىلۋى قاجەت. ەشكىمنىڭ لاۋازىمىنا، شەن - شەكپەنىنە قاراۋدىڭ قاجەتى جوق. قىلمىس جاساعان ادام قانداي جاعدايدا دا جاۋاپقا تارتىلۋى ءتيىس.
• قوعام بىزدەن ناقتى ءىس - ارەكەتتى كۇتىپ وتىر. بارشامىزدىڭ ەل الدىنداعى قىزمەتىمىز دە، بەدەلىمىز دە بىرلەسىپ ىستەگەن جۇمىستىڭ ناتيجەسىنە بايلانىستى.
• تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، بۇل ىستە "نۇر - وتان" پارتياسىنا جۇكتەلەر مىندەت ۇلكەن. پارتيانىڭ ورتالىق، جەرگىلىكتى جەردەگى باسشىلىعى، مۇشەلەرى حالىقتى جۇمىلدىرا وتىرىپ، جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ مەن جويۋ شارالارىن بەلسەندى جۇرگىزۋى كەرەك.
• قازاقتا "اۋرۋىن جاسىرعان ولەدى" دەيتىن ماتەل بار. جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جان - جاقتى، ۇزدىكسىز، اشىق ءارى ادىلەتتى تۇردە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءبىز سوندا عانا العا قويعان بيىك ماقساتتارعا قول جەتكىزە الامىز.
• نازار اۋدارىپ، تىڭداعاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت.
بەينەروليك كورسەتىلەدى(جەمقورلىققا جول جوق)
وريگامي جاساۋ.(راۋشان گ ۇلى) (كەلگەن قوناقتارعا جاسالعان گۇلدەردى سىيلىققا تارتۋ)
«جۇرەك جىلۋى» تىلەك ارناۋ.(ءار توپ ءبىر - بىرىنە تىلەك ايتادى).
You Might Also Like
-
ءبىزدىڭ تاڭداۋىمىز – جەمقورلىقسىز بولاشاق!
