مەملەكەتتىك ءتىل – مەنىڭ ءتىلىم
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مەملەكەتتىك ءتىل – مەنىڭ ءتىلىم
تۋعان ەلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار سىر ويداعى،
وسسە ءتىلىم، مەندە بىرگە وسەمىن،
وششە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن!
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: تىڭداۋشىلاردى ءوز انا ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ءبىلىپ، ءوز انا ءتىلىنىڭ كوركەمدىگىن سەزىنىپ، ءسوز قۇدىرەتىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ۇعىنۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: ءتىل اۋەزدىلىگىن، كوركەمدىگىن، بايلىعىن، شەشەندىگىن كورسەتەتىن ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى وقۋشى دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: ءتىل تازالىعىن ساقتاۋ، مادەنيەتتى سويلەۋ، شەشەندىك ونەردى تىڭداۋشى بويىنا سىڭىرە وتىرا، انا تىلىنە سۇيىسپەنشىلىگىن قالىپتاستىرۋ، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن كوتەرۋگە ات سالىسۋعا شاقىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: Microsoft Pover Point پروگرامماسىندا بەزەندىرىلگەن پرەزەنتاسيا
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى، جۇمىس تۇرلەرى: تۇسىندىرمەلى، قايتالاۋ، شىعارماشىلىق، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءىى. ساباقتىڭ بارىسى:
سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى تىڭداۋشىلار! ءتىل – حالىقتىڭ جانى. ءتىلى قۇرىسا، حالىق تا جەر بەتىنەن جوعالادى. ادامزات تاريحىندا كوپتەگەن وركەنيەتتى ەلدەردىڭ ءوشىپ كەتۋى الدىمەن ءتىلدىڭ اۋىلىنان باستالعانىن عىلىم دالەلدەپ وتىر. بۇگىنگى قازاق قوعامىنداعى ماڭگۇرتتىكتىڭ باسى دا ءوز ءتىلىن تارك ەتۋدەن تۋدى. ءتىلى مەن دىنىنەن ايىرىلعان ونداي جان رۋحاني كەمتارلىعىن، ادامدىق بولمىسىن تۇسىنبەي، كولدەنەنەڭ كوك اتىنىڭ قولجاۋلىعىنا اينالادى. جامبىل جابايەۆتىڭ 175 جىلدىعىنا وراي وتكىزىلىپ وتىرعان «مەملەكەتتىك ءتىل – مەنىڭ ءتىلىم» اتتى ساباعىن باستايمىز.
ءتىل دەگەنىمىز نە؟
ءتىل نە ءۇشىن كەرەك؟
انا ءتىلى دەگەن نە؟ – سۇراقتارىنا كەڭىنەن توقتالا كەتەيىك.
ءتىل – قاتىناس قۇرالى بولعاندىقتان، قارىم – قاتىناس، ءوزارا ارەكەت سول ءتىل ارقىلى داميدى. قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ ادەبي ءتىلى جانە مەملەكەتتىك ءتىل. قازاق ءتىلى - وتە باي جانە كوركەم تىلدەردىڭ ءبىرى.
1989 جىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى قابىلدانىپ، قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل دارەجەسىن الدى. ورىس ءتىلى – رەسمي ءتىل رەتىندە قولدانىلادى. 1997 – جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭىنا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى.
قازاقستان ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن قولدايدى: قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىن.
تىلدەر مەرەكەسىنىڭ داتاسى نەگە وزگەردى؟
ال ەلىمىزدەگى تىلدەر مەرەكەسىنىڭ داتاسى وزگەرۋىنىڭ دە وزىندىك سەبەبى بار. بۇل كۇن – «ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا، جوعالۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ قۋاتتىسى – ءتىل» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز قالدىرعان، قازاق حالقىنىڭ تاعدىرى مەن ءتىلى ءۇشىن كۇرەسكەن الاش ارىسى، ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۋعان كۇنى. بۇگىن بارشا قازاقستاندىق قازاق ءالىپبيىنىڭ نەگىزىن سالعان عالىمنىڭ تۋعان كۇنىندە تىلدەر مەرەكەسىن تويلايدى.
سوزدىكپەن جۇمىس:
قاتىناس قۇرالى — سرەدستۆو وبششەنيا
پىكىر الماسۋ — وبمەن منەنيەم
ماماندىق — سپەسيالنوست
ۇرپاقتان - ۇرپاققا — س پوكولەنيا ۆ پوكولەنيە
وركەندەۋ — رازۆيۆاتسيا
كەسكىن - كەلبەتى — وبليك
قىلىش – سابليا
جان – دۋشا
كىلت – كليۋچ
اينا – زەركالو
ىرعاق - ريتم
ساباعىمىز كەزەڭنەن تۇرادى:
1. «بىلگەنگە مارجان»
2. «شاشىلعان ماقالدار»
3. «جىر الىبى - جامبىل»
4. «اداسقان ارىپتەر»
5. «مەنىڭ ويىمشا...» شىعارماشىلىق جۇمىس
6. «مانەرلەپ وقۋ»
1 - كەزەڭ: «بىلگەنگە مارجان» (گرامماتيكالىق سۇراقتار).
تىڭداۋشىلارعا ءار ءتۇرلى سۇراقتار قويىلادى.
1. قازاق الىپبيىندە نەشە ءارىپ بار؟ (42 ءارىپ)
2. جاس كەلسە نەگە؟ (ىسكە)
1. نەشە داۋىستى دىبىس بار؟ (9)
2. بىلمەگەن نە ىشەدى؟ ( ۋ ىشەدى)
3. قازاقشا اپتا كۇندەرىن اتا.
4. بىلگەنىڭ قانشا، بىلمەگەنىڭ قانشا؟(بىلگەنىڭ 9، بىلمەگەنىڭ 99)
5. قازاق تىلىندە نەشە جالعاۋ بار؟ (4)
6. دوس باسقا قارايدى، ال دۇشپان شە؟(دۇشپان اياققا قارايدى)
7. قازاق ءتىلى ساباعىندا ءبىز قاي تىلدە سويلەسەمىز؟
8. وتىرىكشى كىمدى الدايدى؟(ءوزىن - ءوزى الدايدى)
9. جىل مەزگىلدەرىن اتا.
10. كوپكە نە شاشپا؟(توپىراق)
11. جاز ايلارىن اتا.
12. بەينەت ءتۇبى نە؟(زەينەت)
13. اي اتتارىن اتا.
14. تاستىڭ جەڭىلى بولا ما؟(كەرەك تاستىڭ اۋىرلىعى جوق)
15. ءبىر جىلدا نەشە اي بار؟
2 - كەزەڭ: «شاشىلعان ماقالدار»
بەرىلگەن سوزدەرمەن دۇرىس سويلەم قۇرۋ. (ءتىل تۋرالى ناقىل سوزدەر)
1. سۇيەك، يەك، ەرىندە، تىلدە، جوق. (تىلدە سۇيەك، ەرىندە يەك جوق.)
2. ءتىل، جانىنىڭ، ءتىلماشى، ادام. (ءتىل ادام جانىنىڭ ءتىلماشى.)
3. ءتىس، تۇيگەندى، ءتىل، شەشە المايدى. (ءتىل تۇيگەندى ءتىس شەشە المايدى.)
4. جوقتىڭ، ءدىنى، ءتىلى، جوق. (ءتىلى جوقتىڭ ءدىنى جوق.)
5. ءتىل، كوتەرمەگەندى، ءپىل، كوتەرەدى. (ءپىل كوتەرمەگەندى، ءتىل كوتەرەدى.)
6. ءتىل -، مۇراسى، حالىقتىڭ. (ءتىل - حالىقتىڭ مۇراسى.)
7. ونەر، قىزىل، الدى -، ءتىل. (ونەر الدى - قىزىل ءتىل.)
3 - كەزەڭ: جامبىل جابايەۆتىڭ ومىرىمەن قىسقاشا تانىستىرۋ. بەينەروليك ارقىلى شىعارماشىلىعىنا قىسقاشا توقتالۋ.
الاتاۋ. ج. جابايەۆ
تىزىلگەن تاۋلارى بار جەتىسۋدىڭ،
ىشىندە ورمان، توعاي بىتكەن نۋدىڭ.
دارياداي سول تاۋلاردان تۋلاپ تاسىپ،
كورەسىڭ تاماشاسىن اققان سۋدىڭ.
ەسەپسىز تاۋ سۋرەتى كوز جەتپەيتىن،
جىرلاۋعا قازىناسى كوپ ءتىل جەتپەيتىن.
ورىك پەن الما، المۇرت، جەمىستەر كوپ،
ءبىر تاتساڭ، اۋىزىڭنان ءدام كەتپەيتىن.
قارلى تاۋ باسى بيىك مۇنار كەتپەس،
سىرلاسىپ، بۇلتتارمەنەن بولعان كەپتەس.
ءتۇرلى اڭدار مەكەن ەتىپ، ءونىپ - ءوسىپ،
جۇرەدى ءبىر - بىرىمەن بوپ تىلەكتەس.
ارىستان، ايۋ، قاسقىر، تۇلكى، بورسىق،
سىلەۋسىن، جولبارىستار تۇندە جورتىپ.
تۋلاعان اققان بۇلاق تاسقىنىندا
اساۋداي ويناق سالار بالىق شورشىپ.
الاتاۋ جەتىسۋمەن قۇشاقتاسقان،
ەلىنە قازىنالى قوينىن اشقان، '
باۋىرىندا قازاقستان استانام بار، —
ءبىر باۋىر ورىس - قازاق ارالاسقان.
جايلاۋ بار بۇل تاۋلاردا ءشوبى شالعىن،
كوك مايسا ويى، قىرى ءبارى بالعىن،
قىزىعىن سول جايلاۋدىڭ كورسەم دەسەڭ، —
شوبىنە باۋىرىڭ توسەپ جاتىپ العىڭ.
ار جاعى — ەڭرەگەن ەل جۇڭگو جەرى،
بەر جاعى — ەن جايلاعان قازاق ەلى،
باسىندا باحىت جىرلاپ جامبىل وتىر،
جەلبىرەپ قىزىل جالاۋ شىعىس بەلى.
ولەڭنىڭ ماعىناسىن اشۋ.
داپتەرمەن جۇمىس.
نۋ - قالىڭ
مۇنار - بۇلىڭعىر
كەپتەس - تىلدەسۋ، سويلەسۋ
سۇراق - جاۋاپ ءادىسى
ءتىرى تابيعاتقا نە جاتادى؟(وسىمدىك، جانۋار، ادام)
ءولى تابيعاتقا نە جاتادى؟(جەر، سۋ، كۇن، جۇلدىز، اۋا)
تابيعات قۇبىلىستارىنا نە جاتادى؟(جەل، جاۋىن، قار، قىراۋ، بوران)
4 - كەزەڭ: «اداسقان ارىپتەر»
شارتى: تىڭداۋشىلارعا ارىپتەر جازىلعان پاراقتار تاراتىلادى جانە جۇمباق جاسىرىلادى، ونىڭ شەشۋىن جىلدام جانە دۇرىس تابۋعا ءتيىس.
1. ءتىلى جوق، اقىل - كەڭەس بەرەدى. (كىتاپ)
2. جازۋ جازىپ جالىقپاعان، جازا - جازا ارىقتاعان. (بور)
3. ءتىلى جوق وزىندە، ءسوزى بار ىزىندە.(قالام)
4. ۇستىندە ەسىگى، ءوزى ورىندىق، ءوزى ۇستەل، وقۋشىلار بەسىگى.(پارتا)
5. بولىنگەندى تابىستىرىپ، بىرىكتىرسە قابىستىرىپ.
جىمداستىرعان جىگىت دە، بايقامايسىڭ تۇگىن دە. (جەلىم)
5 - كەزەڭ: «مەنىڭ ويىمشا...» شىعارماشىلىق جۇمىس.
1 تاقىرىپ: ءتىل – اسىل قازىنا.
2. تاقىرىپ: وتان - ەلدىڭ اناسى.
6 - كەزەڭ: «مانەرلەپ وقۋ»
ۇزىندىلەردى 3 قايتارا مانەرلەپ وقۋ، اۋدارۋ، تاقىرىبىن اشۋ.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى، انا ءتىلدى،
بەسىكتە جاتقانىمدا بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن مينۋتىمنان
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىم.
س. تورايعىروۆ
انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
ەركىندىگىڭ، ەلدىگىڭ.
انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
ماقتانىشىڭ، ەلدىگىڭ.
انا ءتىلىڭ – ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە!
ق. مىرزالييەۆ
گرامماتيكالىق تاپسىرما:
ولەڭدەردەن تاۋەلدىك جالعاۋلى سوزدەردى جازىپ الىڭىز، ولاردىڭ قاي جاقتا تۇرعانىن انىقتاڭىز.
جاتقا جازۋ.
ولەڭنەن ەستە قالعان جولدى جازۋ.
قورىتىندى ءبولىم:
قورىتا ايتقاندا، «بىلەككە سەنەر زاماندا - ەشكىمگە ەسە بەرمەدىك. بىلىمگە سەنەر زاماندا – قاپى قالىپ جۇرمەيىك» - دەپ ابىلاي حان ايتىپ كەتكەندەي، ەرتەڭگى كۇننىڭ بولاشاعى بۇگىنگىدەن دە نۇرلى بولۋىنا ىقپال ەتىپ، ادامزات قوعامىن العا اپاراتىن قۇدىرەتتى كۇش تەك بىلىمگە عانا ءتان ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق! بiلiم مەن عىلىمنىڭ، ەكونوميكانىڭ، بيزنەستiڭ، ساياساتتىڭ، جالپى باسەكەلەستiكتiڭ قارىشتاپ دامىپ وتىرعان بۇگiنگiدەي جاقاندانۋ كەزەڭiندە ەلباسى كورەگەندiك تانىتىپ، الدىمىزعا ءۇش تiلدi بiلۋ قاجەتتiگiن قويىپ وتىر. ءاسiرەسە، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ جاستار الدىندا بiرنەشە تiل بiلۋ مiندەتi تۇر. ولاي بولسا، بۇگiنگi قازاقستان ازاماتتارىنىڭ پارىزى - «وزگە تiلدiڭ ءبارiن مەڭگەرiپ، مەملەكەتتiك تiلدi قۇرمەتتەۋ» دەپ بiلەمiن!
ۇيگە تاپسىرما: اقىن - جازۋشىلاردىڭ تىلگە قاتىستى ءبىر قاناتتى ءسوزىن جاتتاپ كەلۋ.
اقمولا وبلىسى، بۋراباي اۋدانى
تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى ا. س. ماحمەتوۆانىڭ ازىرلەمەسى
تۋعان ەلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار سىر ويداعى،
وسسە ءتىلىم، مەندە بىرگە وسەمىن،
وششە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن!
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: تىڭداۋشىلاردى ءوز انا ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ءبىلىپ، ءوز انا ءتىلىنىڭ كوركەمدىگىن سەزىنىپ، ءسوز قۇدىرەتىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ۇعىنۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: ءتىل اۋەزدىلىگىن، كوركەمدىگىن، بايلىعىن، شەشەندىگىن كورسەتەتىن ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى وقۋشى دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: ءتىل تازالىعىن ساقتاۋ، مادەنيەتتى سويلەۋ، شەشەندىك ونەردى تىڭداۋشى بويىنا سىڭىرە وتىرا، انا تىلىنە سۇيىسپەنشىلىگىن قالىپتاستىرۋ، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن كوتەرۋگە ات سالىسۋعا شاقىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: Microsoft Pover Point پروگرامماسىندا بەزەندىرىلگەن پرەزەنتاسيا
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى، جۇمىس تۇرلەرى: تۇسىندىرمەلى، قايتالاۋ، شىعارماشىلىق، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءىى. ساباقتىڭ بارىسى:
سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى تىڭداۋشىلار! ءتىل – حالىقتىڭ جانى. ءتىلى قۇرىسا، حالىق تا جەر بەتىنەن جوعالادى. ادامزات تاريحىندا كوپتەگەن وركەنيەتتى ەلدەردىڭ ءوشىپ كەتۋى الدىمەن ءتىلدىڭ اۋىلىنان باستالعانىن عىلىم دالەلدەپ وتىر. بۇگىنگى قازاق قوعامىنداعى ماڭگۇرتتىكتىڭ باسى دا ءوز ءتىلىن تارك ەتۋدەن تۋدى. ءتىلى مەن دىنىنەن ايىرىلعان ونداي جان رۋحاني كەمتارلىعىن، ادامدىق بولمىسىن تۇسىنبەي، كولدەنەنەڭ كوك اتىنىڭ قولجاۋلىعىنا اينالادى. جامبىل جابايەۆتىڭ 175 جىلدىعىنا وراي وتكىزىلىپ وتىرعان «مەملەكەتتىك ءتىل – مەنىڭ ءتىلىم» اتتى ساباعىن باستايمىز.
ءتىل دەگەنىمىز نە؟
ءتىل نە ءۇشىن كەرەك؟
انا ءتىلى دەگەن نە؟ – سۇراقتارىنا كەڭىنەن توقتالا كەتەيىك.
ءتىل – قاتىناس قۇرالى بولعاندىقتان، قارىم – قاتىناس، ءوزارا ارەكەت سول ءتىل ارقىلى داميدى. قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ ادەبي ءتىلى جانە مەملەكەتتىك ءتىل. قازاق ءتىلى - وتە باي جانە كوركەم تىلدەردىڭ ءبىرى.
1989 جىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى قابىلدانىپ، قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل دارەجەسىن الدى. ورىس ءتىلى – رەسمي ءتىل رەتىندە قولدانىلادى. 1997 – جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭىنا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى.
قازاقستان ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن قولدايدى: قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىن.
تىلدەر مەرەكەسىنىڭ داتاسى نەگە وزگەردى؟
ال ەلىمىزدەگى تىلدەر مەرەكەسىنىڭ داتاسى وزگەرۋىنىڭ دە وزىندىك سەبەبى بار. بۇل كۇن – «ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا، جوعالۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ قۋاتتىسى – ءتىل» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز قالدىرعان، قازاق حالقىنىڭ تاعدىرى مەن ءتىلى ءۇشىن كۇرەسكەن الاش ارىسى، ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۋعان كۇنى. بۇگىن بارشا قازاقستاندىق قازاق ءالىپبيىنىڭ نەگىزىن سالعان عالىمنىڭ تۋعان كۇنىندە تىلدەر مەرەكەسىن تويلايدى.
- سىزدەردىڭ انا تىلدەرىڭىز قانداي ءتىل؟
- ءتىل – ءسوزىن ەستىگەندە ويلارىڭىزعا نە كەلەدى؟
( باي، كوركەم، دامىعان، قۇنارلى، ىرعاقتى، مۇرا، پارىز، قۇرمەت، انا ءتىلى، قازىنا، مەملەكەتتىك ءتىل، وتباسى، رۋحاني بايلىق، تاۋەلسىزدىك، قورعاۋ، اتا - بابا)
سوزدىكپەن جۇمىس:
قاتىناس قۇرالى — سرەدستۆو وبششەنيا
پىكىر الماسۋ — وبمەن منەنيەم
ماماندىق — سپەسيالنوست
ۇرپاقتان - ۇرپاققا — س پوكولەنيا ۆ پوكولەنيە
وركەندەۋ — رازۆيۆاتسيا
كەسكىن - كەلبەتى — وبليك
قىلىش – سابليا
جان – دۋشا
كىلت – كليۋچ
اينا – زەركالو
ىرعاق - ريتم
ساباعىمىز كەزەڭنەن تۇرادى:
1. «بىلگەنگە مارجان»
2. «شاشىلعان ماقالدار»
3. «جىر الىبى - جامبىل»
4. «اداسقان ارىپتەر»
5. «مەنىڭ ويىمشا...» شىعارماشىلىق جۇمىس
6. «مانەرلەپ وقۋ»
1 - كەزەڭ: «بىلگەنگە مارجان» (گرامماتيكالىق سۇراقتار).
تىڭداۋشىلارعا ءار ءتۇرلى سۇراقتار قويىلادى.
1. قازاق الىپبيىندە نەشە ءارىپ بار؟ (42 ءارىپ)
2. جاس كەلسە نەگە؟ (ىسكە)
1. نەشە داۋىستى دىبىس بار؟ (9)
2. بىلمەگەن نە ىشەدى؟ ( ۋ ىشەدى)
3. قازاقشا اپتا كۇندەرىن اتا.
4. بىلگەنىڭ قانشا، بىلمەگەنىڭ قانشا؟(بىلگەنىڭ 9، بىلمەگەنىڭ 99)
5. قازاق تىلىندە نەشە جالعاۋ بار؟ (4)
6. دوس باسقا قارايدى، ال دۇشپان شە؟(دۇشپان اياققا قارايدى)
7. قازاق ءتىلى ساباعىندا ءبىز قاي تىلدە سويلەسەمىز؟
8. وتىرىكشى كىمدى الدايدى؟(ءوزىن - ءوزى الدايدى)
9. جىل مەزگىلدەرىن اتا.
10. كوپكە نە شاشپا؟(توپىراق)
11. جاز ايلارىن اتا.
12. بەينەت ءتۇبى نە؟(زەينەت)
13. اي اتتارىن اتا.
14. تاستىڭ جەڭىلى بولا ما؟(كەرەك تاستىڭ اۋىرلىعى جوق)
15. ءبىر جىلدا نەشە اي بار؟
2 - كەزەڭ: «شاشىلعان ماقالدار»
بەرىلگەن سوزدەرمەن دۇرىس سويلەم قۇرۋ. (ءتىل تۋرالى ناقىل سوزدەر)
1. سۇيەك، يەك، ەرىندە، تىلدە، جوق. (تىلدە سۇيەك، ەرىندە يەك جوق.)
2. ءتىل، جانىنىڭ، ءتىلماشى، ادام. (ءتىل ادام جانىنىڭ ءتىلماشى.)
3. ءتىس، تۇيگەندى، ءتىل، شەشە المايدى. (ءتىل تۇيگەندى ءتىس شەشە المايدى.)
4. جوقتىڭ، ءدىنى، ءتىلى، جوق. (ءتىلى جوقتىڭ ءدىنى جوق.)
5. ءتىل، كوتەرمەگەندى، ءپىل، كوتەرەدى. (ءپىل كوتەرمەگەندى، ءتىل كوتەرەدى.)
6. ءتىل -، مۇراسى، حالىقتىڭ. (ءتىل - حالىقتىڭ مۇراسى.)
7. ونەر، قىزىل، الدى -، ءتىل. (ونەر الدى - قىزىل ءتىل.)
3 - كەزەڭ: جامبىل جابايەۆتىڭ ومىرىمەن قىسقاشا تانىستىرۋ. بەينەروليك ارقىلى شىعارماشىلىعىنا قىسقاشا توقتالۋ.
الاتاۋ. ج. جابايەۆ
تىزىلگەن تاۋلارى بار جەتىسۋدىڭ،
ىشىندە ورمان، توعاي بىتكەن نۋدىڭ.
دارياداي سول تاۋلاردان تۋلاپ تاسىپ،
كورەسىڭ تاماشاسىن اققان سۋدىڭ.
ەسەپسىز تاۋ سۋرەتى كوز جەتپەيتىن،
جىرلاۋعا قازىناسى كوپ ءتىل جەتپەيتىن.
ورىك پەن الما، المۇرت، جەمىستەر كوپ،
ءبىر تاتساڭ، اۋىزىڭنان ءدام كەتپەيتىن.
قارلى تاۋ باسى بيىك مۇنار كەتپەس،
سىرلاسىپ، بۇلتتارمەنەن بولعان كەپتەس.
ءتۇرلى اڭدار مەكەن ەتىپ، ءونىپ - ءوسىپ،
جۇرەدى ءبىر - بىرىمەن بوپ تىلەكتەس.
ارىستان، ايۋ، قاسقىر، تۇلكى، بورسىق،
سىلەۋسىن، جولبارىستار تۇندە جورتىپ.
تۋلاعان اققان بۇلاق تاسقىنىندا
اساۋداي ويناق سالار بالىق شورشىپ.
الاتاۋ جەتىسۋمەن قۇشاقتاسقان،
ەلىنە قازىنالى قوينىن اشقان، '
باۋىرىندا قازاقستان استانام بار، —
ءبىر باۋىر ورىس - قازاق ارالاسقان.
جايلاۋ بار بۇل تاۋلاردا ءشوبى شالعىن،
كوك مايسا ويى، قىرى ءبارى بالعىن،
قىزىعىن سول جايلاۋدىڭ كورسەم دەسەڭ، —
شوبىنە باۋىرىڭ توسەپ جاتىپ العىڭ.
ار جاعى — ەڭرەگەن ەل جۇڭگو جەرى،
بەر جاعى — ەن جايلاعان قازاق ەلى،
باسىندا باحىت جىرلاپ جامبىل وتىر،
جەلبىرەپ قىزىل جالاۋ شىعىس بەلى.
ولەڭنىڭ ماعىناسىن اشۋ.
داپتەرمەن جۇمىس.
نۋ - قالىڭ
مۇنار - بۇلىڭعىر
كەپتەس - تىلدەسۋ، سويلەسۋ
سۇراق - جاۋاپ ءادىسى
ءتىرى تابيعاتقا نە جاتادى؟(وسىمدىك، جانۋار، ادام)
ءولى تابيعاتقا نە جاتادى؟(جەر، سۋ، كۇن، جۇلدىز، اۋا)
تابيعات قۇبىلىستارىنا نە جاتادى؟(جەل، جاۋىن، قار، قىراۋ، بوران)
4 - كەزەڭ: «اداسقان ارىپتەر»
شارتى: تىڭداۋشىلارعا ارىپتەر جازىلعان پاراقتار تاراتىلادى جانە جۇمباق جاسىرىلادى، ونىڭ شەشۋىن جىلدام جانە دۇرىس تابۋعا ءتيىس.
1. ءتىلى جوق، اقىل - كەڭەس بەرەدى. (كىتاپ)
2. جازۋ جازىپ جالىقپاعان، جازا - جازا ارىقتاعان. (بور)
3. ءتىلى جوق وزىندە، ءسوزى بار ىزىندە.(قالام)
4. ۇستىندە ەسىگى، ءوزى ورىندىق، ءوزى ۇستەل، وقۋشىلار بەسىگى.(پارتا)
5. بولىنگەندى تابىستىرىپ، بىرىكتىرسە قابىستىرىپ.
جىمداستىرعان جىگىت دە، بايقامايسىڭ تۇگىن دە. (جەلىم)
5 - كەزەڭ: «مەنىڭ ويىمشا...» شىعارماشىلىق جۇمىس.
1 تاقىرىپ: ءتىل – اسىل قازىنا.
2. تاقىرىپ: وتان - ەلدىڭ اناسى.
6 - كەزەڭ: «مانەرلەپ وقۋ»
ۇزىندىلەردى 3 قايتارا مانەرلەپ وقۋ، اۋدارۋ، تاقىرىبىن اشۋ.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى، انا ءتىلدى،
بەسىكتە جاتقانىمدا بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن مينۋتىمنان
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىم.
س. تورايعىروۆ
انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
ەركىندىگىڭ، ەلدىگىڭ.
انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
ماقتانىشىڭ، ەلدىگىڭ.
انا ءتىلىڭ – ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە!
ق. مىرزالييەۆ
گرامماتيكالىق تاپسىرما:
ولەڭدەردەن تاۋەلدىك جالعاۋلى سوزدەردى جازىپ الىڭىز، ولاردىڭ قاي جاقتا تۇرعانىن انىقتاڭىز.
جاتقا جازۋ.
ولەڭنەن ەستە قالعان جولدى جازۋ.
قورىتىندى ءبولىم:
قورىتا ايتقاندا، «بىلەككە سەنەر زاماندا - ەشكىمگە ەسە بەرمەدىك. بىلىمگە سەنەر زاماندا – قاپى قالىپ جۇرمەيىك» - دەپ ابىلاي حان ايتىپ كەتكەندەي، ەرتەڭگى كۇننىڭ بولاشاعى بۇگىنگىدەن دە نۇرلى بولۋىنا ىقپال ەتىپ، ادامزات قوعامىن العا اپاراتىن قۇدىرەتتى كۇش تەك بىلىمگە عانا ءتان ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق! بiلiم مەن عىلىمنىڭ، ەكونوميكانىڭ، بيزنەستiڭ، ساياساتتىڭ، جالپى باسەكەلەستiكتiڭ قارىشتاپ دامىپ وتىرعان بۇگiنگiدەي جاقاندانۋ كەزەڭiندە ەلباسى كورەگەندiك تانىتىپ، الدىمىزعا ءۇش تiلدi بiلۋ قاجەتتiگiن قويىپ وتىر. ءاسiرەسە، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ جاستار الدىندا بiرنەشە تiل بiلۋ مiندەتi تۇر. ولاي بولسا، بۇگiنگi قازاقستان ازاماتتارىنىڭ پارىزى - «وزگە تiلدiڭ ءبارiن مەڭگەرiپ، مەملەكەتتiك تiلدi قۇرمەتتەۋ» دەپ بiلەمiن!
ۇيگە تاپسىرما: اقىن - جازۋشىلاردىڭ تىلگە قاتىستى ءبىر قاناتتى ءسوزىن جاتتاپ كەلۋ.
اقمولا وبلىسى، بۋراباي اۋدانى
تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى ا. س. ماحمەتوۆانىڭ ازىرلەمەسى
You Might Also Like
