كوكتەمگى ەگىس كەزىندە
بۇل جىلعى كوكتەم ەگىسى كوبەگەن ءۇشىن جىلداعىداي كوڭىلدى باستالمادى. ماي تارتۋعا شىققانىنا ءۇش كۇننەن اسسا دا، ءالى كەروسين سۇراپ ونى توقتاتقان جان بولعان جوق. ءۇش كۇننەن بەرگى بوشكە تۇبىنەن جيعانى — كلەتىنىڭ ءبىر بۇرىشىن الىپ، ەكى ەسكى شەلەك پەن قالايى تەگەنەنى تولتىردى. ال بۇگىن ەرتەڭگىسىن ىدىس كەرەك بوپ قالعان كەزدە ايەلى شىنار قاباعىن شىتىپ ەركەكتىڭ ۇنىندەي جۋان داۋسىمەن:
— اكەلمە. ەلەكتر باردا، كارەسىندى جيناي بەرىپ قايتپەكپىز،— دەپ كۇڭك ەتە ءتۇستى. ايەلىنىڭ ءسوزى قاتتى ءتيدى. رەنجىگەن كوبەگەن اۋىر ءسوز اعاش اياعىنا باتقانداي اقساڭداپ بارىپ ارباسىنا وتىردى. Eگic دالاسىن ارالاعان ۇزاق جول بويىنا ويلانۋمەن بولدى. كوكتەمدى اسىعا كۇتىپ، باسقاعا دەس بەرمەي، اعاش اياعىن سىلتاۋ ەتىپ، بريگاديردەن قالاپ الاتىن جۇمىسى — ماي تارتۋدىڭ ەندىگى جەردە ەشبىر قىزىعى بولمايتىنى ونى قاتتى جابىرقاتتى. «ەلەكتر بولسا بار،— دەپ ويلادى ول،— سىعىرايعان كەروسين شامدى كىم جاقسىن...»
جىلدا كوكتەمگى eگic باستالىسىمەن، اقساق كوبەگەن دە تىگىلگەنىنە ون شاقتى جىل بولعان ەسكى ماي-ماي فۋفايكەسى مەن ماقتالى قالىڭ شالبارىن كيەتىن دە، وزىنە بەكىتىلگەن كولحوزدىڭ ەكى جيرەنىن بوشكە سالىنعان ۇزىن ارباعا جەگىپ الىپ، ەكىنشى ەگىس بريگاداسىنا ماي تارتۋعا شىعاتىن. ءبىر كەزدەردە اق ەلتىرىدەن تىگىلسە دە بۇل كۇندە مايلانىپ، قارايىپ كەتكەن ەسكى تۇماعىنىڭ ءبىر قۇلاعىن ىشىنە قاراي جىمىرا كيىپ، ۇزاقتى كۇنگە ەكى جيرەندى بۇلكىل جەلىسكە سالىپ قوياتىن دا، ءوزىنىڭ سۇيىكتى ءانى «بوزتورعايدى» ىڭىرسىپ قانا ايتاتىن. ءان سوزدەرىن ءوز قالاۋىنشا وزگەرتىپ:
ەي، بوزتورعاي،
شىرىلدايسىڭ شىركىن-اي...
قۇتىلار كۇن بار ما ەكەن
ماي تارتۋدان ءبىر كۇنى-ا-ا-اي...—
دەيتىن دە، وزگەرتكەن جەرلەرىنە كوڭىلى ماساتتانا، جانىنان شىعارعان سوزدەردى ۇستى-ۇستىنە قوسا تۇسەتىن.
وزىنە بولىنگەن بارلىق تراكتورلارعا مايدى ۋاقىتىمەن جەتكىزىپ تۇرعاندىقتان ەشكىمنىڭ وندا، ونىڭ ەشكىمدە جۇمىسى بولمايتىن. تەك كەشكىسىن ىمىرت ءۇيىرىلىپ، ول اۋىلعا قايتقان كەزدە ەسىكتەرىنىڭ الدىندا اڭدىپ تۇراتىن ەپتى جەڭگەيلەردىڭ:
— بوزتورعايمىسىڭ؟ بۇرىلا كەت بەرى،— دەگەن كانىگى داۋىستارى توقتاتاتىن.— ءاي، سەن وڭبايسىڭ عوي. قاينىم «مايدىڭ قۇدايى» دەگەندە مەن شىركىن اۋىزدىعا ءسوز بەرمەيمىن، سوندا دا كارەسىنگە ءبىر جارىتپادىڭ-اۋ. قاراڭعى ۇيدە وتىرمىز.
كوبەگەن ادۋىندى جەڭگەنىڭ بۇل سوزدەرىن تاكاپپارلانا قالعان قالىپپەن تىڭداي، سەس كورسەتە كۇلەتىن دە:
— اپىر-اي، جەڭەشەتاي-اي، سونىڭىزدىڭ ءوزى قيىنداپ بارادى-اۋ،— دەيتىن، بىردەن ارزان بەرىلە قويماي.
— ءجا، ماعان دەگەنى قالعان شىعار.
بۇدان ارى جەڭگەيدىڭ ءوزى ىدىسىن دايارلاپ، تۇبىندە كەروسينى بار بوشكەنى قوزعاپ-قوزعاپ قويىپ:
— ويباي-اۋ، تۇسسەڭشى سونشا الدەكىمسىنبەي. ۇيگە كىرىپ، انا سارقىتىڭدى ءىشىپ كەت،— دەپ، وزىمسىنە باۋراپ اكەتەتىن.
جەڭگەي ۇسىنعان ادەتتەگى سارقىت — ءجۇز گراممدى كوزىن جۇمىپ تۇرىپ تارتىپ العان سوڭ، كوبەگەن ۇزاقتى كۇنگى ەڭبەگىنىڭ اقىسى تولەنگەندەي شارشاعانىن دا، اياعىنىڭ اقساقتىعىن دا ۇمىتىپ، ارباسىنا جەڭىل عانا ىرعىپ وتىراتىن. ازدان كەيىن-اق تىم-تىرىس، ءتۇن كورپەسىنە ورانىپ مۇلگي باستاعان كولحوز كوشەسىندە اربا سالدىرىمەن ۇلاسىپ، كوڭىلى شالقىعان كوبەگەننىڭ داۋسى ەستىلەتىن:
...ەي، بوزتورعاي،
شىرىلدايسىڭ شىركىن-اي...
ەستىگەندەر باستارىن شايقاپ، ەزۋ تارتاتىن، ءبىراق پالەندەي دەپ ەشكىم ءسوز ەتپەيتىن.
ەندى، مىنە، ونىڭ جىلداعى «بوزتورعاي» اتانۋى دا ۇمىت بولعان سياقتى. ەشكىم ەسىنە دە الار ەمەس. ال بۇگىننەن باستاپ تراكتوريستەرگە كوز قىسىپ قويىپ، سولياركادان بوساعان بوشكە تۇبىنە كەروسين قۇيىپ الۋ ادەتىن دە توقتاتپاق. ءبىرجولا توقتاتپاق.
ونىڭ ۇستىنە بيىلعى ەكىنشى بريگاداداعى تراكتوريستەردىڭ بارلىعى دەرلىك مەكتەپتى وتكەن جىلى عانا بىتىرگەن وڭشەڭ جاستار. شەتىنەن قىزبا مىنەزدى. تۇككە تۇرعىسىز نارسە ءۇشىن بىرىمەن-بىرى ايقايلاسىپ، كەرىسىپ-اق جاتقانى. اسىرەسە، ولاردىڭ توپىراق باتتاسقان قاپ-قارالا ماي-ماي جۇزدەرىنەن كوزدەرى مەن تىستەرى عانا جىلتىراپ، ورىندى-ورىنسىز ساق-ساق كۇلە بەرەتىن تاۋسىلماس قۋانىشتارى كوبەگەننىڭ شامىنا تيەتىن. ول وز-وزىنەن كۇيىپ-پىسىپ، اشۋلاناتىن. «بولمايدى، اۋىسۋ كەرەك باسقا جۇمىسقا،— دەدى ول اقىرىندا ءوزىن-وزى جۇباتقانداي،— جالىقتىردى ماي تارتۋ».
***
سول كۇنى ەكىنشى بريگاداعا رتس-تان تاعى ءبىر قوسىمشا تراكتور كەلدى. كوبەگەن جاڭادان كەلگەن تراكتوريست — «ەسكى تانىستاردىڭ ءبىرى بولماس پا ەكەن» — دەگەن ويمەن جولدان بۇرىستاۋ بولسا دا ادەيىلەپ سولاي بۇرىلعان. اندا-ساندا كەلىپ، ءوز تۇستاسىڭمەن وتكەن-كەتكەندى ايتىپ اڭگىمەلەسىپ، كوڭىل كوتەرۋدىڭ ءوزى دە ءبىر عانيبەت ەمەس پە. ول ەكى جيرەندى شىقپىرتا سوعىپ قارا پاردى قاق جارىپ، ءبىر توقتاپ، ءبىر جۇرگەن ەسكىلەۋ دت-54 تراكتورىنا تۋرا تارتتى. تراكتوردىڭ بىرەسە ارتىنا شىعىپ قول بۇلعاپ، تراكتوريسكە الدەقانداي بۇيرىقتار بەرىپ جۇرگەن الىپ دەنەلى باس مەحانيكتى كوبەگەن الىستان-اق تانىعان.
ول اتتارىن جەدەلدەتە ايداپ، ەندى جەتە بەرگەن كەزدە، تراكتور توقتادى دا، ۇستىنەن كومبينەزون كيگەن تالدىرماش دەنەلى بالا سەكىرىپ ءتۇستى. مەحانيك ەندى تراكتوردىڭ كاپوتىن اشىپ قويىپ، وعان الدەنەلەردى تۇسىندىرە باستادى. «ءماسساعان، مىناسى بەسىنشى كلاستىڭ وقۋشىسى عوي» دەپ سالدى، بۇل تراكتوريستىڭ دا سىرت تۇلعاسىنان كوڭىلى ابدەن قالعان كوبەگەن. تراكتورمەن قاتارلاسا كەپ ارباسىنان تۇسۋگە ىڭعايلانا بەرگەندە، كوزى كومبينەزوندى بالانىڭ قۇلاقشىن استىنان ءتۇيىپ العان قالىڭ قارا بۇرىمىنا ءتۇستى. كوبەگەننىڭ كوزى شاراسىنان شىعىپ، اڭىرىپ وتىرىپ قالدى. ەندى اربادان ءتۇسۋدىڭ ورنىنا دەلبەسىن قاعىپ جىبەرىپ، كەرى بۇرىلۋعا ىڭعايلانا بەرگەن.
— Ay، كوبەگەن، توقتا،— دەدى وسى كەزدە مەحانيك تراكتوردىڭ ءۇنىن باسقان زور داۋسىمەن.— كوردىڭ بە، مىنا قارىنداسىڭنىڭ وقىعانىن يگەرە الماي تۇرعانىن.
قىز دا بۇرىلدى. ءمولدىر قارا كوزى جاۋدىراپ، بالشىقپەن ويناعان بالاداي بەت-اۋزى ماي-ماي بولعان ون جەتىلەر شاماسىنداعى جاپ-جاس قىز. تراكتورعا قايتا وتىرىپ، استىڭعى ەرنىن جىمقىرا تىستەنگەن قالپىندا جۇرگىزىپ كەتتى. مەحانيك كوبەگەننەن شىلىم تۇتاتىپ، ونىڭ جانىندا تۇرىپ قالعان.
— وسى ءبىر قىز ءۇشىن ەلدىڭ بارىنە جەككورىنىشتى بوپ ءبىتتىم،— دەدى ول شاعىنعانداي.— قىستاي ءوزىم وقىتتىم. ەڭ ماڭداي الدى وقۋشىم وسى قىز بولدى. تالابى تاۋداي-اق، شىركىننىڭ. امال نە، جاراتىلىسى نازىك.
ول ارباعا سۇيەنگەن قالپىندا قالىڭ ويدا، تەمەكىنى سورا ءتۇسىپ، تاعى ءبىراز تۇردى.
— دوستىم-اۋ، مۇنداي قىزدار اسا كوپ ەمەس قوي،— دەدى ءبىر ءسات جابىرقاعان ۇنمەن.
كوبەگەن مەحانيككە دە، تراكتوريست قىزعا دا قاتتى نارازى ەدى. «نەمەنە، بىلەكتى ەركەكتەر جەتپەگەندەي، بۇلدىرشىندەي جاپ-جاس قىزدى تراكتورعا وتىرعىزىپ،— دەدى ول ىشتەي نارازى بولىپ.— قالاي عانا مەن وعان ماي تاسىپ بەرمەكپىن. جوق، بولمايدى... بولمايدى. بوزتورعاي ەندى باسقا جۇمىسقا اۋىسادى».
بۇل كۇنى كوبەگەن ەشقايدا بۇرىلماستان ۇيىنە ەرتە كەلدى. ايەلى جۇمىستان ءالى قايتپاعان ەكەن. شاڭ-توپىراقتان كوزدەرى عانا جىلتىراعان بالالارى الدىنان جۇگىرە شىقتى. كىشكەنە بالاسىنىڭ ۇستىندە تەك ەتەگى سۋ-سۋ كويلەگى عانا قالىپتى.
— ءاي، كيىمدەرىڭ قايدا؟ سۋىق تيەدى عوي،— دەدى بالاسىنىڭ مۇزداي سالقىن بەتىنەن يىسكەپ. وسى ساتتەگى القىمىنا تىعىلعان تاعى ءبىر كۇيىنىش قاپالاندىرىپ جىبەردى.
بالالارىنىڭ بەتى-قولدارىن جۋىپ، تازا كيىمدەرىن كيگىزىپ، ءسۇت قۇيىپ بەردى دە، ءوزى سولاردىڭ قوماعايلانا ىشكەنىنە قاراپ، تۇنجىراپ ۇزاق وتىردى. «ءومىر ەمەس قوي بۇل»،— دەدى كۇرسىنىپ.
كولحوزشىلاردىڭ كوپشىلىگى بالالارىن بالا باقشاعا قالدىرادى، ال مۇنىڭ ايەلى بولسا بەزەك قاعىپ ول ماڭعا مۇلدە جولاتپايدى. ونان دا وسىلاي كۇنى بويى دالادا، ءوز بەتتەرىنشە جاداپ-جۇدەپ جۇرگەنىن ارتىق كورەدى. «قويشى، وزدەرىنەن ۇلكەن بالالاردىڭ بارىنەن قاعاجۋ كورىپ، جاسىق بوپ كەتەدى»،— دەيدى شىنار. كىم ءبىلسىن، سولاي دا شىعار. كوبەگەننىڭ ءوزى جاس كەزىندە بالا باقشا دەگەندى ەستىگەن دە ەمەس. قىرىق ەكىنشى جىلى جاسى جەتىپ، ارميا قاتارىنا الىنعانشا، اركىمنىڭ قولىندا ءجۇرىپ، جەتىم بوپ ءوستى. قاعاجۋدى دا كوپ كوردى. سوندىقتان دا بولار، ايەلىنىڭ سوزىنە قارسى داۋ ايتا المايتىن.
***
بۇل كۇنى دە ۇيدەن كوڭىلى بۇزىلىپ شىققان كوبەگەن قيتىعىپ، كىمگە ۇرىنارىن بىلمەي كەلە جاتقان، ماي اپارعان العاشقى تراكتوريسى بۇيرا باس قارا جىگىتتىڭ:
— ەكىنشى رەت مايدى تازا ىدىسپەن اكەلمەسەڭ، المايمىن،— دەگەنى ءۇشىن، تاس تالقان بولىپ ۇرسىسىپ قالدى. اشۋعا بۋلىققان ول ەندى ەكى جيرەندى وسىپ-وسىپ جىبەردى دە، ەگىس باسىنان تۋرا كولحوز كەڭسەسىنە تارتتى. «اكەڭنىڭ... مەن وعان ءدال ءبىر كىرىپتار ادامداي شىرەنۋىن. مەنى سەنىڭ اكەڭدەي تراكتوريستەر دە سىيلاعان»،— دەپ، جول بويىنا ارتتا قالعان بۇيرا باس جىگىتكە كىجىنۋمەن بولدى.
كەڭسە الدىنا جەتىسىمەن ىزاعا بۋلىققان كۇيدە:
— Ay، كوبەكە، نە بوپ قالدى؟ نەعىپ اشۋلاندىڭ؟ — دەپ تاڭدانۋمەن بولعان بريگاديرگە دەلبەنى دە، بيشىگىن دە لاقتىرىپ تاستادى.
— ءما، جيناپ ال ءبارىن. ىستەمەيمىن. بالا-شاعامدى كوشەدە تەلىم-تەلىم عىپ تەنتىرەتە المايمىن،— دەپ ەكىلەنە ايقايلاپ جىبەردى.
مۇنان ءارى اشۋعا تۇتىككەن كوبەگەن اقساڭداي باسىپ ۇيىنە قاراي ءجۇرىپ كەتتى.
ۇيىنە جەتە بەرگەندە كۇتپەگەن جەردەن ايەلى الدىنان قارسى الدى. شاي قويىپ ءجۇر ەكەن. كۇيەۋىن كورىپ:
— ءوي، ارباڭ قايدا؟ الدە مەنىڭ جۇمىستان بوساعانىمدى ەستىپ، سەن دە بوسايىن دەدىڭ بە؟ — دەدى ول كۇلىپ.
— جۇمىستان بوساعانى قالاي؟
— جاڭا الگىندە پرەدسەداتەلگە كىرىپ، كىشكەنە بالالارىم بار، كۇيەۋىم بولسا كۇندىز-تۇنى ماي تارتادى، ماعان اۋىلدان، ءۇي ماڭايىنان ىستەيتىن جەڭىل-جەلپى جۇمىس بەرسەڭىز ەكەن، -دەدىم. ءبىراز قينالىپ وتىردى دا، اقىرى كۇنىنە ەكى-ۇش ۋاقىت كەڭسە مەن كلۋبتى سىپىرىپ تۇرۋدى تاپسىردى.
ءبىر جاعىنان ايەلىنىڭ ۇيدە بولاتىنىنا قۋانسا دا، ەكىنشى جاعىنان كوبەگەننىڭ كوڭىلى ريزا بولماي قالعان دا جايى بار ەدى.
— نەمەنە، سىپىرۋشىلىققا كەمپىر-سامپىر تابىلماپ پا؟ — دەپ كۇڭك ەتە ءتۇستى دە، جاۋاپ كۇتپەستەن قولىن ءبىر سىلتەپ، وتىرا كەتتى. بەتىنە تەپكەن بار اشۋىنان ايىرىلىپ، تەز-اق جۋاسىپ قالدى. ايەلى كوڭىلدى قالپىندا تاعى الدەنەنى سامبىرلاپ ايتۋمەن بولدى، ءبىراق كوبەگەن ەش نارسەنى ەستىگەن دە، تۇسىنگەن دە جوق.
كۇتكەنىندەي-اق سالدەن كەيىن سىرتتان سالدىرلاعان اربانىڭ ەسىك الدىنا كەپ توقتاعانى ەستىلدى. كەلگەن بريگادير بولار دەپ تۇيگەن كوبەگەن ءبىر ءسات: «قانداي جۇمىسقا اۋىستىر دەسەم ەكەن»، دەپ ويلاندى. وزىنە قولايلى-اۋ دەگەندەرىن تىسقا شىققانشا ويشا ءتىزىپ تە ءوتتى. ءبىراق ارباسىن اكەلگەن بريگادير ەمەس، كەشەگى تراكتوريست قىز ەكەن. كوبەگەندى كورىپ ءسال قىسىلىپ قالدى دا، ارتىنشا-اق:
— اتتارىڭىز جاقسى ەكەن، اعا،— دەپ ەزۋ تارتتى. «ءماسساعان، ال اشۋلان» دەدى ۇلبىرەگەن قىز جۇزىنە قىزىعا قاراعان كوبەگەن. قىز قارا تورىنىڭ ادەمىسى ەدى: ەكى بەتىنىڭ ۇشى، نارتتاي بوپ قىزارىپ، قۇلاقشىن استىنان شىققان ءبىر شاشىن قايىرىپ سيپاي بەردى. سول ۇرتىنىڭ ۇستىندەگى مەڭى قانداي كەلىستى. كوبەگەن ارباعا جاقىنداي قويماي، اشۋلى قالپىن ساقتاپ ودىرايىپ ءبىراز تۇردى.
— اعا، مەنى تراكتورىما اپارىپ سالىڭىزشى،— دەدى وعان جاپاقتاي قاراعان قىز ءوتىنىپ.— ءبىر بولشەكتەرى سىنىپ توقتاپ تۇر ەدى. مەن وسىندا ماستەرسكويعا كەلگەم، ەندى تەز جەتۋىم كەرەك.
داۋسىنىڭ جالىنعانداي نازىك شىققانداعى سونشا، كوبەگەننىڭ جۇرەگى ەلجىرەپ كەتتى. ەرىكسىز قولىنا دەلبەنى الدى. «ءاي، قالقام-اي، كىم عانا سەنى تراكتورعا ءۇيىر ەتتى ەكەن»، دەپ ويلادى ول. اشۋى مۇلدەم باسىلعان.
اۋىلدان ۇزاپ شىققانشا ەكەۋى دە ءۇنسىز وتىردى. ماۋجىراعان كوكتەم كۇنى. كوك ەداۋىر كوتەرىلىپ مىق بولا باستاعان. جول جيەگىندەگى نازىك گۇلدەر ءسال جەل تۇرسا بولعانى قۋانعان سابيدەي قالباڭ قاعادى. قىز اربادان سەكىرىپ ءتۇسىپ، ءبىر ۋىس گۇلدى تەرىپ تە الدى. بويى سەرگىپ، كوڭىلدەنگەن كوبەگەن: «ەي، بوزتورعاي...» دەپ ىڭىرسىپ ەجەلگى اۋەنىنە باسىپ، اندەتىپ جىبەرگەنىن ءوزى دە اڭداماي قالدى.
— ءاي، اعا،— دەدى ەندى ونىڭ ءبىرجولا جادىراي باستاعانىن سەزگەن قىز كۇلىپ،— اشۋىڭىز جامان ەكەن...
بۇلار ەكى جيرەننىڭ بۇلكىل جەلىسىمەن الگىندە عانا كوبەگەن ۇرسىسىپ كەتكەن بۇيرا باس جىگىتتىڭ تراكتورىنىڭ تۇسىنان دا وتكەن ەدى. ارت جاقتان: — نۇريپا! توقتاشى، نۇريپا! — دەگەن داۋىس ەستىلدى. كوبەگەن ارتىنا بۇرىلدى دا، الگى بۇيرا باس تراكتوريستىڭ ءوز ارباسىنىڭ سوڭىنان دالباڭداپ جۇگىرىپ كەلە جاتقانىن كورىپ، اتتارىن شىقپىرتا ۇرىپ جىبەردى. «توقتاڭىزشى»،— دەگەن قىز ءسوزىن دە تىڭدامادى. ەكى جيرەن ويناقشي شاۋىپ الا جونەلدى دە، ىلەزدىڭ اراسىندا-اق الداعى بيىك توبەنى اسىپ كەتتى.
— اعا، توقتامادىڭىز-اۋ! — دەدى نۇريپا رەنىش ءبىلدىرىپ. تومسىرايا قالعان كوبەگەن ۇندەگەن جوق.
ەرتەڭىنە تۇسكە جاقىن كوبەگەن ماي اكەلگەندە، قولىندا ءبىر ۋىس گ ۇلى بار بۇيرا باس جىگىت ودان كەشىرىم سۇرادى.
— كەشىرىڭىز. ءسىز ۇلكەنسىز عوي،— دەدى سىپايى عانا. ءدال وسى ءسوزدى كۇتكەن كوبەگەن ءوز كوڭىلىنىڭ جۇمسارىپ سالا بەرگەنىن سەزدىرمەۋگە تىرىسقانداي:
— جارايدى. ونداي-ونداي بولماي تۇرا ما،— دەپ ءمان بەرمەگەنسىدى. ول ەندى كەتە بەرگەندە، بۇيرا باس قولىنداعى گۇلدى نۇريپاعا الا بارۋىن ءوتىندى.
— نەمەنە، قىزدارعا گۇل جيناۋ ءۇشىن ءجۇرمىسىڭ، جۇمىس ىستەۋ كەرەك قوي،— دەدى كوبەگەن. ءوزى ىشتەي: «قاراي گور، مۇنىڭ نۇريپاشىلىن» دەپ كەكەتىپ قويدى. ءبىراق گۇلدى الدى.
وسىدان كەيىن-اق كوبەگەن قايتا كوڭىلدەنىپ، ىڭىرسىپ «بوزتورعايدى» ايتاتىن بولدى. ءوزى ماي جەتكىزىپ بەرەتىن سەگىز تراكتوردى كۇنىنە ەكى رەت اينالىپ شىعاتىن ول نۇريپاعا ءۇش-تورت دۇركىن سوعىپ ءجۇردى. قىز ايداعان ەسكى تراكتور ءجيى-جيى توقتاپ قالا بەرگەن سايىن ونىڭ مازاسى كەتەتىن بولدى. انەۋگۇنى باس مەحانيك تە ەندى نۇريپانىڭ تراكتورىن قايتا-قايتا جوندەي بەرۋدەن مەزى بولعانداي قاشقالاقتاي باستادى. بۇكىل ەگىس دالاسىنان ونى ىزدەپ تابۋ دا وڭاي ەمەس ەدى. ەگەر تابىلا قالسا، نۇريپانىڭ تراكتورىنا قاباعىن ءتۇيىپ، تۇنەرىپ كەلەتىن ادەت شىعاردى. سوڭعى كەلگەنىندە ول كوبەگەنگە:
— كوزىم انىق جەتتى، باۋىرىم. «بايتال وزىپ بايگە الماس» دەگەندەي، قىز بالا تراكتور ايداپ ابىروي اپەرمەيدى ەكەن،— دەدى.
بۇگىن دە توقتاپ تۇرعان تراكتوردىڭ ۇستىنەن شىققاندا كوبەگەن قاتتى كۇيزەلدى. نۇريپا مەن تىركەۋشىسى ون بەس جاسار ناۋقان ەكەۋى ماي-ماي بوپ تراكتوردىڭ ءبىر بولشەكتەرىن شۇقىلاپ، جيناپ جاتىر ەكەن. «باسقا تراكتورلاردان قاراسىن ۇزبەيتىن بريگادير مەن مەحانيكتەر دە مۇندا وزدىگىنەن ءبىر كەلسەيشى»، دەپ ىزا بولدى كوبەگەن.
— ءما، ءمىن ات-ارباعا،— دەدى بوشكەلەرىن جەرگە تۇسىرگەن ول بۇيىرعان ۇنمەن ناۋقانعا.— قايدا جۇرسە دە اناۋ كۇنگى باس مەحانيكتىڭ ءوزىن تاۋىپ اپكەل.
ناۋقان جالتاقتاپ نۇريپاعا قاراي بەرگەن. قىز تەرىس اينالعان كۇيدە ءۇن قاتقان جوق. ناۋقان اتتاردى قۇيعىتا ايداپ شاۋىپ كەتتى. اينالاسى جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە باس مەحانيك تە جەتكەن ەدى.
ەشكىمگە قاراماستان ول قاباعى ءتۇيۋلى، تۇنەرگەن بويدا، تراكتوردىڭ بۇزىلعان جەرىن قاراپ، اقتارىستىرا باستادى.
— «ءالىن بىلمەگەن الەك» دەگەن وسى دا،— دەپ كۇڭكىلدەپ ۇرسىپ قويدى.— ءبىر جەتى بولدى ەگىس باستالعانىنا، ءالى انىق ءبىر كۇن جۇرگەن جوق...
قىسىلعان نۇريپا قارا كوزى جاۋتاڭ-جاۋتاڭ ەتىپ، قولىنداعى كىلتتى اينالدىرا بەردى.
— ەستىپ تۇرمىسىڭ، مەن ساعان ايتىپ تۇرمىن عوي،— دەدى مەحانيك داۋسىن كوتەرىپ. نۇريپا سەلك ەتە ءتۇستى دە تومەن قاراپ ءۇنسىز تۇرا بەردى. مەحانيك سۇستى ءوڭىن وزگەرتپەستەن:
— ىستەسەڭ ىستەگەن سياقتى ىستە دە، ايتپەسە... وسى تۇستا باعانادان شەتتەپ، ءۇنسىز تۇرعان كوبەگەن ءوزىن-وزى ۇستاي الماي قالدى:
— قىزعا داۋسىڭدى نەگە كوتەرەسىڭ، ەي سەن! — دەدى.
— سەنىڭ جۇمىسىڭ بولماسىن.
— ابدەن جۇمىسىم بولادى،— دەدى وعان قاراي ۇمتىلا تۇسكەن كوبەگەن دە داۋسىن كوتەرىپ.— نەمەنەگە زىركىلدەيسىڭ، ۇيالمايسىڭدار ما قارشاداي قىزعا قىرىق قۇراۋ ەسكى تراكتوردى بەرىپ كىنالاعانعا...
بۇل سوزدەن كەيىن مەحانيك اۋزىن اشقان جوق. تراكتوردى جوندەپ بولعان سوڭ، ءۇن-تۇنسىز ءوز زاتتارىن جيناپ الدى دا، قاباعى ءتۇيۋلى قالپىندا ءجۇرىپ كەتتى.
ال نۇريپا بولسا، ءۇنسىز كەپ كوبەگەننىڭ ماي-ماي فۋفايكاسىنا بەتىن باسىپ، سولقىلداپ تۇرىپ جىلاپ الدى.
مۇنان سوڭ تراكتور كەشكە دەيىن توقتاعان جوق. كوبەگەن تاعى ەكى دۇركىن كەلىپ كەتكەن. رۋلدە وتىرعان نۇريپا بۇعان قاراپ كۇلىمسىرەدى. ەكىنشى رەتتە ول ادەيىلەپ تراكتورىنان ءتۇسىپ، كوبەگەننىڭ جانىنا كەلدى. اسا ماڭىزدى ءبىر تاپسىرما ايتاتىن ادامشا تاماعىن كەنەپ الدى دا:
— اعا،— دەدى ەركەلەگەن ۇنمەن،— ساقالىڭىز ءوسىپ كەتىپتى عوي. ءتۇرىڭىزدى قانداي سۋىق ەتىپ تۇر. نەگە قىرىنىپ جۇرمەيسىز.
وسىنى ايتا سالدى دا، اسىعا باسىپ تراكتورىنا وتىردى.
***
كەشكىسىن ۇيگە كەلىسىمەن اتتارىن دوعارىپ، ءشوپ سالىپ جايعاستىرعان كوبەگەن اۋىز بولمەنىڭ كەرەگە تاقتايىنا ءوزى تىعىپ قويعان ۇستاراسىن تاۋىپ الدى. شاڭ باسىپ، ءجۇزى توتتانا باستاعان ەكەن. سوعىس جىلدارىنان بەرى مۇقيات ساقتاپ، تەك مەرەكە كەزدەرىندە عانا بۋىناتىن جالپاق قايىس بەلبەۋىنە ۇستارانى جانىپ-جانىپ الدى دا، قىرىنۋعا كىرىستى. كوپتەن بەرى ساقالىن الماي توساڭسىپ قالعاندىقتان يەگىنە كەلگەندە قولى قالتىراپ، بىر-ەكى جەرىن كەسىپ الدى.
كەڭسە سىپىرۋشى بولعاننان بەرى ءارقاشان دا كوڭىلدى جۇرەتىن شىنار، كۇيەۋىنىڭ بۇل قىلىعىن كورگەندە ميىعىنان كۇلىپ قويدى.
— قۇداي مىنانى بىردەڭەگە باستايىن دەگەن ەكەن. شالىم-اۋ، بۇل نەنىڭ جەلىگى؟
ايەلىنىڭ كۇلكىسى دە، ءسوزى دە كوبەگەنگە ۇناعان جوق. ەشتەڭە دەمەستەن ساقالىن الىپ بولدى دا، ۇستاراسىن تازا شۇبەرەككە وراپ ورنىنا قايتا اپارىپ تىعىپ قويدى. تەك جاتاردا، ەكى ۇلىن ەكى جاق قولتىعىنا الىپ، ارقالارىنان سيپالاپ ۇيىقتاتىپ تاستاعان سوڭ، ايەلىنە تەسىلە قاراپ ءبىراز وتىردى.
— وسى سەن ومىرىڭدە ءبىر جۇمىستى شىنداپ جاقسى كورگەن كەزىڭ بولدى ما؟ — دەپ سۇرادى. شىنار تۇسىنگەن جوق. اۋەلدە كۇلكىلى كەسكىنمەن:
— قۇرىپ قاسىن، جۇمىستى جاقسى كورگەنى نەسى تاعى؟ — دەدى. ءبىراق كۇيەۋىنىڭ وزىنە سونشالىقتى قاتال سۇسپەن شانشىلا قاراپ وتىرعانىن بايقاپ، ىركىلىپ قالدى.
— كوبەگەن-اۋ، ساعان نە بولعان؟ — دەدى ابىرجىعان ول.
— ماعان ەشتەڭە بولعان جوق... ءاي، ايتتى نە، ايتپادى نە، تۇسىنبەيسىڭ سەن...
اۋىر كۇرسىنگەن كوبەگەن قولىن ءبىر سىلتەدى دە، قيسايا بەردى.
باسى جاستىققا تيىسىمەن ايەلى قور ەتىپ ۇيىقتاپ كەتكەن. كوبەگەن دەمىن ىشىنەن الىپ، تىم-تىرىس قالىڭ ويدا جاتىر. بىرتە-بىرتە كولحوز كوشەسىندەگى ابىر-دابىر، ءتىپتى بىرەن-ساران جۇرىسكە دەيىن باسىلدى.
ءبىراق ءبىر عانا ىزىڭ تىنار ەمەس. دالانىڭ تۇنگە قاراي ەسەتىن ەركە جەلىنىڭ اۋەزىمەن جەتىپ تۇر. بىردە، الىستان، باياۋ عانا، ۇرشىقتىڭ زىرىلىنداي بوپ ەستىلسە، ەندى بىردە تاياۋ كەلىپ، قۋاتتى ءۇنى قۇلاقتى تۇندىرارداي بولادى. ۇيقىسى قانىپ، ۇزاق اۋناقشىعان كوبەگەن قاراڭعى ۇيدە جايلاپ قانا كيىندى دە، اعاش اياعىن قاتتى سىقىرلاتپاۋعا تىرىسىپ، اقىرىن باسىپ سىرتقا شىقتى. ءتۇن ورتاسى اۋعان كەز ەكەن. ەلەكتر ستانسياسى دا توقتاپتى. الدەقايدان ءبىر جاقىن جەردەن ۇيقىلى-وياۋ العاشقى تاۋىق تا شاقىرىپ قويدى. قاراڭعىلىق بولسا قويۋلانا تۇسكەندەي.
كوبەگەن اتتارىن جەگىپ، ارباسىنا جەڭىل عانا ىرعىپ وتىردى دا، ءجۇرىپ كەتتى. وعان ۇيلەرىنىڭ ەسىگى اشىلىپ سوڭىنان ايەلىنىڭ:
— مەزگىلسىز ۋاقىتتا قايدا كەتتىڭ؟ — دەپ قىرىلداعان داۋسى ەستىلگەندەي بولدى. كوبەگەن بۇرىلعان جوق، قۇلشىنا جۇرسە دە اتتارىنا قامشىنى ءۇيىرىپ-ۇيىرىپ قويدى. ەندى ءبىراز ۋاقىت وتكەندە جاڭا عانا ۇيدە ىزىڭداعان ءۇنى مازا بەرمەگەن تراكتوردىڭ سوڭىن الا ءجۇز مەتردەي جەردەن اتتارىن اياڭداتىپ قويىپ، ىلەسىپ كەلە جاتقانىن ءوزى دە سەزبەي قالعان. وسىنداي جاقىن كەلە جاتقانداعى ونىڭ ءبىر عانا تىلەگى: «تراكتورىڭ توقتاماسا ەكەن، توقتاماسا ەكەن» بولاتىن. «سەندەر، جاپ-جاس قىزدى كىنالايسىڭدار،— دەدى ىشتەي الدەكىمدەرمەن ۇرسىسىپ،— جوق. اناۋ ەسكى تراكتورلارىڭدى كىنالاڭدار. بۇزىلماپ ەدى، كورىڭدەرشى، انە، قالاي جۇرگەنىن. كەشەدەن بەرى ءبىر رەت توقتادى ما؟!»
وسىلايشا ول تراكتوردىڭ ارتىنان زاگوندى ءبىر رەت اينالىپ تا شىقتى. ەكىنشى رەتتە جاڭا عانا ءوزى كەپ قوسىلعان تۇستان وتە بەرگەندە ۇيقىدان ويانعانداي اتتارىن تەجەي قويدى. اينالا ءالى قاراڭعى بولسا دا، ەشكىم كورمەدى مە دەگەندەي توڭىرەككە قاراپ الدى. «ءاي، اقىماق،— دەدى ءوزىن-وزى كىنالاپ،— بۇل ءجۇرىسىڭ نە؟ ەل بىلسە، سۇمدىق قوي».
دەرەۋ بۇرىلىپ الدى دا، جاقىن جەردەگى توبەنىڭ ۇستىنە بارىپ، اتتارىنىڭ بەلىن بوساتىپ، ءوزى شىق باسقان سىزدى كوگالعا اۋناي كەتتى. كوكتەم سۋىنىڭ نازىك ءيىسى بۇكىل دەنەسىن بالقىتىپ الا جونەلدى.
بىرتىندەپ كەربەز تاڭ دا قىلاڭداي باستاعان.
***
بۇل كۇنى تراكتور ءبىر-اق رەت توقتادى. وندا دا كوبەگەن جوقتا. ال كوبەگەن كەلگەن كەزدە نۇريپا دا، تىركەۋشى بالا دا ەكى جاقتاپ، تراكتوردىڭ قالاي توقتاپ قالعانىن جانە ەشكىمدى شاقىرتپاي-اق وزدەرىنىڭ قالاي جوندەپ العاندارىن ماقتانىشپەن جارىسا ايتتى.
— ەندى ەشكىمگە دە جالىنبايمىز،— دەدى ناۋقان.
كوبەگەننىڭ انىق بايقاعانى — ۇيىقتاماعاندىقتان ەكەۋىنىڭ دە كوزدەرى قىزارىپ، وڭدەرى سۇرلانىپ كەتكەن ەكەن. ءبىراق شارشاعاندارىن مويىندايتىن ەمەس. ارت جاقتان شاپقان اتتىڭ ءدۇبىرى ەستىلدى. سالدەن كەيىن-اق بولدىرعان اتىن ەكى يىنىنەن ەنتىكتىرىپ بۇلاردىڭ جانىنا كولحوز بريگادير ەرەن كەلدى.
— بۇل نە تۇرىس؟ — دەدى ول انادايدان. نۇريپا تراكتورعا قاراي جۇرە بەرىپ ەدى، بريگادير ونى توقتاتىپ الدى.
— جۇمىستى ناشار ىستەيسىز،— دەدى ول قاتقىل ۇنمەن دۇرسە قويا بەرىپ.— كەلگەنىڭىزگە ءبىر جەتىدەن استى، ءالى ءبىر رەت كۇندىك تاپسىرمانى ورىنداعان ەمەسسىز.
ناۋقان:
— تراكتورىمىز...— دەي بەرگەن، بريگادير وعان «سەنەن سۇراپ تۇرعان جوقپىن» دەگەندەي قامشىسىن سىلتەپ قالدى دا، بۇرىنعىسىنشا نۇريپاعا قادالا بەردى.
— ءوزىڭىز كومسومول مۇشەسى شىعارسىز؟ جاپ-جاس قالپىڭىزبەن جۇمىستى مۇنشا جاۋاپسىز ىستەۋىڭىز ۇيات ەمەس پە؟
نۇريپا باس مەحانيكتىڭ الدىندا تۇرعانداعىداي تومەن قاراپ، قىزارعان كۇيدە ۇندەگەن جوق.
— قازىرگى ۋاقىتتا مەحانيزاتورلارعا قانداي ۇلكەن مىندەتتەر جۇكتەلىپ وتىرعانىن جاقسى تۇسىنۋگە ءتيىستىسىز. بيىلعى جىلعى قازاقستان بەرەتىن ميللياردقا ءسىزدىڭ ۇلەسىڭىز قانداي بولماق...— دەپ ەرەن داۋسىن جاي شىعارسا دا، سوزدەرىن زىلدەپ-زىلدەپ ايتا بەرگەن.
— ءسىز، اعاي،— دەدى كەنەت نۇريپا جۇلىپ العانداي،— جاتتاعاندارىڭىزدى كەيىن بىردە ايتىپ بەرەرسىز، ءقازىر تىڭداۋعا ۋاقىتىم جوق.
ەكى بەتىنە قانى تەۋىپ، لەزدە ويناقىلانا قالعان نۇريپا جۇگىرىپ بارىپ تراكتورىن وت العىزدى. توسىلىپ قالعان ەرەن، سىلق-سىلق كۇلگەن كوبەگەنگە كوزىن الارتا ءبىر قارادى دا، اتىن بوربايلاتا ءبىر تارتىپ، ءجۇرىپ كەتتى.
سول كۇنى كوبەگەن كىشىرەك كوزى جىلتىلداپ، قۋلانا قاراپ، ماز-مەيرام كۇلۋمەن بولدى. نۇريپانىڭ ءسوزى ەسىنە تۇسسە-اق باسىن شايقاپ، كوزىنەن جاس اققانشا سىقىلىقتايدى. «مىنە، مەنىڭ قارىنداسىم قانداي ەكەنىن ءبىلدىڭ بە» دەپ قويادى اۋىق-اۋىق. تۇسكە جاقىن ول دالا قوسىنىڭ باسىندا كولحوز پارتيا ۇيىمىنىڭ سەكرەتارىمەن كەزدەستى.
— جولداس پارتورگ، سىزگە سالار مەنىڭ ۇلكەن ءبىر قولقام بار، — دەپ باستادى دا، كوبەگەن نۇريپا جايىن، ونىڭ تراكتورىنىڭ وتە ەسكى ەكەنىن تاپتىشتەپ ءتۇسىندىرىپ، ۇزاق اڭگىمەلەدى. ونىڭ سوزدەرىن زەيىن قويا ءۇنسىز تىڭداعان پارتورگ تەك ايىرىلىسار ساتتە:
— جاقسى ايتتىڭىز. قازىردەن باستاپ ءبىر امالىن ويلاستىرايىق. قارىنداسىڭىز جاڭا تراكتورعا وتىرادى، — دەپ سەنىمدى تۇردە ۋادە بەردى.
بارلىق تراكتورلاردى تاعى ءبىر ارالاپ شىققان كوبەگەن كەشكىسىن اۋىلعا قايتقان، جولدا كۇتىپ تۇرعان ناۋقان ونىڭ ارباسىنا وتىردى. وتە كوڭىلسىز ەدى. كوزى ءبىرجولا كىرتيىپ كەتىپتى.
— قالاي، شارشادىڭ با؟
ناۋقان باسىن شايقادى. «بالالىق-اي دەسەڭشى، مويىنداعىسى كەلمەيدى»،— دەدى ىشتەي كۇلىپ قويعان كوبەگەن. ءبىراز ءۇنسىز جۇرگەننەن كەيىن ناۋقان وعان تامان جاقىنداي وتىرىپ، اتتى جاي ايداۋىن تىلەدى.
— اعا، وسى ادام وزىنەن ۇلكەندى سۇيسە ماحاببات بولا ما؟ — دەپ سۇراعان ونان سوڭ.
كوبەگەن وقىس بۇرىلىپ قاراپ ەدى، جىگىت ۇيالسا دا ودان شىنداپ جاۋاپ كۇتىپ وتىر ەكەن. ونىڭ كىدىرىپ قالعانىنا تۇسىنبەدى مە دەگەن ويمەن ناۋقان ءسوزىن تاعى دا قايتالاي باستادى:
— مىسالى ءۇشىن دەلىك: قىز ون توعىزدا، ال بالا ون بەستە. جوق، ءتىپتى ون التىدا بولسا... ءسىز كۇلمەڭىز...
— جوق-جوق، مەن ونداي اقىماق ەمەسپىن،— دەدى كوبەگەن. ءسويتتى دە ءوزى تۇنجىراپ، قالىڭ ويعا ءتۇسىپ كەتتى. توتىققان ءجۇزى كۇرەڭدەنىپ، كىشىرەك كوزدەرى الىسقا تەسىلە قارايدى.
كۇن باتۋعا تاياۋ قالعان. توڭىرەك تەگىس قىزىلعا مالىنعانداي. الداعى ايدالعان ادىرلار دا بۇيرات-بۇيرات بوپ كۇرەڭ قوشقىلدانا ءبورتىپ جاتىر. ۇستىنەن تاۋسىلماس ساعىمدار ەش نارسەگە جەتكىزبەستەي بوپ ءبىر ارنامەن جوڭكىلە اعادى. توقتاۋعا ەركى جوق ءتارىزدى. كوبەگەن ءبىراز ويلانىپ وتىردى دا، سالدەن كەيىن جاۋاپ كۇتىپ وتىرعان ناۋقانعا ءۇن قاتتى:
— مۇنىڭ قيىن سۇراق ەكەن، ىنىشەگىم.
كۇنى بويعى جايما-شۋاق جىلىلىقتان كەيىن كوكتەمنىڭ كەشكى سىزدى لەبى بويدى توڭازىتىپ، تىتىركەندىرە باستادى. ءبىراق ءالى شاڭدانا قويماعان داڭعىل قارا جولدا اربا ءجۇرىسى جەڭىل دە، جانعا جايلى ەدى.
اۋىلعا كىرە بەرىستە الدەنەنى ايتۋمەن بولعان ناۋقان، بىرەۋدى «كەتەدى، ءبىرجولا كەتەدى» دەدى دە ءتۇسىپ قالدى. كوبەگەن ءوز ويىمەن ءوزى بولىپ، ونىڭ ايتقاندارىن ۇققان جوق.
شىنار بۇرىنعىسىنشا كوڭىلدى ەدى. كۇيەۋىنىڭ تۇسىڭكى قاباعىن كورىپ قيبىجىقتاپ قالدى.
— شارشاپ كەلگەن شىعارسىڭ؟
ايەلىنىڭ ءسوزى شامىنا ءتيىپ كەتكەن كوبەگەن جالت قارادى:
— جوق، شارشاعام جوق،— دەدى ىزالانىپ. شىنار بۇرىلىپ كەتتى.
— دۇنيەنى قوپارىپ كەلگەندەي قاباعىنان قار جاۋادى دا تۇرادى ەكەن، وسىنىڭ-اق،— دەدى بۇرقىلداپ. كوبەگەن ەندى از تۇرسا ايەلىمەن ۇرسىسىپ قالاتىنىن سەزىپ، ات-ارباسىنا قاراي بارىپ، جوق نارسەنى شۇقىلاپ، سول ارادا كۇيبەلەكتەپ ءجۇردى دە قويدى. «قالاي بىرگە تۇرىپ كەلگەم، قالاي تۇرامىن؟» ونى مازالاعان وسى ويلار ەدى.
الىستان تراكتوردىڭ ءدۇرىلى ەستىلدى، بىرتىندەپ جاقىنداي باستادى. ءسال ۋاقىت وتكەننەن كەيىن تراكتور الگىندە ءوزى كەلگەن جولىمەن كولحوز كوشەسىنە دە كىردى. جەردى سولقىلداتا بار جىلدامدىعىمەن كوبەگەننىڭ ءۇيىنىڭ تۇسىنا دا جەتتى. كوشە جاققا شىققان كوبەگەن ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەگەندەي العا قاراي ادىمداي تۇسكەن. ءدال ونىڭ جانىنا تاقاعاندا تراكتور ءسال كىدىردى دە، كابينادان نۇريپا باسىن شىعاردى. اپپاق تىستەرىن كورسەتىپ ەزۋ تارتتى.
— كەتىپ بارا جاتىرمىن، اعا. ءبىرىنشى بريگادادا ىستەيتىن بولدىم. جاڭا تراكتور بەرەدى،— دەدى ايقايلاپ.
— قالاي، قالاي دەدىڭ؟ — دەپ سۇرادى كوبەگەن دەگبىرسىزدەنىپ.— ءبىرىنشى بريگاداعا دەيسىڭ بە؟ ونىڭ قالاي؟.. ال ءبىز شە؟
— سىزدەردىڭ جەرلەرىڭىز ايدالىپ ءبىتىپ قالدى عوي.
نۇريپا قولىن بۇلعادى دا، تراكتور ورنىنان قوزعالدى. ىمىرت ۇيىرىلە باستادى. اسپان شىمقاي كوككە بويالىپ، سونشالىقتى الىستا، سونشالىقتى بيىكتە ءار جەردەن ءبىر جارق ەتكەن جۇلدىزدار دا كورىندى. فارى جارقىراعان تراكتور دا كولحوز ورتالىعىنان ۇزاپ، بەتىن الىسقا، تاۋ بوكتەرىندەگى ءبىرىنشى بريگاداعا تۇزەگەن. باعانادان ءۇنسىز سىلەيىپ تۇرىپ قالعان كوبەگەن ارت جاعىنان كەلگەن ايەلىنىڭ دىبىسىنان سەلك ەتە ءتۇستى...
— ول نەمەنە، قاراپ تۇرعانىڭ، كوبەگەن؟ — دەپ سۇرادى شىنار، ءار ۋاقىتتاعى بەيعام قالپىندا جۋان ەركەك داۋسىمەن كۇڭك ەتىپ.
اقساق اياعىن اۋىرسىنعانداي، قيرالاڭداپ بۇرىلىپ كەتپەك بولعان كۇيەۋىنىڭ ءدال قارسى الدىنا كەلگەندە شىناردىڭ جۇرەگى سۋ ەتە ءتۇسىپ، قالشيدى دا قالدى.
You Might Also Like
-
يتاليانىڭ ۇلى اقىنى دانتە اليگەريدىڭ "ءتاڭىر تالكەگى" (ازىرگە "بوجەستۆەننايا كومەديانى" وسىلاي دەپ وتىرمىن) داستانىن اۋدارۋمەن جىلدار بويى شۇعىلدانىپ ءجۇرمىن. جەكەلەگەن ۇزىندىلەرى...
