قازىرگى تاڭداعى بۋحگالتەرلىك ەسەپ جانە سيفرلاندىرۋ كەزەڭى
كوپبايەۆا ارۋجان جانبولات قىزى
ەرتەدەن بەرى بۋحگالتەرلىك ەسەپ ءارتۇرلى وزگەرىستەر مەن تەندەنسيالارعا باياۋ بەيىمدەلەتىن ەكونوميكانىڭ ءبىر فۋنكسياسى بولىپ سانالعان. سوڭعى جىلدار ارالىعىندا ادامزات بۋحگالتەرلىك ەسەپ سالاسىندا تولىعىمەن قاشىقتاعى جۇمىس ورتاسىن كورەدى دەپ كۇتكەن جوق. الايدا، سوڭعى تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەر بيزنەستىڭ بارلىق اسپەكتىلەرىنە اسەر ەتتى. سيفرلىق ەكونوميكا COVID-19-دان كەيىن بۇرىن-سوڭدى بولماعان جىلدامدىقپەن دامىپ كەلەدى. بۇل ادامداردىڭ جۇمىس جاساۋدا ءارتۇرلى جاڭا تاسىلدەردى ۇيرەنۋگە جول اشتى. وسىلايشا بۋحگالتەرلىك ەسەپ ماماندىعىنا جاھاندىق پاندەميادان تۋىنداعان تەحنولوگيكالىق جەتىستىكتەر ءوز اسەرىن تيگىزدى. بۋحگالتەرلىك ەسەپ ەكونوميكا سالاسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە سيفرلىق ترانسفورماسياعا جەتتى. بۋحگالتەرلىك ەسەپكە جاڭا تەحنولوگيالار مەن باعدارلامالىق شەشىمدەردى ەنگىزۋ پروسەستەردى اۆتوماتتاندىرۋعا، بۋحگالتەرلىك وپەراسيالاردىڭ تيىمدىلىگى مەن دالدىگىن ارتتىرۋعا، جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى. عالىم كۋلەكەشوۆا ا.ب. جازىپ وتكەنىن قاراپ ءوتىپ، بۋحگالتەرلىك ەسەپتىك قارجىلىق جاعدايىن قارايىق.
وسىعان وراي بۋحگالتەرلىك ەسەپتى سيفرلاندىرۋدىڭ ماقساتى بۋحگالتەرلىك ەسەپتى جۇرگىزۋدىڭ تيىمدىلىگىن، دالدىگى مەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلاتىنىن بايقاۋعا بولادى. ول سونداي-اق قارجىلىق ەسەپتىلىكتىڭ دالدىگىن جاقسارتۋعا كومەكتەسىپ، ءتيىمدى باسقارۋ شەشىمدەرىن قابىلداۋ ءۇشىن دەرەكتەردىڭ سەنىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
بۋحگالتەردىك ەسەپتە پروفەسسورلاردىڭ ايتۋىنشا ساندىق قۇرالدار كۇندەلىكتى تاپسىرمالاردى اۆتوماتتاندىرۋعا، اقپاراتتى وڭدەۋ جىلدامدىعىن ارتتىرۋعا، باقىلاۋدى ساپالى ەتىپ، اۋديت جۇمىسىن جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. دەگەنمەن، بۇل ءوز كەزەگىندە بۋحگالتەرلەردەن جاڭا داعدىلار مەن ءبىلىمدى مەڭگەرۋدى تالاپ ەتەدى. بۋحگالتەرلىك ەسەپ جۇيەلەرى سەنىمدى جانە ىقتيمال كيبەرقاۋىپتەردەن قورعالۋى قاجەتتىلىك تۋدىرادى. سونىمەن قاتار، سيفرلىق بۋحگالتەر تەحنولوگيانىڭ ۇزدىكسىز دامۋىنا بايلانىستى وزگەرىستەرگە جىلدام بەيىمدەلۋ قاسيەتى الدىڭعى تالاپتار قاتارىنا قوسىلادى. وسى تالاپتار جايلى ز.ۆ مالسيۋگەنوۆا ءوزىنىڭ زەرتتەۋ جۇمىسىندا ايتىلعان ويعا دا توقتالىپ، دالەل ەتسەك بولادى.
زەرتتەۋ ناتيجەلەرى، تالقىلاۋلار مەن پراكتيكالىق مىسالدار ارقىلى بۋحگالتەرلىك ەسەپتەگى سيفرلاندىرۋدىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرىنە توقالايىق. (سۋرەت 1.)
سۋرەت 1. بۋحگالتەرلىك ەسەپتە سيفرلاندىرۋ قۇرالدارىن قولدانۋدىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرى.
ماشينالىق وقىتۋ سياقتى اۆتوماتتاندىرۋدىڭ باسقا تەندەنسيالارىمەن قاتار، بلوكچەين ترانزاكسيا دەڭگەيىندە بۋحگالتەرلىك ەسەپتىڭ جۇمىس جاساۋىنىڭ وسىمىنە اكەلەدى - ءبىراق بۋحگالتەرلەرمەن ەمەس. ونىڭ ورنىنا دەڭگەيى جوعارى بۋحگالتەرلەر بلوكچەيندەگى جازبالاردىڭ ناقتى ەكونوميكالىق ينتەرپرەتاسياسىن باعالاۋ، جازبالاردى ەكونوميكالىق شىندىقپەن جانە باعالاۋمەن ۇشتاستىرۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەي باستايدى. مىسالى، بلوكچەين قارىزى بار ادامدار توبىن انىقتاۋى مۇمكىن، ءبىراق ولاردىڭ وتەيتىن قۇنى مەن ەكونوميكالىق ءمانى بۋحگالتەرلەردىڭ تەكسەرىسىن تالاپ ەتەدى.
2015 جىلى كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەر دامىپ كەلە جاتقان تەحنولوگيالار، اتاپ ايتقاندا اۆتوماتتاندىرۋ بۋحگالتەريانىڭ ءبىز بىلەتىن سيفرلىق ولىمىنە اكەلەدى دەپ سەندىردى. ءبىراق سول ۋاقىت ارالىعىنان كەيىن جانە COVID-19 بۋحگالتەرلەر مەن باسقا مامان يەلەرىنە ءوز ورنىنان ايرىلىپ قالۋدى ەمەس، جاڭا سالاعا بەيىمدەلۋگە نازار اۋدارۋ قاجەتتىلىگىن كورسەتتى.
بۇگىنگى تاڭدا بۋحگالتەرلىك ەسەپ اۆتوماتتاندىرىلىپ، ونلاين رەجيمىنە كوشۋدە. 21-عاسىرعا ساي ەسەپ جانە اۋديت سالاسىنداعى ماماندار باعدارلامالىق ونىمدەردى، كەشەندى شەشىمدەردى كوبىرەك قولدانىپ، ەلەكتروندىق قۇجات اينالىمى جۇيەسىن ۇيىمداستىرۋدى دامىتۋدا. جاڭا توپتاماداعى سەرۆيستەردى قولدانىپ جۇرگەن مامانداردىڭ ايتۋى بويىنشا ءبىر تەرەزە رەجيمىندە ۇلگىلىك شارتتاردى، شوتتاردى، باستاپقى قۇجاتتاردى رەسىمدەۋگە جانە سول ارقىلى كونتراگەنتتەرمەن قاجەتتى قۇجاتتار پاكەتتەرىن جەدەل الماسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى ەكەن. بۇل پروسەستەردىڭ نەگىزگى وزگەرىس فاكتورى بولىپ كەلگەن سالىق جۇيەسىن اتاپ وتكەن ءجون. قازىرگى تاڭدا سالىق ورگاندارى سالىق تولەۋشىنىڭ سيفرلىق سايكەستىگىن دامىتۋ سالاسىنداعى كوشباسشىلار بولىپ تابىلادى. اقپاراتتىڭ ۇلكەن كولەمىمەن جۇمىس ىستەۋگە كوشۋ، سالىق تولەۋشىلەرمەن ۇنەمى ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋ، قىزمەتتىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋ ارقاسىندا سالىق اكىمشىلىكتەرى بۇگىندە سيفرلىق بيزنەس-پلاتفورمالارعا اينالۋدا.
ەكونوميكانىڭ سيفرلىق ترانسفورماسياسى جاعدايدى تۇبەگەيلى وزگەرتكەنىنە كۇمان جوق. ۇلكەن دەرەكتەر ءتيىمدى باسەكەلەستىك ءۇشىن پايدالانىلۋى كەرەك باي رەسۋرسقا اينالدى. ءبىراق سيفرلىق قۇرالداردىڭ الەۋەتىن پايدالانۋعا دايىن بيزنەس ءۇشىن بۇل وزگەرىس ءقاۋىپ ەمەس، مۇمكىندىك بولىپ تابىلادى.
جاساندى ينتەللەكت كەز-كەلگەن باسقا بيزنەس سياقتى بۋحگالتەرلىك ەسەپ پەن قارجى الەمىنە ۇلكەن اسەر ەتەدى. جاساندى ينتەللەكت جاقىندا بۋحگالتەرلىك باعدارلامالىق جاساقتامادا قول جەتىمدى بولدى. بۇل كەز-كەلگەن باسقا سالا سياقتى بۋحگالتەرلىك ەسەپ پەن قارجى سالاسىنا ۇلكەن اسەر ەتەدى. بۇرىن بىرنەشە ساعات نەمەسە بىرنەشە كۇن العان بۋحگالتەرلىك پروسەدۋرالار ەندى قىسقا مەرزىمدە دۇرىس ورىندالۋ مۇمكىندىگىنە يە. بۋحگالتەرلىك جانە قارجىلىق شەشىمدەردەگى جاساندى ينتەللەكت قارجى ساراپشىلارى مەن ولاردىڭ كومپانيالارىنا ەكونوميكالىق ورتادا جىلدام بولۋعا كومەكتەسەدى. سونىمەن قاتار، ول قىزمەتكەرلەر مەن كليەنتتەردىڭ كەلەسى بۋىنىن وزىنە تارتادى. سەبەبى بۇل ۋاقىت پەن اقشانى ۇنەمدەيدى. مامانداردىڭ ايتىپ كەتكەن كەلەسى ءبىر بۋحگالتەرلىك ەسەپتەگى جاساندى ينتەللەكتىڭ ارتىقشىلىقتارىن قاراستىرىپ وتسەك. (سۋرەت 2.)
سۋرەت 2. بۋحگالتەرلىك ەسەپتەگى جاساندى ينتەللەكتىڭ ارتىقشىلىقتارى.
مىسالى، جاساندى ينتەللەكت باستاپقى قۇجاتتامانى تالداۋ كەزىندە قاراپايىم بۋحگالتەردىڭ جۇمىسىنا قالاي اسەر ەتەتىنىن قاراستىرايىق. ءبىرىنشى كەزەكتە بۋحگالتەر باستاپقى قۇجاتتى تىكەلەي ەلەكتروندىق نۇسقاعا اۋىستىرادى. ءوز كەزەگىندە، جاساندى ينتەللەكت قۇجاتتى تالداي وتىرىپ، دەرەكتەردى ەسەپكە الۋ جۇيەسىنىڭ ىشىندەگى قاجەتتى ورىستەرگە ورنالاستىرادى، ساقتايدى جانە شىعارادى، وسىلايشا جۇيەگە ۇلكەن كولەمدەگى اقپاراتتى وڭدەۋدى جانە تاسىمالداۋدى اياقتايدى.
كوبىنەسە، جەدەلدىك مەن تيىمدىلىكتى قاجەت ەتەتىن ەسەپتەردى دايىنداۋ كەزىندە دەرەكتەردى ءبىر جۇيەدەن ەكىنشى جۇيەگە اۋىستىرۋ كەزىندە پروبلەمالار تۋىندايدى، وسىلايشا ۋاقىت سياقتى قۇندى رەسۋرستى قاجەت ەتەتىن بىرنەشە باعدارلامالارمەن بىردەن جۇمىس ىستەۋ قاجەت. جاساندى ينتەللەكتتىڭ ارقاسىندا بۇل ماسەلە بىرنەشە سەكۋندتا شەشىلەدى.
وسىلايشا، بۋحگالتەرلىك ەسەپ پەن قارجىداعى جاساندى ينتەللەكت پەن اۆتوماتتاندىرۋ ەندى عانا باستاۋىن الىپ جاتىر. دەگەنمەن، تەحنولوگيا كۇردەلەنە تۇسۋدە جانە بۋحگالتەرلىك ەسەپتى قولداۋ ءۇشىن قول جەتىمدى قۇرالدار مەن جۇيەلەر جىلدام قارقىنمەن كەڭەيىپ كەلەدى. بۇل وزگەرىستەرگە قارسى تۇراتىن بۋحگالتەرلەر ۋاقىت پەن شىعىنداردى ۇنەمدەۋدىڭ ارتىقشىلىعى بار ماماندارمەن، سونداي-اق جاساندى ينتەللەكت بەرە الاتىن تۇسىنىكپەن قاتار جۇرە المايدى.
قازاقستاننىڭ بۋحگالتەرلىك ەسەپ سالاسىنداعى زاڭناماسىنىڭ مەرزىمدى وزگەرۋىنە بايلانىستى، بارلىق بۋحگالتەرلەر نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ مونيتورينگىنە جۇگىنەتىنى ءسوزسىز. جىل سايىن بۋحگالتەرلىك ەسەپتىلىك قاعيدالارى بويىنشا رەداكسيالار، ونى ءتيىستى ورگاندارعا تاپسىرۋ جونىندەگى ادىستەمە مەن رەگلامەنت قالىپتاستىرىلادى.
كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالار مەن اقپاراتتاندىرۋ سالاسىنداعى جاڭعىرتۋدىڭ كومەگىمەن بۋحگالتەرلىك ەسەپ پەن ەسەپتىلىكتى جۇرگىزۋ كەزىندە قاجەتتى اقپاراتتى وڭدەۋ مۇمكىندىگى پايدا بولدى. پروفەسسورلاردىڭ زەرتتەۋلەرى بويىنشا ەكونوميكانىڭ سيفرلاندىرۋعا كوشۋىنىڭ بۋحگالتەرلىك ەسەپكە اكەلگەن وزگەرىستەرى 3ء-شى سۋرەتتە كورسەتىلگەن.
سۋرەت 3. ەكونوميكانىڭ سيفرلاندىرۋعا كوشۋىنىڭ بۋحگالتەرلىك ەسەپكە اكەلگەن وزگەرىستەرى.
بۋحگالتەرلىك ەسەپ جۇيەسىنىڭ ماڭىزدى بولىكتەرىنىڭ ءبىرى – ەكى ىشكى جۇيەنىڭ اقپاراتتىق كومپونەنتى - قارجىلىق جانە باسقارۋشىلىق ەسەپتە وزگەرىستەر تۋىندايدى. كاسىپورىننىڭ سيفرلىق ترانسفورماسياسىن ۇيىمداستىرۋعا نەگىزدەلگەن باقىلاۋ فۋنكسياسىنان اقپاراتتىق فۋنكسياعا قايتا باعدارلاۋ بايقالادى. قارجىلىق اقپاراتتى جيناۋ مەن وڭدەۋدىڭ جاڭا كورسەتكىشتەرىن، تاسىلدەرىن، سونداي-اق ونى بيزنەستىڭ جانە سىرتقى ورتانىڭ باسقا تاراپتارى تۋرالى اقپاراتپەن ينتەگراسيالاۋدىڭ جەتكىلىكتىلىگىن دايىنداۋ قاجەت.
زياتكەرلىك ادامي كاپيتال، كليەنتتىك بازا، يننوۆاسيالىق ونىمدەر جانە ت.ب. سياقتى جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، اشىق تەحنولوگيالىق پلاتفورمالار، ەلەكتروندىق انىقتامالىق-اقپاراتتىق جۇيەلەر، ءبىرىڭعاي حالىقارالىق فورماتتى قۇرۋ جانە XBRL ەلەكتروندى تۇرىندەگى قارجىلىق ەسەپتىلىكتىڭ مازمۇنى سياقتى جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ەكونوميكا سالاسىنداعى بۋحگالتەرلىك ەسەپكە وزگەرىستەر ازىرلەۋدە. بۇل ۇيىمنىڭ ىشكى بيزنەس-پروسەستەرىنىڭ جانە سىرتقى ورتانىڭ جاي-كۇيىن، بۋحگالتەرلىك ەسەپتىڭ ءارتۇرلى تۇرلەرىنىڭ ينتەگراسيا كورسەتكىشتەرىن سيپاتتايتىن كورسەتكىشتەردى بىرىكتىرەتىن ۇلتتىق بۋحگالتەرلىك ەسەپ جۇيەسىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. [5]
ادىستەمەلەر مەن ناقتى ۇسىنىستاردى دايىنداۋ كەزىندە تەوريالىق ناتيجەلەردى قولدانۋ قاجەت. ولاردى ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋ بۋحگالتەرلىك ەسەپ جۇيەسىنىڭ ءتيىمدى دامۋىنا ىقپال ەتەدى. سونداي-اق، ەكونوميكالىق اقپاراتتى الۋ، ايىرباستاۋ جانە وڭدەۋ سالاسىنداعى تۇبەگەيلى وزگەرىستەر نەگىزىندە ەسەپتىلىكتە ەكونوميكالىق اقپاراتتى ەسەپكە الۋ جانە اشۋ تاجىريبەسىن جيناقتاۋ قاجەتتىلىگى پايدا بولادى.
قورىتىندىلاي كەلە، سيفرلاندىرۋدىڭ بۋحگالتەرلىك ەسەپتى جۇرگىزۋگە جانە جالپى بۋحگالتەرلىك ەسەپكە قانشالىقتى وڭ اسەر ەتكەنىن ەسكەرگەن ءجون. زەرتتەۋ بارىسىندا ءبىرقاتار كەمشىلىكتەر انىقتالدى، ءبىراق ولار ارتىقشىلىقتارمەن سالىستىرعاندا اسا ماڭىزدى ەمەس، سوندىقتان قالعان سكەپتيكتەر سيفرلاندىرۋ ەنگىزگەن وزگەرىستەرگە قارسى بولماۋى كەرەك دەپ سەنىمدى تۇردە ايتۋعا بولادى، ويتكەنى كوپتەگەن سالالار سيفرلاندىرۋ جاڭالىقتارىن قابىلداپ، جاڭا ەكونوميكالىق سالاعا بەيىمدەلۋدە.
You Might Also Like
-
جاڭا جىل – الەمدەگى ەڭ كونە مەيرام. ەجەلگى مىسىرلىق پيراميدالاردا جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارىندا ءبىزدىڭ زامانىمىزدان III مىڭ جىل بۇرىن جاسالعان ىدىس تابىلعان. وندا «جاڭا جىلدىڭ باسى&raq...
