كەشىرىمشىلدىك كوڭىل كەڭدىگى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كەشىرىمشىلدىك كوڭىل كەڭدىگى
قۇندىلىعى: سۇيىسپەنشىلىك
ساباقتىڭ ماقساتى: اينالادا قورشاعان ادامدارعا كەشىرىممەن سۇيىسپەنشىلىكپەن، تۇسىنىستىكپەن، ىزگىلىكپەن قاراۋ ادام بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەر ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءۇنتاسپا، وقۋلىق، اق قاعاز، داپتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءى. تىنىشتىق ءساتى.
ورمانعا ويشا سەرۋەن. باياۋ اۋەن قويىلادى.(ەسكەرتۋ: ەگەر بۇل ساباقتى اشىق الاڭدا وتكىزىلسە، وندا سەرۋەندى سىنىپتا ەمەس، باقتاعى ءبىر ورىننان باستاۋ كەرەك).
ءمۇعالىم: ارقاڭىزدى تىك ۇستاپ وتىرىڭىز. كوزىڭىزدى جۇمىپ، تەرەڭ تىنىس الىڭىز. ءاربىر تىنىس العان سايىن نەعۇرلىم بوساڭسىپ، سابىرلى بولۋعا تىرىسىڭىز. ءقازىر ءبىز ورمانعا سەرۋەنگە شىعامىز. ءوزىڭىزدى سىنىپ ەسىگىنە قاراي بەتتەتىپ، ەسىكتى اشقانىڭىزدى، دالىزبەن ءوتىپ، دالاعا شىققانىڭىزدى ەلەستەتىڭىز. تازا اۋا جۇتىپ، شاشىڭىزدى جەلبىرەتكەن جەلدى جانە بەتىڭىزدى ءسال - ءپال قىزدىرعان كۇن ساۋلەسىن سەزىنىڭىز، ءبىر مينۋت توقتاپ اينالاعا كوز سالىڭىز. تابيعاتتىڭ اسەمدىگى مەن جىلىلىعىن سەزىنىڭىز. گۇلدىڭ بىرىنە جاقىنداپ، ەڭكەيىپ، ونىڭ نازىكتىگى مەن جۇقالىعىنا زەيىن سالىڭىز. ونى يىسكەڭىز جانە حوش ءيىسىن جۇتىڭىز. اينالاداعى بار نارسەنى باقىلاپ، ارى قاراي جۇرە بەرىڭىز. گۇلدەر، گۇلدەرمەن اعاشتاردىڭ ءيىسى، قۇستاردىڭ داۋىسى جانە جاندىكتەردىڭ ىزىڭى.
بىزگە قالايشا جەڭىل ءارى تىنىش جانە باقىتتى سەزىنۋ قانداي. تابيعات نەتكەن عاجاپ، ونى قالايشا سۇيەتىنىمىز بەن قادىرلەيتىنىمىزدى، بىردە ءبىر ءتىرى جاندىككە زيانىمىز تيگىزبەس ءۇشىن قامقورلىق جاساۋدى تۇسىنەمىز. ءسىزدىڭ كەز كەلگەن ۋاقىتتا كەلىپ دەمالاتىن ورنىڭىز بار. ال ءقازىر مەكتەپتەن قايتۋعا دايىندالىڭىز. ورنىڭىزدان تۇرىپ، اينالاعا تاعى ءبىر ىرەت قاراڭىز، تازا اۋادان تەرەڭ جۇتىڭىز، ەسىكتى اشىپ، ءوز ورنىڭىزعا قايتىپ كەلىڭىز. وسى جىم – جىرتتىق، تىنىشتىق، قاناعات سەزىمىن وزىڭدە ساقتاڭىز. كوزىڭىزدى اشىپ، كۇلىمسىرەڭىز!
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
وقۋشىلاردان ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ ماقساتىندا، الدىن الا وقىپ كەلۋگە بەرىلگەن. م.ماقاتايەۆتىڭ «كۇندەستىك قۇرىسىن»ولەڭىنە سۇراقتار قويۋ.
● ادامدار اراسىندا رەنىشتىڭ تۋۋىنا نە سەبەپ بولادى؟
● كۇندەستىك، باقتالاستىق دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەمىز؟
● ادامدارعا تەك قۋانىش سىيلاۋ كەرەك دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىڭ بە؟ نەلىكتەن؟
● اقىن بىزگە نە ايتتى؟
ءىىى. دايەك ءسوز
ساباقتاعى بەرىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى، وقۋشىلاردىڭ ءوز پىكىرلەرىن جۇيەلى ايتىپ ۇيرەنۋ ماقساتىندا ا. يگۇنەكيدىڭ «كەشىرە بىلگەن ادام - كۇشتى ادام» دەگەن قاناتتى سوزىنە كوزقاراس، سەبەپ، مىسال، جالپىلاۋ بىرىزدىلىگىن ساقتاي وتىرىپ تالداۋعا ۇسىنىلادى.
قورىتىندى ءسوز: كەمشىلىكسىز ادام بولمايدى. بىلمەستىكتەن تاجىريبەسىزدىكتەن قاتەلەسۋلەر بولادى. قاتەلەسۋ - كىنالى بولۋ، كىناسىن مويىنداۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. ال ءجون سوزگە تۇسىنە جىعىلىپ، كىناسىن مويىنداپ، قاتەسىن تۇزەتە ءبىلۋ اقىلدىلىقتىڭ، قايراتكەرلىكتىڭ بەلگىسى.
ءىV. اڭگىمەلەسۋ
وقۋشىلاردىڭ بەرىلگەن تاقىرىپ توڭىرەگىندە وزىندىك پىكىرلەرىن بىلدىرە الۋ، ءتالىم - تاربيە الۋ، ادامدىق قۇندىلىقتاردى ۇيرەنۋ ماقساتىندا. تولە ءبيدىڭ توعىز جاسار جەتەسكە بەرگەن باتاسىن ايتۋ.
ات بەرسەڭىز ءولىپ قالادى، تون بەرسەڭىز توزىپ قالادى، وداندا ولمەيتىن، وشپەيتىن، كوكەيدەن ەش كەتپەيتىن باتاڭىزدى بەرىڭىز - دەيدى. سوندا تولە ءبيدىڭ باتاسى: (وقۋشىلار قولىن جايادى)
ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
كوپ ءۇيدىڭ ساناسى بول!
ءبىر ەلدىڭ اتاسا بولما،
بار ەلدىڭ داناسى بول!
ءبىر توننىڭ جاعاسى بولما،
كوپ قولدىڭ اعاسى بول!
اقتى اق دەپ باعالا،
قارانى قارا دەپ قارالا
وزەگىڭ تالسا، وزەن بويىن جاعالا،
باسىڭا ءىس تۇسسە، كوپشىلىكتى ساعالا!
وزىڭە ءوزىڭ كامىل بول،
حالقىڭا ءادىل بول،
جاۋىڭا قاتال بول،
دوسىڭا ادال بول!
قازاق حالقىنىڭ ۇرپاق تاربيەلەۋدەگى باستا ۇستانىمى، قاعيداسى بولعان؟
قازاق دانىشپاندارىنىڭ وسى باعىتتا ايتقان قانداي ۇلاعاتتى سوزدەرىن مىسالعا كەلتىرەر ەدىڭىزدەر؟
وسى باتادان قانداي وي تۇيدىڭىزدەر؟
V. شىعارماشىلىق جۇمىس
وقۋشىلارعا تەك قانا اقپاراتى بەرىپ قانا قويماي، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋ ماقساتىندا ولەڭ جولدارىن ءوز ويلارىمەن قۇراستىرۋعا بەرۋ.
تۇرعاندا سان الۋان عاسىر كۇدىك،
تاربيەگە بەرەدى..........................
ادامدىق، ازاماتتىق، اق كوڭىلدىلىك،
اركىمگە ەڭ قاجەت.............................
بارىمىزدەن تابىلسا قۇپ جاراسار.
.....................................، راقىمدىلىق.
ءبارىنىڭ باستاۋى -.............................
تەرەڭىرەك وي....................................
VI. توپپەن ءان ايتۋ
وقۋشىلاردى ءبىر ءسات سەرگىتۋ ماقساتىندا، جارىلقاسىن داۋلەتتىڭ ءانى «قازاق ەلى» ءانىن ايتۋ.
VII. داپتەرمەن جۇمىس
داپتەردە تومەندەگى دەي تاپسىرما بەرىلگەن:
ءبىرىنشى باعانعا وزىڭە جاقىن ادامداردا جازىڭدار. ەكىنشى باعانعا جاقىن ادامدارىڭنان نە كۇتەسىڭ، سونى تىزبەكتەپ جازىڭدار.
جاقىن ادامدار ولاردان نە كۇتەسىڭ؟
VII. ءۇي تاپسىرماسى
12 - ساباقتاعى «ەكى دوس» اڭىز اڭگىمەسىن وقىپ كەلۋ.
VIII. ساباقتى قورىتىندىلاۋ،
تىنىشتىق ءساتى. «تىنىشتىق ءانى»
قۇندىلىعى: سۇيىسپەنشىلىك
ساباقتىڭ ماقساتى: اينالادا قورشاعان ادامدارعا كەشىرىممەن سۇيىسپەنشىلىكپەن، تۇسىنىستىكپەن، ىزگىلىكپەن قاراۋ ادام بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەر ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءۇنتاسپا، وقۋلىق، اق قاعاز، داپتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءى. تىنىشتىق ءساتى.
ورمانعا ويشا سەرۋەن. باياۋ اۋەن قويىلادى.(ەسكەرتۋ: ەگەر بۇل ساباقتى اشىق الاڭدا وتكىزىلسە، وندا سەرۋەندى سىنىپتا ەمەس، باقتاعى ءبىر ورىننان باستاۋ كەرەك).
ءمۇعالىم: ارقاڭىزدى تىك ۇستاپ وتىرىڭىز. كوزىڭىزدى جۇمىپ، تەرەڭ تىنىس الىڭىز. ءاربىر تىنىس العان سايىن نەعۇرلىم بوساڭسىپ، سابىرلى بولۋعا تىرىسىڭىز. ءقازىر ءبىز ورمانعا سەرۋەنگە شىعامىز. ءوزىڭىزدى سىنىپ ەسىگىنە قاراي بەتتەتىپ، ەسىكتى اشقانىڭىزدى، دالىزبەن ءوتىپ، دالاعا شىققانىڭىزدى ەلەستەتىڭىز. تازا اۋا جۇتىپ، شاشىڭىزدى جەلبىرەتكەن جەلدى جانە بەتىڭىزدى ءسال - ءپال قىزدىرعان كۇن ساۋلەسىن سەزىنىڭىز، ءبىر مينۋت توقتاپ اينالاعا كوز سالىڭىز. تابيعاتتىڭ اسەمدىگى مەن جىلىلىعىن سەزىنىڭىز. گۇلدىڭ بىرىنە جاقىنداپ، ەڭكەيىپ، ونىڭ نازىكتىگى مەن جۇقالىعىنا زەيىن سالىڭىز. ونى يىسكەڭىز جانە حوش ءيىسىن جۇتىڭىز. اينالاداعى بار نارسەنى باقىلاپ، ارى قاراي جۇرە بەرىڭىز. گۇلدەر، گۇلدەرمەن اعاشتاردىڭ ءيىسى، قۇستاردىڭ داۋىسى جانە جاندىكتەردىڭ ىزىڭى.
بىزگە قالايشا جەڭىل ءارى تىنىش جانە باقىتتى سەزىنۋ قانداي. تابيعات نەتكەن عاجاپ، ونى قالايشا سۇيەتىنىمىز بەن قادىرلەيتىنىمىزدى، بىردە ءبىر ءتىرى جاندىككە زيانىمىز تيگىزبەس ءۇشىن قامقورلىق جاساۋدى تۇسىنەمىز. ءسىزدىڭ كەز كەلگەن ۋاقىتتا كەلىپ دەمالاتىن ورنىڭىز بار. ال ءقازىر مەكتەپتەن قايتۋعا دايىندالىڭىز. ورنىڭىزدان تۇرىپ، اينالاعا تاعى ءبىر ىرەت قاراڭىز، تازا اۋادان تەرەڭ جۇتىڭىز، ەسىكتى اشىپ، ءوز ورنىڭىزعا قايتىپ كەلىڭىز. وسى جىم – جىرتتىق، تىنىشتىق، قاناعات سەزىمىن وزىڭدە ساقتاڭىز. كوزىڭىزدى اشىپ، كۇلىمسىرەڭىز!
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
وقۋشىلاردان ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ ماقساتىندا، الدىن الا وقىپ كەلۋگە بەرىلگەن. م.ماقاتايەۆتىڭ «كۇندەستىك قۇرىسىن»ولەڭىنە سۇراقتار قويۋ.
● ادامدار اراسىندا رەنىشتىڭ تۋۋىنا نە سەبەپ بولادى؟
● كۇندەستىك، باقتالاستىق دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەمىز؟
● ادامدارعا تەك قۋانىش سىيلاۋ كەرەك دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىڭ بە؟ نەلىكتەن؟
● اقىن بىزگە نە ايتتى؟
ءىىى. دايەك ءسوز
ساباقتاعى بەرىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى، وقۋشىلاردىڭ ءوز پىكىرلەرىن جۇيەلى ايتىپ ۇيرەنۋ ماقساتىندا ا. يگۇنەكيدىڭ «كەشىرە بىلگەن ادام - كۇشتى ادام» دەگەن قاناتتى سوزىنە كوزقاراس، سەبەپ، مىسال، جالپىلاۋ بىرىزدىلىگىن ساقتاي وتىرىپ تالداۋعا ۇسىنىلادى.
قورىتىندى ءسوز: كەمشىلىكسىز ادام بولمايدى. بىلمەستىكتەن تاجىريبەسىزدىكتەن قاتەلەسۋلەر بولادى. قاتەلەسۋ - كىنالى بولۋ، كىناسىن مويىنداۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. ال ءجون سوزگە تۇسىنە جىعىلىپ، كىناسىن مويىنداپ، قاتەسىن تۇزەتە ءبىلۋ اقىلدىلىقتىڭ، قايراتكەرلىكتىڭ بەلگىسى.
ءىV. اڭگىمەلەسۋ
وقۋشىلاردىڭ بەرىلگەن تاقىرىپ توڭىرەگىندە وزىندىك پىكىرلەرىن بىلدىرە الۋ، ءتالىم - تاربيە الۋ، ادامدىق قۇندىلىقتاردى ۇيرەنۋ ماقساتىندا. تولە ءبيدىڭ توعىز جاسار جەتەسكە بەرگەن باتاسىن ايتۋ.
ات بەرسەڭىز ءولىپ قالادى، تون بەرسەڭىز توزىپ قالادى، وداندا ولمەيتىن، وشپەيتىن، كوكەيدەن ەش كەتپەيتىن باتاڭىزدى بەرىڭىز - دەيدى. سوندا تولە ءبيدىڭ باتاسى: (وقۋشىلار قولىن جايادى)
ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
كوپ ءۇيدىڭ ساناسى بول!
ءبىر ەلدىڭ اتاسا بولما،
بار ەلدىڭ داناسى بول!
ءبىر توننىڭ جاعاسى بولما،
كوپ قولدىڭ اعاسى بول!
اقتى اق دەپ باعالا،
قارانى قارا دەپ قارالا
وزەگىڭ تالسا، وزەن بويىن جاعالا،
باسىڭا ءىس تۇسسە، كوپشىلىكتى ساعالا!
وزىڭە ءوزىڭ كامىل بول،
حالقىڭا ءادىل بول،
جاۋىڭا قاتال بول،
دوسىڭا ادال بول!
قازاق حالقىنىڭ ۇرپاق تاربيەلەۋدەگى باستا ۇستانىمى، قاعيداسى بولعان؟
قازاق دانىشپاندارىنىڭ وسى باعىتتا ايتقان قانداي ۇلاعاتتى سوزدەرىن مىسالعا كەلتىرەر ەدىڭىزدەر؟
وسى باتادان قانداي وي تۇيدىڭىزدەر؟
V. شىعارماشىلىق جۇمىس
وقۋشىلارعا تەك قانا اقپاراتى بەرىپ قانا قويماي، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋ ماقساتىندا ولەڭ جولدارىن ءوز ويلارىمەن قۇراستىرۋعا بەرۋ.
تۇرعاندا سان الۋان عاسىر كۇدىك،
تاربيەگە بەرەدى..........................
ادامدىق، ازاماتتىق، اق كوڭىلدىلىك،
اركىمگە ەڭ قاجەت.............................
بارىمىزدەن تابىلسا قۇپ جاراسار.
.....................................، راقىمدىلىق.
ءبارىنىڭ باستاۋى -.............................
تەرەڭىرەك وي....................................
VI. توپپەن ءان ايتۋ
وقۋشىلاردى ءبىر ءسات سەرگىتۋ ماقساتىندا، جارىلقاسىن داۋلەتتىڭ ءانى «قازاق ەلى» ءانىن ايتۋ.
VII. داپتەرمەن جۇمىس
داپتەردە تومەندەگى دەي تاپسىرما بەرىلگەن:
ءبىرىنشى باعانعا وزىڭە جاقىن ادامداردا جازىڭدار. ەكىنشى باعانعا جاقىن ادامدارىڭنان نە كۇتەسىڭ، سونى تىزبەكتەپ جازىڭدار.
جاقىن ادامدار ولاردان نە كۇتەسىڭ؟
VII. ءۇي تاپسىرماسى
12 - ساباقتاعى «ەكى دوس» اڭىز اڭگىمەسىن وقىپ كەلۋ.
VIII. ساباقتى قورىتىندىلاۋ،
تىنىشتىق ءساتى. «تىنىشتىق ءانى»
You Might Also Like
-
ماقساتى: بيداي مەن قاڭباق مىسالىن وقي وتىرىپ، بيدايدىڭ قاڭباققا قويعان وزىنە ءوزىنىڭ بەرگەن باعاسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ولەڭدى مانەرلەپ، رولگە ءبولىپ وقي بىلۋگە باۋلۋ.
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ناۋرىز - ۇلتتىق مەيرام. ەتىستىكتىڭ شاقتارىن قايتالاۋ
