كومىرتەك اتومىنىڭ ەلەكتروندىق قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى. گيبريدتەنۋ جانە گيبريدتەنگەن وربيتالدار
كومىرتەك اتومىنىڭ ەلەكتروندىق قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى. گيبريدتەنۋ جانە گيبريدتەنگەن وربيتالدار.
حيميا 11 سىنىپ
بىلىمدىلىك ماقساتى، دامىتۋشىلىق، تاربيەلىك: وقۋشىلارعا كومىرتەك اتومىنىڭ ەلەكتروندىق قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى، گيبريدتەنۋ، گيبريدتەنگەن وربيتالدار تۋرالى ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ؛
ءتۇسىندىرۋ بىلىكتىلىگى مەن داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، كوڭىل اۋدارۋ، ەسكە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
ساباق ۋاقىتىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ، ەڭبەكقورلىققا جانە پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباق ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباق وتكىزىلۋ ءتۇرى: كىتاپپەن وزدىك جۇمىس، ورىنداۋ، كەستەمەن جۇمىس، ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرۋى، كىتاپپەن وزدىك جۇمىس، سوكراتتىق سەمينار، دجيگسو ءادىسى
قۇرالدار مەن رەاكتيۆتەر: كىتاپ، داپتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ددت - 2، كومىرتەك اتومىنىڭ قۇرىلىسى
ۇيىمداستىرۋ
كەزەڭى: (ساباقتىڭ ماقساتى مەن كەزەڭدەرىن انىقتاۋ.)
- ساباقتا قالىپتى جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك جاساۋ؛
- وقۋشىلاردى پسيحولوگيالىق دايىنداۋ.
امانداسۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ. ساباقتىڭ جالپى ماقساتىن اشۋ، ونى وتكىزۋ جوسپارىن كورسەتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى: ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى:
- ءۇي تاپسىرماسىنىڭ دۇرىس، تولىق ورىندالعانىن تەكسەرۋ؛
- بىلىمدەرىندەگى كەتكەن كەمشىلىكتەردى، تاپسىرما ورىنداۋ بارىسىندا قيىندىقتاردى انىقتاۋ؛
- كەتكەن كەمشىلىكتەردى جويۋ.
اينالىم بويىنشا جاتتىعۋ تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردى ءبىلىمدى، سانالى جانە بەلسەندى تۇردە مەڭگەرۋگە دايىنداۋ كەزەڭى: 1. ساباق تاقىرىبىن حابارلاۋ. وقۋشىلارمەن بىرىگە وتىرىپ ساباق ماقساتىن ايقىنداۋ.
جاڭا ماتەريالدى وقىپ ۇيرەنۋدىڭ پراكتيكالىق قاجەتتىلىگىن كورسەتۋ. وقۋشىلاردىڭ الدىنا وقۋ پروبلەماسىن قويۋ. ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ. (اكتۋاليزاسيا )
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:.
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتا - ىقىلاسىن جۇمىلدىرۋ.
- وقۋشىلاردى ءبىلىم الۋدىڭ ماقساتتارىن انىقتاۋعا؛
- وقۋشىلاردىڭ ماتەريالدى ءبىر مەزگىلدە قابىلداۋى، وي قورىتىندىلارىن جاساۋى، جالپىلاي جانە جۇيەلەي ءبىلۋى.
2. وقىتۋ پروبلەمالارى:
3. ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ:
فرونتالدى اڭگىمەلەسۋ:
وققت نەگىزگى قاعيدالارى قانداي.
وققت نەگىزگى قاعيدالارىن دالەلدە.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭدەرى:
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:
بەرىلگەن ماتەريالدى وقۋشىلاردىڭ قابىلداۋىن ەستە ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمدى قابىلداۋىنا، العان بىلىمنەن قورىتىندى شىعارۋعا، جۇيەلەۋگە قاجەتتى ءتۇرلى ءادىس – تاسىلدەردى ۇيرەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمدى قايتا جاڭعىرتۋ ادىستەرىن قابىلداۋى؛ بەرىلگەن وقۋ ماتەريالىن ءوز بەتىنشە ۇعىنۋعا، تۇسىنىكتەردى، زاڭداردى، انىقتامالاردى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تۇسىنۋگە كومەك جاساۋ.
1. ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرۋى:
سۇراقتار:
1. كومىرتەك اتومىنىڭ زاريادى قانداي؟ پج ەلەمەنتتىڭ رەتتىك ءنومىرى 6 - عا تەڭ بولعاندىقتان، يادرو زاريادى دا التىعا تەڭ.
2. كومىرتەك اتومىنىڭ يادروسىنداعى قانشا پروتون سانى نەشەگە تەڭ؟ پروتون سانى پج ەلەمەنتتىڭ رەتتىك ءنومىرى 6 - عا تەڭ بولعاندىقتان 6 بولادى.
3. كومىرتەك اتومىندا قانشا ەلەكترون بار؟
4. كومىرتەك اتومىندا قانشا ەنەرگەتيكالىق دەڭگەي بار؟
5. سىرتقى دەڭگەيدەگى ەلەكترون سانى قانداي؟
6. وربيتال دەگەن نە؟
7. ەلەكتروندىق وربيتالدىڭ قانداي فورمالارىن بىلەسىڭدەر؟
8. قاندايوربيتالدار جانە ونىڭ قانشاۋى كومىرتەك اتومىنىڭ سىرتقى ەلەكتروندىق دەڭگەيىن قۇرايدى؟
كومىرتەك اتومى ورگانيكالىق قوسىلىستاردا ىلعي ءتورت ۆالەنتتى. ول ءۇشىن حيميالىق بايلانىس تۇزگەندە اتوم قوزعان كۇيگە كوشىپ،،
2 s - ەلەكتروننىڭ بىرەۋى 2 - ر وربيتالعا اۋىسۋى قاجەت.
سۇراقتار: (سوكراتتىق سەمينار)
مەتاننىڭ قۇرىلىسى قانداي؟
1. مەتان مولەكۋلاسىندا قانشا حيميالىق بايلانىس بار؟
2. س - ن قانداي بايلانىس ءتيپى قانداي؟
3. بۇل بايلانىستار قانداي تيپكە جاتادى؟
4. كومىرتەك - سۋتەك اراسىندا بايلانىس قانداي ءتيپتى وربيتالداردىڭ بۇركەسۋى ارقىلى تۇزىلەدى؟
ءۇش بايلانىس كومىرتەك اتومىنىڭ ر - ءوربيتالى جانە سۋتەك اتومىنىڭ s - ءوربيتالىنىڭ بۇركەسۋى، ال ءتورتىنشى بايلانىس ەكى s - ءوربيتالدىڭ بۇركەسۋى ارقىلى تۇزىلەدى. ياعني بۇل جاعدايدا س - ن بايلانىستىڭ بىرەۋى باسقا ءۇش بايلانىستان ەرەكشەلىگى بولادى: ەنەرگياسى، بايلانىس ۇزىندىعى، باعىتتالۋى. جاڭا زەرتتەۋلەر مەتان مولەكۋلاسىنداعى بايلانىستىڭ بارلىعى بىردەي ەكەندىگىن دالەلدەدى. نەگە؟ بۇل جاعدايدى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن، گيبريدتەلۋ تەورياسى دەگەن گيپوتەزا ۇسىنىلدى مەتانداعى بارلىق بايلانىستار بىردەي، وندا ولار كومىرتەك اتومىنىڭ بىردەي وربيتالدارىنان تۇزىلگەن دەپ بولجام جاساۋعا بولادى. ءبىراق بۇل وربيتالدار ءبىر - بىرىنەن ايقىن ەرەكشەلەنەدى. ياعني، كومىرتەك اتومىندا بۇنداي فورماداعى وربيتالدار جوق، ولاردىڭ ەنەرگياسى، فورماسى بىردەي بولۋى كەرەك. بۇل قۇبىلىستى گيبريدتەلۋ دەپ اتايمىز.
*گيبريدتەلگەندە وربيتالدارسانى وزگەرمەيدى، ياعني ءبىرs - وربيتالب جانە ءۇش ر - وربيتالدان جاڭا ءتورت بايلانىس تۇزىلەدى؛
* ءاربىر وربيتالدا جاڭا فورما تۇزىلگەندە جۇپتاسپاعان ءبىر ەلەكتروننان قالادى، وسىلاردىڭ ەسەبىنەن ءتورت س - ن بايلانىسى تۇزىلەدى.
گيبريدتەلگەندە وربيتالداردىڭ ءپىشىنى گانتەل ءتارىزدى، ءبىراق ءارتۇرلى سفەرالى.
گيبريدتەلگەن وربيتالداردىڭ كەڭىستىك وستەرىندە ورنالاسۋى.
گيبريدتەلگەن وربيتالدار ءبىر - بىرىنەن بارىنشا قاشىقتىقتا ورنالاسۋعا تىرىسادى، بۇندا وستەر اراسىنداعى بۇرىش
109 28، ال وستەردىڭ وزدەرى تەتراەدر توبەسىنە قاراي باعىتتالادى.
باتىس قازاقستان وبلىسى، كازتالوۆ اۋدانى،
قاراسۋ وجببم - ءنىڭ حيميا ءپانى ءمۇعالىمى
دوساتوۆا قۇرالاي قىدىر قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
حيميا 11 سىنىپ
بىلىمدىلىك ماقساتى، دامىتۋشىلىق، تاربيەلىك: وقۋشىلارعا كومىرتەك اتومىنىڭ ەلەكتروندىق قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى، گيبريدتەنۋ، گيبريدتەنگەن وربيتالدار تۋرالى ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ؛
ءتۇسىندىرۋ بىلىكتىلىگى مەن داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، كوڭىل اۋدارۋ، ەسكە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
ساباق ۋاقىتىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ، ەڭبەكقورلىققا جانە پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباق ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباق وتكىزىلۋ ءتۇرى: كىتاپپەن وزدىك جۇمىس، ورىنداۋ، كەستەمەن جۇمىس، ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرۋى، كىتاپپەن وزدىك جۇمىس، سوكراتتىق سەمينار، دجيگسو ءادىسى
قۇرالدار مەن رەاكتيۆتەر: كىتاپ، داپتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ددت - 2، كومىرتەك اتومىنىڭ قۇرىلىسى
ۇيىمداستىرۋ
كەزەڭى: (ساباقتىڭ ماقساتى مەن كەزەڭدەرىن انىقتاۋ.)
- ساباقتا قالىپتى جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك جاساۋ؛
- وقۋشىلاردى پسيحولوگيالىق دايىنداۋ.
امانداسۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ. ساباقتىڭ جالپى ماقساتىن اشۋ، ونى وتكىزۋ جوسپارىن كورسەتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى: ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى:
- ءۇي تاپسىرماسىنىڭ دۇرىس، تولىق ورىندالعانىن تەكسەرۋ؛
- بىلىمدەرىندەگى كەتكەن كەمشىلىكتەردى، تاپسىرما ورىنداۋ بارىسىندا قيىندىقتاردى انىقتاۋ؛
- كەتكەن كەمشىلىكتەردى جويۋ.
اينالىم بويىنشا جاتتىعۋ تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردى ءبىلىمدى، سانالى جانە بەلسەندى تۇردە مەڭگەرۋگە دايىنداۋ كەزەڭى: 1. ساباق تاقىرىبىن حابارلاۋ. وقۋشىلارمەن بىرىگە وتىرىپ ساباق ماقساتىن ايقىنداۋ.
جاڭا ماتەريالدى وقىپ ۇيرەنۋدىڭ پراكتيكالىق قاجەتتىلىگىن كورسەتۋ. وقۋشىلاردىڭ الدىنا وقۋ پروبلەماسىن قويۋ. ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ. (اكتۋاليزاسيا )
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:.
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتا - ىقىلاسىن جۇمىلدىرۋ.
- وقۋشىلاردى ءبىلىم الۋدىڭ ماقساتتارىن انىقتاۋعا؛
- وقۋشىلاردىڭ ماتەريالدى ءبىر مەزگىلدە قابىلداۋى، وي قورىتىندىلارىن جاساۋى، جالپىلاي جانە جۇيەلەي ءبىلۋى.
2. وقىتۋ پروبلەمالارى:
3. ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ:
فرونتالدى اڭگىمەلەسۋ:
وققت نەگىزگى قاعيدالارى قانداي.
وققت نەگىزگى قاعيدالارىن دالەلدە.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭدەرى:
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:
بەرىلگەن ماتەريالدى وقۋشىلاردىڭ قابىلداۋىن ەستە ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمدى قابىلداۋىنا، العان بىلىمنەن قورىتىندى شىعارۋعا، جۇيەلەۋگە قاجەتتى ءتۇرلى ءادىس – تاسىلدەردى ۇيرەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمدى قايتا جاڭعىرتۋ ادىستەرىن قابىلداۋى؛ بەرىلگەن وقۋ ماتەريالىن ءوز بەتىنشە ۇعىنۋعا، تۇسىنىكتەردى، زاڭداردى، انىقتامالاردى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تۇسىنۋگە كومەك جاساۋ.
1. ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرۋى:
سۇراقتار:
1. كومىرتەك اتومىنىڭ زاريادى قانداي؟ پج ەلەمەنتتىڭ رەتتىك ءنومىرى 6 - عا تەڭ بولعاندىقتان، يادرو زاريادى دا التىعا تەڭ.
2. كومىرتەك اتومىنىڭ يادروسىنداعى قانشا پروتون سانى نەشەگە تەڭ؟ پروتون سانى پج ەلەمەنتتىڭ رەتتىك ءنومىرى 6 - عا تەڭ بولعاندىقتان 6 بولادى.
3. كومىرتەك اتومىندا قانشا ەلەكترون بار؟
4. كومىرتەك اتومىندا قانشا ەنەرگەتيكالىق دەڭگەي بار؟
5. سىرتقى دەڭگەيدەگى ەلەكترون سانى قانداي؟
6. وربيتال دەگەن نە؟
7. ەلەكتروندىق وربيتالدىڭ قانداي فورمالارىن بىلەسىڭدەر؟
8. قاندايوربيتالدار جانە ونىڭ قانشاۋى كومىرتەك اتومىنىڭ سىرتقى ەلەكتروندىق دەڭگەيىن قۇرايدى؟
كومىرتەك اتومى ورگانيكالىق قوسىلىستاردا ىلعي ءتورت ۆالەنتتى. ول ءۇشىن حيميالىق بايلانىس تۇزگەندە اتوم قوزعان كۇيگە كوشىپ،،
2 s - ەلەكتروننىڭ بىرەۋى 2 - ر وربيتالعا اۋىسۋى قاجەت.
سۇراقتار: (سوكراتتىق سەمينار)
مەتاننىڭ قۇرىلىسى قانداي؟
1. مەتان مولەكۋلاسىندا قانشا حيميالىق بايلانىس بار؟
2. س - ن قانداي بايلانىس ءتيپى قانداي؟
3. بۇل بايلانىستار قانداي تيپكە جاتادى؟
4. كومىرتەك - سۋتەك اراسىندا بايلانىس قانداي ءتيپتى وربيتالداردىڭ بۇركەسۋى ارقىلى تۇزىلەدى؟
ءۇش بايلانىس كومىرتەك اتومىنىڭ ر - ءوربيتالى جانە سۋتەك اتومىنىڭ s - ءوربيتالىنىڭ بۇركەسۋى، ال ءتورتىنشى بايلانىس ەكى s - ءوربيتالدىڭ بۇركەسۋى ارقىلى تۇزىلەدى. ياعني بۇل جاعدايدا س - ن بايلانىستىڭ بىرەۋى باسقا ءۇش بايلانىستان ەرەكشەلىگى بولادى: ەنەرگياسى، بايلانىس ۇزىندىعى، باعىتتالۋى. جاڭا زەرتتەۋلەر مەتان مولەكۋلاسىنداعى بايلانىستىڭ بارلىعى بىردەي ەكەندىگىن دالەلدەدى. نەگە؟ بۇل جاعدايدى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن، گيبريدتەلۋ تەورياسى دەگەن گيپوتەزا ۇسىنىلدى مەتانداعى بارلىق بايلانىستار بىردەي، وندا ولار كومىرتەك اتومىنىڭ بىردەي وربيتالدارىنان تۇزىلگەن دەپ بولجام جاساۋعا بولادى. ءبىراق بۇل وربيتالدار ءبىر - بىرىنەن ايقىن ەرەكشەلەنەدى. ياعني، كومىرتەك اتومىندا بۇنداي فورماداعى وربيتالدار جوق، ولاردىڭ ەنەرگياسى، فورماسى بىردەي بولۋى كەرەك. بۇل قۇبىلىستى گيبريدتەلۋ دەپ اتايمىز.
*گيبريدتەلگەندە وربيتالدارسانى وزگەرمەيدى، ياعني ءبىرs - وربيتالب جانە ءۇش ر - وربيتالدان جاڭا ءتورت بايلانىس تۇزىلەدى؛
* ءاربىر وربيتالدا جاڭا فورما تۇزىلگەندە جۇپتاسپاعان ءبىر ەلەكتروننان قالادى، وسىلاردىڭ ەسەبىنەن ءتورت س - ن بايلانىسى تۇزىلەدى.
گيبريدتەلگەندە وربيتالداردىڭ ءپىشىنى گانتەل ءتارىزدى، ءبىراق ءارتۇرلى سفەرالى.
گيبريدتەلگەن وربيتالداردىڭ كەڭىستىك وستەرىندە ورنالاسۋى.
گيبريدتەلگەن وربيتالدار ءبىر - بىرىنەن بارىنشا قاشىقتىقتا ورنالاسۋعا تىرىسادى، بۇندا وستەر اراسىنداعى بۇرىش
109 28، ال وستەردىڭ وزدەرى تەتراەدر توبەسىنە قاراي باعىتتالادى.
باتىس قازاقستان وبلىسى، كازتالوۆ اۋدانى،
قاراسۋ وجببم - ءنىڭ حيميا ءپانى ءمۇعالىمى
دوساتوۆا قۇرالاي قىدىر قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
