جۇرىن باتىر
جىگىت بولىپ، ات جالىن تارتىپ مىنگەننەن كەيىن، تۇڭعىش بالا رەتىندە اكەسىنىڭ سىرتتاي ءجۇرىپ، اعايىن بولىپ سانالاتىنداردىڭ اۋىلدارىنا جاقىن جەرلەردى جايلاپ، قىستاعان كورىنەدى. ءوزى قايراتتى، باتىر مىنەزدى، ۇزىن بويلى اق قۇبا كىسى بولعان. جۇرىن جاس كەزىندە-اق ەستى ادام رەتىندە ەل ازاماتىنىڭ ءبىرى بولىپ تانىلىپ، ەسەيە كەلە ەل اعاسى بولىپ سانالعان. ونىڭ سول كەزدەردە جەتىم مەن جەسىرلەردى دە نازارىنان تىس قالدىرماي، ادامگەرشىلىك جاساعان.
جۇرىننىڭ ءبىرىنشى ايەلى بەس بالا تۋعان. ولاردىڭ ىشىندەپ كوزگە تۇسەرى جانالى ۇلى ەكەن. ول ەرلىگىمەن ەلگە تانىمال بولىپ، باتىر اتانىپتى. ءوزى جۋان مويىندى، قاقپاق جاۋىرىندى، سوم دەنەلى، شاپشاڭ قيمىلدايتىن ادام ەكەن. جانالىنىڭ اقىرعان داۋىسى قۇلاق جارارداي قاتتى بولعان.
ءبىر كۇنى تاڭ الدىندا جۇرىننىڭ ەكىنشى ايەلى بوسانىپ، ۇل تۋىپتى. جاڭا تۋعان ءسابي شىرىلداپ جىلاپ، كوپكە دەيىن جۇبانباپتى. تاڭ اتقاسىن «ەل شەتىنە قالماقتار جاقىنداپ كەلە جاتىر» دەگەن حابار ساپ ەتە قالادى. جۇرىن جاقىن اۋىلدارعا بالالارىن شاپتىرىپ، اۋىل ازاماتتارىنا «تەز اتتانسىن!» دەپ حابارلايدى.
قالماقتار جان-جاقتان اتوي سالىپ، شاۋىپ كەلە جاتقان قازاقتاردى قورىقپاي قارسى الىپتى. وزدەرى نايزامەن، قىلىشپەن قارۋلانىپتى. جالپى سانى وتىز قارالى ەكەن. بۇلارعا ەلدەن بۇرىن جەتكەن جانالى قاتتى اقىرىپ قالعان كەزدە، وقىس داۋىستان شوشىپ كەتكەن اتتار كەيىن بۇرىلىپ، زىتا جونەلىپتى. مۇندايدا قارسىلاسا الماعان دارمەنسىز جاۋدى ارقاسىنان سوعۋ وڭاي بولاتىن كورىنەدى. «مىنانىڭ كوزىن قۇرتپاي بولماس» دەپ ويلاعان قالماقتىڭ ءبىر مىقتىسى جانالىنىڭ ارت جاعىنان كەلىپ، جەلكەسىنە نايزا قاداپتى. نايزانىڭ ۇشى دۋلىعانىڭ شىنجىرلانىپ توقىلعان كوزدەرىنەن ءارى قاراي 2-3 ەلىدەي عانا كەپتەلىپ قالىپتى. جانالى ءبىر قولىمەن جەلكەسىندەگى نايزانىڭ ۇڭعىسىنان ۇستاپ الىپ، ىلگەرى قاراي ەڭكەيىڭكىرەپ، استىنداعى اتىن تەبىنىپ قالادى. اتتىڭ ەكپىنىنە شىداماعان جاۋ نايزاسىنان ايىرىلادى. قازاقتار قاشىپ بارا جاتقان قالماقتاردىڭ سوڭىنا تۇسەدى دە، قالعاندارى جانالىنى قورشاپ تۇرا قالادى. ول «مىنانى الىڭدار» دەگەندە، قاسىنداعىلاردىڭ ەشبىرىنىڭ دە ءداتى شىداماپتى. سوندا جانالى: «ءاي، وسى شەگەنى دە الا الماي تۇرسىندار ما؟» — دەپ نايزانى ءوزى الىپ تاستاپتى. سودان كەيىن قاسىندا تۇرعاندار ونى اتتان ءتۇسىرىپ، قان اعىپ جاتقان جەرىنە ماي- دا قۇم سالىپ، ىزىنشە كۇيدىرگەن كيىزبەن جارانىڭ اۋىزىن كۇيدىرىپ، قانىن توقتاتىپتى.
جوعارىدا ايتىلعان وقيعادان ءبىر جىل وتكەننەن كەيىن وتىز شاقتى قارۋلانعان قالماق تولەڭگىتتەرى مەن جاساۋىلدارى شەتكى ءبىر اۋىلدىڭ مال-مۇلكىن توناپ الىپ بارادى دەگەن حابار جەتەدى. تەز ارادا جينالعان قازاق جاساعى قالماقتاردان ەكى جارىم ەسەدەي كوپ بولادى دا، قالماقتاردى قورشاپ الادى. قالماقتار قارۋ جۇمساپ قانشاما تىرىسقانىمەن قورشاۋدان شىعا المايدى. ءىس قيىنعا اينالعانىن سەزىپ، قالماق توبى قازاقتاردان ءبىتىم سۇرايدى. قازاقتار ءوزارا ويلاسىپ، كەلىسىمگە كەلەدى. بىتىمدەسىپ كەتكەن قالماقتار سوزىندە تۇرماپتى. ارادا ەكى-ۇش اي وتكەندە قارۋلى جاۋ جاساعى ەلدىڭ شەتىنە جاقىنداپ قالىپتى. بۇل كەزدە جۇرىن باتىردىڭ جاسى ۇلكەيىپ، قايراتى قايتىڭقىراعان شاعى بولعاندىقتان، ەل جاساعىن ونىڭ بالاسى جانالى باتىر ۇيىمداستىرىپتى.
جۇرىن اتىن ەرتتەپ جاتقاندا، قاسىنا كەلگەن جانالى: «بۇل سەن باراتىن ۇرىس ەمەس. اۋىلدا قالىپ، بالا-شاعانىڭ ورتاسىندا بول»، — دەپتى.
ەل ازاماتتارى جاۋعا اتتانىپ كەتكەن سوڭ، ۇيدە وتىرۋعا شىدامى جەتپەگەن جۇرىن احمەت دەگەن ۇزەڭگىلەس دوسىن ەرتىپ، جاۋعا شىعادى. ءبىراق قالماقتار بۇلاردى قورشاپ الىپ، اۋەلى احمەتتى ولتىرەدى. سودان كەيىن جۇرىندى نايزالاپ جاتقاندا، جەتىپ ۇلگىرگەن جىگىتتەر ونى جاۋدان اراشالاپ الادى.
اۋىر جاراقاتتان قايتىس بولعان جۇرىن باتىردى ەستەمىس تاۋى دەپ اتايتىن بيىك توبەنىڭ باسىنا جەرلەپتى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
سۇيىندىك ولجاباي باتىر ەرتەگىسى
You Might Also Like
-
قازاقستان ەلىنىڭ ماقتان تۇتار ۇلى تۇلعاسى، دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆ. دىنمۇحامەد اتامىز بيىل 111 جاسىنا تولعانى، بارىمىزگە حاق. جاستاردى ءبىلىمدى، وزىق تاربيەلەۋگە، ىزدەنپازدىققا، سۇيىسپەنشىلىككە، ...
-
[ءقوزىۇي باتىر] 1718 جىلى بولعان شايقاستا جوڭعارلار قولىنا ءتۇسىپ قالادى. جوڭعارلار قول-اياعىن بايلاتىپ، دۇرە سوقتىرىپ، اعاش قالىپپەن كىسقاندا دا ول تىستەنىپ وتىرىپ العان.
