و زاماندا بار ەكەن جالعىز كيىك،
تامام كاپىر اتتاندى تۇزاق جيىپ.
تۇزاعىنا كاۋىردىڭ (كاپىردىڭ) كيىك ءتۇسىپ،
تارتىپ ءۇزىپ كەتە الماي، قالدى كيىك.
قۇدايىم جەتكىزبەسىن ءبىزدى جۇزگە،
ەستىمەگەن ءسوز كەتەر قۇلا تۇزگە.
«كيىك» - دەگەن از عانا ولەڭىم بار،
تىڭداساڭىز، ايتامىن ونى سىزگە.
كيىكتى الدى ول كاۋىر تورىن قۇرىپ،
حاققا كيىك جىلادى موينىن بۇرىپ.
«كيىك» - دەگەن از عانا ولەڭىم بار،
تىڭداساڭىز ايتامىن، قۇلاق قويىپ.
تورىن قۇرىپ ول كاۋىر كيىكتى الدى،
كيىكتى الىپ، تۇزاعىن جەرگە سالدى.
باۋىزداۋعا كيىكتى جاتقىزعاندا،
مۇستافا مۇحاممەدىم كەز بوپ قالدى.
كاۋىرگە مۇحالشەدىم سالەم بەردى:
- مۇنىڭ جانىن ماعان بەر، كاۋىر! - دەيدى.
- اجەتىڭە جاراماس ارىق كيىك،
ەكى لاقتى (ۇلاقتى) بەيشارا مۇڭدىق ەدى!
كوڭىلى بۇل كيىكتىڭ لاعىندا،
قالدى لاعى ءبىر تاۋدىڭ بۇلاعىندا.
اناسىنا ازىناپ جىلاعانى-
ايان بولدى اللانىڭ قۇلاعىنا.
سوندا مۇحاممەد پايعامبار:
- كيىك بارىپ، لاعىن ەمىزىپ كەلسىن!
- وعان شەيىن مەن كەپىل بولايىن، كيىكتى بوسات! - دەيدى.
سوندا كاۋىر ايتتى:
- تاس، التىن شىققان تاۋعا، تەرەمىسىڭ،
مەنىڭ ايتقان سوزىمە ەرەمىسىڭ؟
وسى كيىك بارعاننان كەلمەي كەتسە،
جانىڭنان كۇيىگىمدى بەرەمىسىڭ؟!
مۇحاممەد پايعامبار ايتادى:
- تاس، التىن شىققان تاۋعا، تەرەر-اقپىن،
سەنىڭ ايتقان سوزىڭە ەرەر-اقپىن.
سول كيىك بارعانىنان كەلمەي كەتسە،
جانىمنان مەن جازعان قۇل بەرەر-اقپىن.
ايتادى ايت دەگەننەن حان تاعىنا.
اقىننىڭ شەك كەلتىرمە ءتىل - جاعىنا.
كەپىل بوپ مۇحاممەدىم جىبەرگەن سوڭ،
زىرىلداپ كەتتى كيىك لاعىنا.
سوندا كيىكتىڭ ەكى لاعى ايتادى:
- الاقاي، انام امان كەپتى! -دەيدى،
- ءجۇردىڭ بە قيماي ءتاتتى ءشوپتى؟ - دەيدى.
- كۇندە ەرتە مۇنان بۇرىن كەلۋشى ەدىڭ،
نە بولدى بۇگىن ساعان؟! - دەپتى دەيدى.
سوندا كيىك ايتادى:
- بار ەدى كىشكەنتايدان كوپ كۇنايىم [كۇنام]،
داۋىسىمدى شىعارماي، ءبىر جىلايىن.
جاپاننىڭ وتىن وتتاپ جۇرگەنىمدە،
كەز قىلدى جايعان تورعا ءبىر قۇدايىم!
بالالارىنىڭ ءسوزى:
- وتىردىق سەن كەلگەنشە شىداپ زوردان،
اجالىڭ بولدى ما، انا بەينەت قوردان.
جاپانعا تۇزاق كۇرعان كاۋىر بولسا،
نە دەيدى بوساتاردا سەنى توردان؟
كيىكتىڭ ءسوزى:
- ول كاۋىر بوساتا ما، ولمەي، قولدان؟
توقتاتتى تۇزاق قۇرىپ ءبىزدى جولدان.
«كەلسىن، - دەپ، - ەمىزىپ بالالارىن!» -
پايعامبار حاق مۇحاممەد كەپىل بولعان.
بالالارىنىڭ ءسوزى:
- اي، شەشە، سەن بارعاندا، ءبىز بارارمىز،
ارعىڭدا ءبىر كۇن قالماي، تەز بارارمىز!
پىشاقتى سەنەن بۇرىن بىزگە سالسىن،
باسىڭدا شىر كوبەلەك اينالارمىز!
كيىك ايتادى:
- اي، بالام، بارما! - دەيمىن. - سەن ولەرسىڭ!
ءشوپ جەسەڭ، ءتىسىڭ شىققان، كۇن كورەرسىڭ.
اناڭ جوق، سۇيەنەرگە اتاڭ دا جوق،
ءۇش ۋاقىت تازار قىلىپ كۇڭىرەنەرسىڭ!
سول مەزگىلدە «كيىك كەلە قويمادى!»
-دەپ، كاۋىر مۇحسىممەد پايعامبارعا ايتادى:
- مىنگەنى پايعامباردىڭ ارعىماق ءدۇر،
شىعىرماندى ارالاپ ۇشادى قۇر.
الدىڭ با ازاپ ىزدەپ، اي، مۇحاممەد،
كانە، كيىك كەلگەنى، كەشىگىپ تۇر؟
مۇحاممەد ايتادى:
- مىڭگەنى پايعامباردىڭ ارعىماق ءدۇر.
شىتىرماندى ارالاپ ۇشادى قۇر.
اقشام مەنەن نامازدىگەر اراسىندا
كيىك ەندى كەلەدى، ايالداي تۇر!
سوندا كيىك ەكى بالاسىمەنەن ۇشەۋ بولىپ كەلە جاتقانىن كورىپ،
كاۋىر قۋانىپ ايتتى دەيدى:
- ۇسىندىڭ ، كيىك، مويىن قويىپ،
سەنى جەسەم كەتەر ەم ءبىر-اق تويىپ.
كەپىلدىكتەن قۇتىلدىڭ، اۋ، مۇحاممەد،
ءبىر كيىگىم كەلىپ تۇر ۇشەۋ بولىپ.
مۇحاممەد ايتادى:
- تاس، التىن تاۋعا شىققان تورەمىن بە،
سەنىڭ ايتقان سوزىڭە ەرەمىن بە؟
«ءۇش كيىك كەلىپ ءتۇر!» - دەپ، قۋاناسىڭ،
مەن ساعان وسى ۇشەۋىن بەرەمىن بە؟
- ءوزىڭ تورىڭا تۇسكەن كيىگىڭمەن بول! ەكى بالانى ساعان نەگە
ولتىرتەيىن! قۇداي ءوزى اسىراپ ساقتار، بۇل ەكەۋىنە ءتيۋشى بولما!
-دەيدى. سونان سوڭ كيىك بالالارىن مۇحاممەدكە تاپسىرعانى:
- ايتامىن، ايت دەگەننەن مۇحاممەدىم،
ەكى لاگىم، مەن ولسەم، قالار جەتىم.
جەتىمشىلىك باسىڭنان كەشكەن جوق پا،
حابارلاس بوپ جۇرە گور-مۇحاممەدىم!
مۇحاممەد ءسوزى:
- ءبىز حابارشى بولايىق، ءسىز بارىڭىز،
توقتاۋ سالماي كاۋىرگە، تەز بارىڭىز!
جىلاي-سىقتاي بارا گور، بايعۇس كيىك،
جەتەر مە ەكەن اللاعا مۇڭ-زارىڭىز!
كيىكتى كاۋىر قۋانىپ قارماپ الدى،
قارماپ الىپ، موينىنا بەلبەۋ سالدى.
كيىكتى باۋىزدارعا بەت قويعاندا،
مۇستافا مۇحاممەد جەتىپ باردى.
مىنگەنى پايعامباردىڭ ارعىماق ءسۇر،
ارالاي شىتىرماندى ۇشادى قۇر.
- جىبەرشى بۇل كيىكتى، كاۋىر، دەيمىن،
سەن ءوزىڭ ناماز وقىپ، مۇسىلمان بول!
- قۇس ۇشىپ، بۇلبۇل دەگەن قوپار قۇمعا،
«قۇداي، جەتكىز - دەۋشى ەدىم - وسى جولدا!»
كيىگىمدى جىبەرسەم، ا، مۇحاممەد،
مەن دە وزىڭدەي مۇسىلمان بولارمىن با ؟
يمان تاپقان قۇدايعا قۇل بولادى،
ايتقان ءسوزى ءارقاشان پۇل بولادى .
تىلگە نانىپ، مۇسىلمان بولعان ادام
بىزدەن دە اجەپتاۋىر سول بولادى.
قۇس ۇشىپ، بۇلبۇل دەگەن قونار سۇمعا،
«قۇداي، جەتكىز - دەۋشى ەدىم - وسى جولعا!»
كيىگىڭدى جىبەردىم، مۇحاممەدىم،
مەن مۇسىلمان بولدىم عوي، ءالحامدۋللا!
پايعامبار بىزدەن بۇرىن ءوتتى دەيدى،
كەيىنگىگە جول سالىپ كەتتى دەيدى.
- كيىگىڭدى جىبەردىم،- اۋ، مۇحاممەد،
شاپاعاتشى بول تاڭدا! - دەپتى دەيدى.
لاشىن مەن قارعا
لاشىن ۇيرەك ءىلدى كولدى كورىپ،
وتىردى تابانىمەن باسىن ءبۇرىپ.
لاشىن ءارلى- بەرلى شوقىعان سوڭ،
ءبىر قارعا الىپ جەيدى اڭدىپ ءجۇرىپ.
كەلمەيدى ول كارعانىڭ ساناسىنا،
ۇيرەكتى الىپ ۇشتى بالاسىنا.
ۇيرەكتىڭ باسىن، ەتىن كورىپ،
قارايدى بالالارى اناسىنا.
- قارايسىڭ نەگە، بالام، ماعان! - دەيدى،
- قالاي ەكەن، بالالار، اناڭ؟! - دەيدى.
- ۇيرەك ەتىن جە-داعى قارىق بول ەندى،
نە جەگىزبەس بۇل اناڭ ساعان؟ - دەيدى.
-ۇيرەك ەتىن جە-داعى، قارىق بول ەندى،
قۇس جارالعان جوق شىعار شەشەڭ تەڭدى؟!
اناڭ بايعۇس اسپاننان ءىلىپ ەدى،
ءبىر ەرنى- كوك، ءبىر ەرنى تىرەپ جەردى.
- اۋەدە ۇشىپ جۇرگەن اققۋ مەن قاز،
شەشەكە، وتىرىكشىنىڭ ءومىرى از.
جىن مەنەن، اتام جەگەن، قان شوقىماي.
ەسەن-ساۋ ۇشسا يگى ەدى بيىلعى جاز؟!
- كورەرسىڭ حاقتىڭ ءجۇزىن: « اللا!» - دەسەڭ،
اي، بالام، نانار ەدىڭ بىرگە جۇرسەڭ .
شۇرەگەي جۇدىرىقتاي، ۇيرەك تۇگىل،
اق سۇڭقار اۋەدەگى ەتىن جەسەڭ !
- الا قارعا، ساۋىسقان - قۇستىڭ قورى،
اقىر زامان بولادى-اۋ جىلقى جىلى!
اتام جەگەن جىن مەنەن قان شوقىماي،
بەكەر، شەشەم، اكەلدىڭ بىزگە مۇنى!
- قاناعات قاشان قاشقان مەن بايعۇستان؟!
سالىمىم بۇرىننان-اق ۇشقان كۇستان.
قىلعالى مۇنى مەكەن - جيىرما جىل،
بالالار سەنەپ بۇرىن ەسەن ۇشقان.
- ەرتىس پەن ۇزىن اققان، ەسىل دەيمىن،
وقىعان كۇن اۋدارىپ - بەسىن دەيمىن.
«ۇيرەكتى ءوزىم ءىلدىم!» - دەگەن ءسوزىڭ
شەشەكە-اۋ، بوپ جۇرمەسىن كەسىر دەيمىن!
- سۇم قارلىعاش تىزىلداپ ۇشىپ كەتتى،
تۇبىمە شاعىمشى بوپ، سول-اق جەتتى.
- ۇيرەككە سەنىڭ العان ماقتاندى! - دەپ،
قارلىعاش لاشىنعا حابار ەتتى.
- ءبىزدى شاققان جاعىلسىن جانعان وتقا،
سۇم قارلىعاش جولىقسىن قايىڭ وققا!
كەلگەنمەن، لاشىن ماعان نە قىلادى،
وندا تۇمسىق بار-داعى، مەن دە جوق پا ؟!
- شىن سويلەگەن ءار جەردەن ەت جەيدى عوي،
وتىرىكشى مۇراتقا جەتپەيدى عوي!
اتا-بابام جەمەگەن اس بولعان سوڭ،
جەسەك-تاعى تاماقتان وتپەيدى عوي!
لاشىن، سۇڭقار توياتتاپ ەت جەيدى عوي،
وتىرىكتى، شەشەكە، ەگىتەيدى عوي!
قاشىپ ەندى لاشىننان كۇتىلۋعا
قۇيرىعىما قاناتىم جەتپەيدى عوي!
قارا قارعا ايتادى:
- بالالار، باستى ولىمگە بايلامايىق،
جوق نارسەنى ۋايىم قىپ ويلامايىق !
بالالار، ول جالعىز دا، ءبىز التاۋ عوي،
التاۋمىز تۇس-تۇسىنان نايزالايىق!
قارلىعاش حابار بەرگەن سوڭ، لاشىننىڭ ايتقانى:
- مىنگەنى پاتشالاردىڭ - قاراجال، سۇر
ءدام تاتقان ءبىر توعايدان مىڭ قارا قۇر.
تۇقىمىن تۇك قالدىرماي، قۇرىتايىن،
جالپىلداپ جامان قارعا قاي جاقتا ءجۇر؟!
قارلىعاش:
- بەرەم - دەيدى - ءبىر-اق تاۋىپ،
قىلمايدى دانەمەدەن قارعا ءقاۋىپ.
- مىنە، لاشىن كەلەدى، ءولتىردى! - دەپ،
قارعاعا حابار بەرىپ كەلگەن شاۋىپ.
- مىنگەنى پاتشالاردىڭ - قاراجال، سۇر،
ءدام تاتقان مىڭ توعايدان ءبىر قارا قۇر.
مەن قاشىپ بۇل لاشىننان قۇتىلايىن.
قارلىعاش، بالالارعا قاراسا تۇر!
جالباڭداپ جامان قارعا قايدا كەتتى:
بويىنان تاۋارالدىڭ مەكەن ەتتى.
قىرىمنان كوزى شالىپ قالعان ەكەن،
سوڭىنان قارا لاشىن قۋىپ جەتتى.
لاشىن داۋانداردان داۋان استى،
جىگىتتەر، وتىرىك ءسوز جانعا قاس-تى.
سوڭىنان قارا لاشىن كۋىپ جەتىپ،
قارعانى بارقىلداتىپ ءبىر-اق باستى.
ولەرىن ەندى قارعا انىق ءبىلدى،
بارقىراپ:
- ايتقام جوق! - دەپ، تانىپ كوردى.
موينىنا ايتقان ءسوزىن قويدىرۋعا
قاسىنا بالالاردىڭ الىپ كەلدى.
بالالارىنان:
- شەشەڭنىڭ ماقتانعانى راس پا؟ - دەپ سۇرادى.
- مەرەكە، كۇندە جيىن توي مەن، - دەيدى،
- ويلاعان اق سۇڭقارعا ويمەن، - دەيدى.
- شەشەمنىڭ ايتقان ءسوزىن جاسىرمايىن:
«بارىنەن قۇس بىتكەننىڭ زور مەن!» - دەيدى.
- بىلمەيسىڭ، جامان قارعا، ءالىڭ! - دەيدى ،
- ەل- جۇرتقا سەنىڭ سىرىڭ ءمالىم! - دەيدى.
- قارعانى وتىرىك ايتقان ولتىرەمىن،
بالالار، اسىرايىن ءبارىڭ! -دەيدى.
- بايگەدەن شاۋىپ كەلگەن جۇيرىك اتتى،
جىگىتتەر، وتىرىك ءسوز جانعا قاتتى.
لاشىن، سەنىڭ بەرگەن بالىڭنان دا
ءبىر قاسىق انام بەرگەن سۋى (ءسۇتى) ءتاتتى.
مىنگەنى (پاديشانىپ) باتىرلاردىڭ قارا جال سۇر،
ءدام تاتقان ءبىر (مىڭ) توعايدان مىڭ (ءبىر) قارا قۇر.
«اسىرايىن!» - دەگەنگە اشۋلانعان،
قىرايىپ ءبارىڭدى دە، اسىقپاي (قارا دا) تۇر!
- بالالارىم! - دەيدى ەكەن كورىپ انا،
-بۇتاعى وسى اعاشتىڭ سەگىز سالا.
قورىقپايتىن جەتىمدەردىڭ كوز جاسىنان
جوق پا ەكەن لاشىن كۇستا بىزدەي بالا؟!
- بالالارىم! - دەيدى ەكەن كورىپ انا،
- بۇتاعى وسى اعاشتىڭ سەگىز سالا.
تارىعىپ، زارىققاندا، ارەڭ كورگەن
بار ەدى، امان ۇشسا، جەتى بالا.
- شەشەكەم. بىرەر ءسوزىن جاسىرايىن .
باسىنان جاقسىلىقتى (يحسىلىقتى) اسىرايىن!
شەشەمدى ولتىرمەسەڭ، لاشىن-ەكە،
ءبىز ساعان كورگەن سايىن باس ۇرايىن!
بۇل جەردە ءبارىمىزدى قىلساڭ عايىپ،
تاۋسىلىپ كالادى ءسوز ءبىر-اق بايىپ.
ولتىرمەي (شەشەمىزدى) ءبارىمىزدى قىلساڭ ازات،
شاشامىز ەرلىگىڭدى جۇرتقا جايىپ.
- بايلادىم ءبىر قارعانى بالالارعا،
ساۋىسقان - قۇستىڭ قورى - الا قارعا،
«تاپقان سوزگە-قولقا جوق»-دەگەن-وسى،
بالالار، تاۋىپ ايتتىڭ، ءشارىپ بار ما؟!
كۇشتىسى قۇس بىتكەننىڭ - بيدايىق قۇس،
وتىرىك ايتپا، اي، قارعا ، كوتىڭدى قىس!
جامان قارعا، سەن جۇرەر جەرىڭ ەمەس،
بەس بالاڭدى ەرتىپ اپ، توعايعا كوش!
- باۋ قارا اعاش دەگەن سوڭ، باۋ قارا اعاش،
قاس بولدى ىرگەمىزدەن ءبىر قارلىعاش.
توعايدى ءازىم كورگەن جەرىم ەمەس،
تاستاساڭ الىپ بارىپ، الديار باس!
بيدايىق تامام قۇستان كۇشتى دەيدى،
باۋىرىنا بالالاردى قىستى دەيدى.
اراسى قىرىق كۇنشىلىك (جولدار) شولدەر ەكەن،
ءتۇس بولماي الىپ بارىپ (توعايعا اعىپ) ءتۇستى دەيدى.
كەتىپتى مەكەنىنە لاشىن كايتىپ،
بالالار قۇتقارىپتى زارىن ايتىپ.
بۇل عيبرات كەيىنگىگە قالسىن بىزدەن،
وتكەندى كىم تاۋىسار ءبارىن ايتىپ؟!

---