ءبىزدىڭ تاڭداۋىمىز – جەمقورلىقسىز بولاشاق!
ءبىزدىڭ تاڭداۋىمىز – جەمقورلىقسىز بولاشاق!
سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ قازاقستاننىڭ بۇگىنگى كۇنگى كۇردەلى ماسەلەسى بولىپ وتىر. ۇلكەن الەۋمەتتىك قاسىرەت بولىپ تابىلاتىن ول ساياسي دامۋ تۇرعىسىنان ءبىر - بىرىنە ۇقسامايتىن الەمدەگى بارلىق ەلدەردىڭ قاي - قايسىسىن دا قاتتى الاڭداتاتىنى انىق. سىبايلاس جەمقورلىق بارلىق مەملەكەتتەر مەن حالىقتارعا ءتان جانە تەرەڭ عاسىرلىق تامىرى بار.
ءبىز وتە كۇردەلى كەزەڭدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، ەكونوميكالىق رەفورمالار مەن داعدارىس كەزەڭى، ترانسفورماسيا ۋاقىتى. زەرتتەۋلەرگە سايكەس، جەمقورلىق - تەرىس قۇبىلىس. بۇل قوعامنىڭ نەگىزدەرىن بۇزادى، دامۋعا ءقاۋىپ توندىرەدى، مەملەكەتتىك ورگاندارعا دەگەن سەنىمدىلىكتىڭ تومەندەۋىنە ىقپال ەتەدى جانە قوعامنىڭ ەكونوميكاسى مەن مورالىن بۇزادى. بۇل بىزگە بايلانىستى - قاي مەملەكەتتە ءومىر سۇرەمىز: ادال نەمەسە جەمقور؟ الەمدىك سىبايلاس جەمقورلىققا سايكەس، لايىقتى ادام، لايىقتى كومپانيا نەمەسە لايىقتى مەملەكەت بەلگىلى ءبىر ەلمەن قارىم - قاتىناستا بولا ما دەپ باعالانادى.
سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ۇلكەن كەمشىلىگى، ول مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق سالاعا زيان تيگىزىپ، ەلدىڭ جانە ونىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ جالپى ءال - اۋقاتىن تومەندەتەدى. بۇعان قوسا، مۇنىڭ ءبارى حالىقتىڭ ۇكىمەتكە سەنىمىن جوعالتۋىنا ءقاۋىپ توندىرەدى.
پارا - بۇل تەك رەسمي قىلمىس عانا ەمەس، سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ تيپتىك كورىنىسى بولىپ تابىلاتىن ەڭ ءتان، ءقاۋىپتى جانە كەڭ تارالعان قۇبىلىس. بۇل قىلمىستىڭ ءمانى تەك قانا اقشا ەمەس، قۇندى قاعازدار، باسقا دا مۇلىكتەر عانا ەمەس، سونداي - اق ءارتۇرلى جەڭىلدىكتەر بولىپ تابىلادى جانە نەگىزىنەن، ارينە، ماتەريالدىق سيپاتتا بولادى.
سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ كەرەك. بۇل تۋرالى قاراپايىم ازاماتتارعا تۇسىنىكتى قازاقستان ۇكىمەتى مالىمدەدى. بارلىق قۇرىلىمداردا جانە ۇكىمەت بارلىق دەڭگەيلەرىندە ءبىرىڭعاي، كۇشتى جانە دايەكتى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساياسات تەك وڭ ناتيجە بەرە الادى. ول مەملەكەتتە يدەولوگيالىق جانە جاپپاي ساياسي شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىنداعى كولەڭكەلى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس - قيمىلداردى كۇشەيتۋدەن تۇرادى. زاڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ تەڭ دارەجەسىن قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى.
كوپتەگەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىمى مەن جالپى مادەنيەتىنە، ولاردىڭ بيزنەسى مەن مورالدىق قاسيەتتەرىنە بايلانىستى. جاس ۇرپاقتى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ۇدەرىسىندە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى، ەڭ الدىمەن مەكتەپتەر مەن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەر كىرەدى. ادالدىق، ادىلەتتىلىك، بەرىلگەن تاپسىرماعا باعىنۋ، كەز كەلگەن قۇقىق بۇزۋشىلىققا قاتىستى اۋىتقۋشىلىق، پروبلەمالاردى شەشە ءبىلۋ، ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ، مەملەكەت پەن قوعام مۇددەلەرى سياقتى مورالدىق جانە پسيحولوگيالىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك.
مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ قانداي ارەكەتتەرى جەمقورلىققا جاتادى؟ اتاپ وتەتىن بولساق:
- باسقا مەملەكەتتىك ورگاندار، مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىنا زاڭسىز جولمەن ارالاسۋ؛
- قىزمەتتىك لاۋازىمدى پايدالانا وتىرىپ، جەكە باسىنىڭ نە تۋىستارىنىڭ ماتەريالدىق قىزىعۋشىلىقتارىن قاناعاتتاندىرۋعا بايلانىستى ماسەلەلەردى شەشۋ؛
- مەملەكەتتىك قىزمەتكە زاڭدا بەلگىلەنبەگەن باسىمدىقتارعا يە بولىپ ءوتۋ جانە ءوسۋ؛
- شەشىمدى دايىنداۋ مەن قابىلداۋ بارىسىندا بىرەۋگە زاڭسىز جولمەن باسىمدىق بەرۋ؛
- كاسىپكەرلىك قىزمەتتى نە باسقا تابىس اكەلەتىن سالانى جۇزەگە اسىرۋدا زاڭدا بەلگىلەنبەگەن كەز كەلگەن ارەكەتپەن كومەك كورسەتۋ؛
- مەملەكەتتىك قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا الىنعان رەسمي جاريالانۋعا جاتپايتىن اقپاراتتى جەكە مۇددەگە پايدالانۋ؛
- زاڭدا جاريالاۋعا رۇقسات ەتىلگەن دەپ بەكىتىلگەن اقپاراتتى بەرۋدەن باس تارتۋ، ونى كەشىكتىرۋ، جالعان نە تولىق ەمەس اقپارات بەرۋ، زاڭدا جاريالاۋعا تيىستىگى بەكىتىلمەگەن اقپاراتتى جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردان تالاپ ەتۋ؛
- جوعارى تۇرعان رەسمي تۇلعالارعا قىزمەتتىك ەمەس ءىلتيپات كورسەتۋ نە سىي جاساۋ (ادەپتى جانە قوناقجايلىلىق بويىنشا جالپى قابىلدانعان نورمالارعا سايكەس سيمۆوليكالىق ىقىلاس كورسەتۋ، سيمۆوليكالىق كادەسىيلار تارتۋ، سونىمەن قاتار، رەسمي جانە حاتتامالىق شارالاردى وتكىزۋدى قوسپاعاندا)؛
- جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدىق مۇددەلەرىن قاناعاتتاندىرۋعا توسقاۋىل بولۋ؛
- مەملەكەتتىك نەمەسە وسىعان تەڭەستىرىلگەن قىزمەتى ءۇشىن جەكە تۇلعالار مەن مەكەمەلەردەن اقشالاي، قىزمەتتىك جانە باسقا فورمادا سىي الۋ.
«جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جان - جاقتى، ۇزدىكسىز، اشىق ءارى ادىلەتتى تۇردە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءبىز سوندا عانا العا قويعان بيىك ماقساتتارعا قول جەتكىزە الامىز» دەپ ەدى پرەزيدەنتىمىز. سوندىقتان قوعامدى جەگىدەي جەپ جاتقان ءقاۋىپتى ىندەتپەن كوپ بولىپ كۇرەسۋىمىز قاجەت.
قاراعاندى وبلىسى، ساتبايەۆ قالاسى،
«№33 «كۇنشۋاق» بوبەكجاي بالاباقشاسى» كمقك، ادىسكەر
سەيتجاپباروۆا گۋلنار بۋحاربايەۆنا
سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ قازاقستاننىڭ بۇگىنگى كۇنگى كۇردەلى ماسەلەسى بولىپ وتىر. ۇلكەن الەۋمەتتىك قاسىرەت بولىپ تابىلاتىن ول ساياسي دامۋ تۇرعىسىنان ءبىر - بىرىنە ۇقسامايتىن الەمدەگى بارلىق ەلدەردىڭ قاي - قايسىسىن دا قاتتى الاڭداتاتىنى انىق. سىبايلاس جەمقورلىق بارلىق مەملەكەتتەر مەن حالىقتارعا ءتان جانە تەرەڭ عاسىرلىق تامىرى بار.
ءبىز وتە كۇردەلى كەزەڭدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، ەكونوميكالىق رەفورمالار مەن داعدارىس كەزەڭى، ترانسفورماسيا ۋاقىتى. زەرتتەۋلەرگە سايكەس، جەمقورلىق - تەرىس قۇبىلىس. بۇل قوعامنىڭ نەگىزدەرىن بۇزادى، دامۋعا ءقاۋىپ توندىرەدى، مەملەكەتتىك ورگاندارعا دەگەن سەنىمدىلىكتىڭ تومەندەۋىنە ىقپال ەتەدى جانە قوعامنىڭ ەكونوميكاسى مەن مورالىن بۇزادى. بۇل بىزگە بايلانىستى - قاي مەملەكەتتە ءومىر سۇرەمىز: ادال نەمەسە جەمقور؟ الەمدىك سىبايلاس جەمقورلىققا سايكەس، لايىقتى ادام، لايىقتى كومپانيا نەمەسە لايىقتى مەملەكەت بەلگىلى ءبىر ەلمەن قارىم - قاتىناستا بولا ما دەپ باعالانادى.
سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ۇلكەن كەمشىلىگى، ول مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق سالاعا زيان تيگىزىپ، ەلدىڭ جانە ونىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ جالپى ءال - اۋقاتىن تومەندەتەدى. بۇعان قوسا، مۇنىڭ ءبارى حالىقتىڭ ۇكىمەتكە سەنىمىن جوعالتۋىنا ءقاۋىپ توندىرەدى.
پارا - بۇل تەك رەسمي قىلمىس عانا ەمەس، سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ تيپتىك كورىنىسى بولىپ تابىلاتىن ەڭ ءتان، ءقاۋىپتى جانە كەڭ تارالعان قۇبىلىس. بۇل قىلمىستىڭ ءمانى تەك قانا اقشا ەمەس، قۇندى قاعازدار، باسقا دا مۇلىكتەر عانا ەمەس، سونداي - اق ءارتۇرلى جەڭىلدىكتەر بولىپ تابىلادى جانە نەگىزىنەن، ارينە، ماتەريالدىق سيپاتتا بولادى.
سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ كەرەك. بۇل تۋرالى قاراپايىم ازاماتتارعا تۇسىنىكتى قازاقستان ۇكىمەتى مالىمدەدى. بارلىق قۇرىلىمداردا جانە ۇكىمەت بارلىق دەڭگەيلەرىندە ءبىرىڭعاي، كۇشتى جانە دايەكتى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساياسات تەك وڭ ناتيجە بەرە الادى. ول مەملەكەتتە يدەولوگيالىق جانە جاپپاي ساياسي شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىنداعى كولەڭكەلى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس - قيمىلداردى كۇشەيتۋدەن تۇرادى. زاڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ تەڭ دارەجەسىن قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى.
كوپتەگەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىمى مەن جالپى مادەنيەتىنە، ولاردىڭ بيزنەسى مەن مورالدىق قاسيەتتەرىنە بايلانىستى. جاس ۇرپاقتى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ۇدەرىسىندە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى، ەڭ الدىمەن مەكتەپتەر مەن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەر كىرەدى. ادالدىق، ادىلەتتىلىك، بەرىلگەن تاپسىرماعا باعىنۋ، كەز كەلگەن قۇقىق بۇزۋشىلىققا قاتىستى اۋىتقۋشىلىق، پروبلەمالاردى شەشە ءبىلۋ، ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ، مەملەكەت پەن قوعام مۇددەلەرى سياقتى مورالدىق جانە پسيحولوگيالىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك.
مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ قانداي ارەكەتتەرى جەمقورلىققا جاتادى؟ اتاپ وتەتىن بولساق:
- باسقا مەملەكەتتىك ورگاندار، مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىنا زاڭسىز جولمەن ارالاسۋ؛
- قىزمەتتىك لاۋازىمدى پايدالانا وتىرىپ، جەكە باسىنىڭ نە تۋىستارىنىڭ ماتەريالدىق قىزىعۋشىلىقتارىن قاناعاتتاندىرۋعا بايلانىستى ماسەلەلەردى شەشۋ؛
- مەملەكەتتىك قىزمەتكە زاڭدا بەلگىلەنبەگەن باسىمدىقتارعا يە بولىپ ءوتۋ جانە ءوسۋ؛
- شەشىمدى دايىنداۋ مەن قابىلداۋ بارىسىندا بىرەۋگە زاڭسىز جولمەن باسىمدىق بەرۋ؛
- كاسىپكەرلىك قىزمەتتى نە باسقا تابىس اكەلەتىن سالانى جۇزەگە اسىرۋدا زاڭدا بەلگىلەنبەگەن كەز كەلگەن ارەكەتپەن كومەك كورسەتۋ؛
- مەملەكەتتىك قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا الىنعان رەسمي جاريالانۋعا جاتپايتىن اقپاراتتى جەكە مۇددەگە پايدالانۋ؛
- زاڭدا جاريالاۋعا رۇقسات ەتىلگەن دەپ بەكىتىلگەن اقپاراتتى بەرۋدەن باس تارتۋ، ونى كەشىكتىرۋ، جالعان نە تولىق ەمەس اقپارات بەرۋ، زاڭدا جاريالاۋعا تيىستىگى بەكىتىلمەگەن اقپاراتتى جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردان تالاپ ەتۋ؛
- جوعارى تۇرعان رەسمي تۇلعالارعا قىزمەتتىك ەمەس ءىلتيپات كورسەتۋ نە سىي جاساۋ (ادەپتى جانە قوناقجايلىلىق بويىنشا جالپى قابىلدانعان نورمالارعا سايكەس سيمۆوليكالىق ىقىلاس كورسەتۋ، سيمۆوليكالىق كادەسىيلار تارتۋ، سونىمەن قاتار، رەسمي جانە حاتتامالىق شارالاردى وتكىزۋدى قوسپاعاندا)؛
- جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدىق مۇددەلەرىن قاناعاتتاندىرۋعا توسقاۋىل بولۋ؛
- مەملەكەتتىك نەمەسە وسىعان تەڭەستىرىلگەن قىزمەتى ءۇشىن جەكە تۇلعالار مەن مەكەمەلەردەن اقشالاي، قىزمەتتىك جانە باسقا فورمادا سىي الۋ.
«جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جان - جاقتى، ۇزدىكسىز، اشىق ءارى ادىلەتتى تۇردە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءبىز سوندا عانا العا قويعان بيىك ماقساتتارعا قول جەتكىزە الامىز» دەپ ەدى پرەزيدەنتىمىز. سوندىقتان قوعامدى جەگىدەي جەپ جاتقان ءقاۋىپتى ىندەتپەن كوپ بولىپ كۇرەسۋىمىز قاجەت.
قاراعاندى وبلىسى، ساتبايەۆ قالاسى،
«№33 «كۇنشۋاق» بوبەكجاي بالاباقشاسى» كمقك، ادىسكەر
سەيتجاپباروۆا گۋلنار بۋحاربايەۆنا
You Might Also Like
-
ماحامبەتتىڭ حيۋا ساپارىنداعى قيىنشىلىقتارى
