رۋحاني جاڭعىرۋ - جاستارعا جارقىن جول!
رۋحاني جاڭعىرۋ - جاستارعا جارقىن جول!
تۇڭعىش ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ "بولاشاققا باعدار. رۋحاني جاڭعىرۋ" ماقالاسىندا نەگىزگى باسىمدىقتاردى ايتا كەلىپ، "100 وقۋلىق"، "ءالىپبي اۋىستىرۋ"، "تۋعان جەر" قاتارلى ەرەكشە باعدارلامالاردى العا تارتقان بولاتىن.
ەلباسىنىڭ بۇل باعدارلامالىق ماقالاسى جاستارعا ارنالعان دەپ ويلايمىن. ويتكەنى بولاشاق جاستاردىڭ، ياعني ءبىزدىڭ قولىمىزدا.
رۋحاني جاڭعىرۋ - بۇل ادام سانا سەزىمىنىڭ، سەنىمى مەن ساپاسىنىڭ، ءبىلىمى مەن ءومىر ءسۇرۋ ءتاسىلىنىڭ كورسەتكىشى. ال، جاستاردىڭ رۋحاني بايلىعى دەگەندە ءبىرىنشى كەزەكتە، ولاردىڭ بىلىمدىلىگى، انا ءتىلىن ءبىلۋى مادەني دەڭگەيى، دۇنيەتانىمدىق وي - ءورىسى تۇرادى. ماقالانى وقي وتىرىپ، ونىڭ ءاربىر سويلەمىندە بۇگىنىمىز بەن بولاشاعى جارقىن قازاقستانعا اپاراتىن ناقتى جوسپار، ماقسات كورسەتىلگەندىگىن ءتۇسىندىم. بۇل ماقالاداعى رۋحاني ورلەۋ، رۋحاني جاڭعىرۋ ءبىزدىڭ دامۋىمىزدىڭ ەڭ باستى تۇعىرلارىنىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن.
ەلباسىنىڭ ەل ەڭسەسىن كوتەرگەن جوباسى - قوعامدىق جانە گۋمانيتارلىق عىلىمدار بويىنشا "جاڭا گۋمانيتارلىق ءبىلىم. قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا وقۋلىق" جوباسى. بۇل باعدارلاما اياسىندا الداعى جىلداردا گۋمانيتارلىق ءبىلىمنىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا الەمدەگى ەڭ جاقسى 100 وقۋلىقتى قازاق تىلىنە اۋدارىپ، جاستارعا دۇنيەجۇزىندەگى تاڭداۋلى ۇلگىلەردىڭ نەگىزىندە ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك جاسالادى. ياعني، قازاق تىلىندە الەمدەگى ەڭ ۇزدىك وقۋلىقتار دايىندالادى. ءجۇز وقۋلىق ءجۇزىمىزدى جارىق ەتەر جارقىن بولاشاقتىڭ العىشارتى بولارى انىق. بۇل الدىمەن قازاق تىلىندەگى ءبىلىم الۋدى بيىككە كوتەرەدى جانە مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ بەرىك نىعايا بەرۋىنە بەكەم نەگىز جاسايدى. بۇل باعدارلاما ارقىلى جاڭاشا ءبىلىم الىپ، جاھاندىق باسەكەگە بەيىمدەلىپ شىعامىز.
ەلباسى 2012 جىلى جەلتوقساندا جاريالاعان " قازاقستان - 2050" ستراتەگياسىندا "2025 جىلدان باستاپ لاتىن الىپبيىنە كوشۋگە كىرىسۋىمىز كەرەك. بالالارىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن وسىنداي شەشىم قابىلداۋعا ءتيىسپىز جانە بۇل الەممەن بىرلەسە تۇسۋىمىزگە، بالالارىمىزدىڭ اعىلشىن ءتىلى مەن ينتەرنەت ءتىلىن جەتىك يگەرۋىنە جاعداي تۋعىزادى" - دەپ مالىمدەگەن بولاتىن.
بۇگىنگى كەزەڭ - بىلىمدىنىكى. كوپ ءتىل ءبىلۋ - باسقالاردىڭ وزىق جەتىستىكتەرىن قابىلداۋ ارقىلى زەردەنىڭ اشىقتىعىن مويىنداتۋ. سوندىقتان، كاسىبي بايلانىس ءتىلى بولىپ سانالاتىن اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋ - ۋاقىت تالابى. وزىمىزگە قاتىستى دۇنيەلەر شەتەلدە قالاي جۇزەگە اسىرىلعان، ونىڭ ءتيىمدىسى قايسى، ءتيىمسىزى قايسى باجايلاي الامىز. ءبىرجاقتى ويلاۋدان قۇتىلامىز. تىلمەن بىرگە كوزقاراسىمىز دا جەتىلە تۇسەدى. ۋاقىت اعىمىنا قاراي ساي جاڭادان كەلەتىن تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋگە دايىن تۇراتىن بولامىز.
ءبىز، ستۋدەنت جاستارىنىڭ وكىلدەرى رەتىندە، لاتىن الىپبيىنە ءبىرىزدى جانە جۇيەلى كوشۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ دامۋى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن كوتەرۋ ءۇشىن قاجەت دەپ سانايمىز. ەلباسىمىز ءوزى ەرەكشە ءۇمىت ارتقانداي جاستاردىڭ داۋسى جارقىن شىعىپ، بارلىعى قولداۋ كورسەتۋدە. لاتىن الىپبيىنە ءوتۋ - ءتۇبى ءبىر تۇركى اعايىنداردىڭ رۋحاني الەمىنە قوسىلۋ. ەلباسىمىز تاۋەلسىزدىك العان سوڭ ەلىمىزدىڭ شەكاراسىن قالاي بەرىك بەكەمدەي السا، ەندى لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ارقىلى رۋحاني شەكاراسىن بەلگىلەپ بەرمەك! ول الەمنىڭ الدىڭعى قاتارلى وزىق ەلدەرىمەن ەركىن قاتىناس جاسايتىن شەكارا!
ەلباسىنىڭ "بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ" ماقالاسىندا بەلگىلەنگەن بەلەستەردىڭ ءبىرى - "تۋعان جەر" باعدارلاماسى. ول تۋعان ولكەنى قۇرمەتتەۋ ارقىلى جاس ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە باۋلۋدى كوزدەيدى. بارشا جاستار التىن بەسىك قازاق دالاسى تۋرالى تولىق ءبىلىپ، قاسيەتىن باعالاپ وسكەندەرىن قالايدى. تۋعان جەر باعدارلاماسى ارقىلى قازاقستان جەرىنىڭ قاسيەتتى دالاسىنا دەگەن جاس ۇرپاقتىڭ ماحابباتىن ارتتىرىپ قانا قويماي، ونى الەمگە تانىتۋعا دا زور مۇمكىندىك تۋادى.
بۇگىنگى باياندامامدى قورىتا كەلە ەلباسىمىزدىڭ "بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ" رۋحاني جاڭعىرۋ" ماقالاسى ەل جاستارىنىڭ الدىندا تۇرعان جوسپارلارىن دۇرىس ىسكە اسىرۋعا ارنالعان ناقتى باعدارلاما، سوندىقتان ماقالانىڭ ورنى ەرەكشە. جاستار بويىنداعى رۋحاني جاڭعىرۋ جانە وتانشىلدىق قاسيەتتەرىن كوتەرۋدىڭ بىردەن - ءبىر كىلتى – جاستارعا دۇرىس ءبىلىم بەرىپ، عىلىمعا تارتۋ.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ الدىندا تۇرعان الەمنىڭ بارىنشا دامىعان 30 ەلى قاتارىنا كىرۋ ماقساتىنا جەتۋ ءۇشىن قازاقستاندىق ءاربىر ازامات باسەكەگە قابىلەتتىلىك، پراگماتيزم سەكىلدى قاسيەتتەرگە يە بولۋى ءتيىس، سونىمەن قاتار ءوزىنىڭ ۇلتتىق بىرەگەيلىگىن ساقتاي وتىرىپ، باتىستىق وركەنيەتتىڭ تەك جاعىمدى جاقتارىن عانا ءسىڭىرۋى قاجەت. قازاق ەلىنىڭ جاستارى ءبىلىمدى، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ بولۋعا ۇمتىلۋلارى كەرەك. سەبەبى، جاڭا داۋىردە تەك باسەكەگە قابىلەتتى، اسا ءبىلىمدى، ساۋاتتى ادامدار عانا تابىسقا جەتەدى.
قازاق ەلىنىڭ جاستارى ءبىلىمدى، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ بولۋعا ۇمتىلۋلارى كەرەك. سەبەبى، جاڭا داۋىردە تەك باسەكەگە قابىلەتتى، اسا ءبىلىمدى، ساۋاتتى ادامدار عانا تابىسقا جەتەدى. ەل جاستارىندا وسىنداي قاسيەتتەر بولسا، كەز - كەلگەن مەملەكەتتىڭ بولاشاعى جارقىن بولارى انىق. كەز - كەلگەن ەلدىڭ بولاشاعى قاشان دا – ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاعىنا بايلانىستى سول سەبەپتى دە، قازاقستان باسەكەگە لايىقتى، بىلىكتى جاستاردى دايىنداۋعا باسا نازار اۋداردى. ماسەلەن، توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا «بولاشاق» باعدارلاماسى قولعا الىنىپ، بۇگىنگە دەيىن وڭ مىڭداعان ەل جاستارى الەمنىڭ ماڭدايالدى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الدى، تاجىريبە جيناقتادى. ەل اۋماعىندا جوعارى دەڭگەيدەگى ۋنيۆەرسيتەتتەر اشىلىپ، زياتكەرلىك مەكتەپتەر قالىپتاستى. زامان جاڭارعان سايىن، ءبىلىم بەرۋ سالاسىن دا جەتىلىپ كەلەدى.
ءبىلىم – تابىستى بولۋدىڭ باستى فاكتورى. ول ەل جاستارىنا بولاشاعىنا عانا ەمەس، بۇتىندەي مەملەكەتتىڭ دامۋىنا اسەر ەتەدى. سوندىقتان، وعان ءاردايىم ەرەكشە باسىمدىق بەرىلەتىنى – تۇسىنىكتى دە. ءقازىر ەكونوميكا، ونەركاسىپ، ءوندىرىس سالالارى كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن العا جىلجۋدا. ياعني، تەحنولوگيالىق ريەۆوليۋسيا. ەندى ءبىر ون جىلدان كەيىن قازىرگى كاسىپتەردىڭ كەيبىرى جويىلىپ، جاڭا تۇرلەرى پايدا بولۋى مۇمكىن. ال، ولاردى يگەرىپ كەتە الاتىن جاستار قازاق ەلىندە دە بولۋى كەرەك. باسەكەگە قابىلەتتىلىك دەگەنىمىزدىڭ ءبىر پاراسى – وسىدا. ەندەشە ەل جاستارىنىڭ جارقىن بولاشاعى جاستار قولىندا!
تۇڭعىش ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ "بولاشاققا باعدار. رۋحاني جاڭعىرۋ" ماقالاسىندا نەگىزگى باسىمدىقتاردى ايتا كەلىپ، "100 وقۋلىق"، "ءالىپبي اۋىستىرۋ"، "تۋعان جەر" قاتارلى ەرەكشە باعدارلامالاردى العا تارتقان بولاتىن.
ەلباسىنىڭ بۇل باعدارلامالىق ماقالاسى جاستارعا ارنالعان دەپ ويلايمىن. ويتكەنى بولاشاق جاستاردىڭ، ياعني ءبىزدىڭ قولىمىزدا.
رۋحاني جاڭعىرۋ - بۇل ادام سانا سەزىمىنىڭ، سەنىمى مەن ساپاسىنىڭ، ءبىلىمى مەن ءومىر ءسۇرۋ ءتاسىلىنىڭ كورسەتكىشى. ال، جاستاردىڭ رۋحاني بايلىعى دەگەندە ءبىرىنشى كەزەكتە، ولاردىڭ بىلىمدىلىگى، انا ءتىلىن ءبىلۋى مادەني دەڭگەيى، دۇنيەتانىمدىق وي - ءورىسى تۇرادى. ماقالانى وقي وتىرىپ، ونىڭ ءاربىر سويلەمىندە بۇگىنىمىز بەن بولاشاعى جارقىن قازاقستانعا اپاراتىن ناقتى جوسپار، ماقسات كورسەتىلگەندىگىن ءتۇسىندىم. بۇل ماقالاداعى رۋحاني ورلەۋ، رۋحاني جاڭعىرۋ ءبىزدىڭ دامۋىمىزدىڭ ەڭ باستى تۇعىرلارىنىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن.
ەلباسىنىڭ ەل ەڭسەسىن كوتەرگەن جوباسى - قوعامدىق جانە گۋمانيتارلىق عىلىمدار بويىنشا "جاڭا گۋمانيتارلىق ءبىلىم. قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا وقۋلىق" جوباسى. بۇل باعدارلاما اياسىندا الداعى جىلداردا گۋمانيتارلىق ءبىلىمنىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا الەمدەگى ەڭ جاقسى 100 وقۋلىقتى قازاق تىلىنە اۋدارىپ، جاستارعا دۇنيەجۇزىندەگى تاڭداۋلى ۇلگىلەردىڭ نەگىزىندە ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك جاسالادى. ياعني، قازاق تىلىندە الەمدەگى ەڭ ۇزدىك وقۋلىقتار دايىندالادى. ءجۇز وقۋلىق ءجۇزىمىزدى جارىق ەتەر جارقىن بولاشاقتىڭ العىشارتى بولارى انىق. بۇل الدىمەن قازاق تىلىندەگى ءبىلىم الۋدى بيىككە كوتەرەدى جانە مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ بەرىك نىعايا بەرۋىنە بەكەم نەگىز جاسايدى. بۇل باعدارلاما ارقىلى جاڭاشا ءبىلىم الىپ، جاھاندىق باسەكەگە بەيىمدەلىپ شىعامىز.
ەلباسى 2012 جىلى جەلتوقساندا جاريالاعان " قازاقستان - 2050" ستراتەگياسىندا "2025 جىلدان باستاپ لاتىن الىپبيىنە كوشۋگە كىرىسۋىمىز كەرەك. بالالارىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن وسىنداي شەشىم قابىلداۋعا ءتيىسپىز جانە بۇل الەممەن بىرلەسە تۇسۋىمىزگە، بالالارىمىزدىڭ اعىلشىن ءتىلى مەن ينتەرنەت ءتىلىن جەتىك يگەرۋىنە جاعداي تۋعىزادى" - دەپ مالىمدەگەن بولاتىن.
بۇگىنگى كەزەڭ - بىلىمدىنىكى. كوپ ءتىل ءبىلۋ - باسقالاردىڭ وزىق جەتىستىكتەرىن قابىلداۋ ارقىلى زەردەنىڭ اشىقتىعىن مويىنداتۋ. سوندىقتان، كاسىبي بايلانىس ءتىلى بولىپ سانالاتىن اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋ - ۋاقىت تالابى. وزىمىزگە قاتىستى دۇنيەلەر شەتەلدە قالاي جۇزەگە اسىرىلعان، ونىڭ ءتيىمدىسى قايسى، ءتيىمسىزى قايسى باجايلاي الامىز. ءبىرجاقتى ويلاۋدان قۇتىلامىز. تىلمەن بىرگە كوزقاراسىمىز دا جەتىلە تۇسەدى. ۋاقىت اعىمىنا قاراي ساي جاڭادان كەلەتىن تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋگە دايىن تۇراتىن بولامىز.
ءبىز، ستۋدەنت جاستارىنىڭ وكىلدەرى رەتىندە، لاتىن الىپبيىنە ءبىرىزدى جانە جۇيەلى كوشۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ دامۋى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن كوتەرۋ ءۇشىن قاجەت دەپ سانايمىز. ەلباسىمىز ءوزى ەرەكشە ءۇمىت ارتقانداي جاستاردىڭ داۋسى جارقىن شىعىپ، بارلىعى قولداۋ كورسەتۋدە. لاتىن الىپبيىنە ءوتۋ - ءتۇبى ءبىر تۇركى اعايىنداردىڭ رۋحاني الەمىنە قوسىلۋ. ەلباسىمىز تاۋەلسىزدىك العان سوڭ ەلىمىزدىڭ شەكاراسىن قالاي بەرىك بەكەمدەي السا، ەندى لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ارقىلى رۋحاني شەكاراسىن بەلگىلەپ بەرمەك! ول الەمنىڭ الدىڭعى قاتارلى وزىق ەلدەرىمەن ەركىن قاتىناس جاسايتىن شەكارا!
ەلباسىنىڭ "بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ" ماقالاسىندا بەلگىلەنگەن بەلەستەردىڭ ءبىرى - "تۋعان جەر" باعدارلاماسى. ول تۋعان ولكەنى قۇرمەتتەۋ ارقىلى جاس ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە باۋلۋدى كوزدەيدى. بارشا جاستار التىن بەسىك قازاق دالاسى تۋرالى تولىق ءبىلىپ، قاسيەتىن باعالاپ وسكەندەرىن قالايدى. تۋعان جەر باعدارلاماسى ارقىلى قازاقستان جەرىنىڭ قاسيەتتى دالاسىنا دەگەن جاس ۇرپاقتىڭ ماحابباتىن ارتتىرىپ قانا قويماي، ونى الەمگە تانىتۋعا دا زور مۇمكىندىك تۋادى.
بۇگىنگى باياندامامدى قورىتا كەلە ەلباسىمىزدىڭ "بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ" رۋحاني جاڭعىرۋ" ماقالاسى ەل جاستارىنىڭ الدىندا تۇرعان جوسپارلارىن دۇرىس ىسكە اسىرۋعا ارنالعان ناقتى باعدارلاما، سوندىقتان ماقالانىڭ ورنى ەرەكشە. جاستار بويىنداعى رۋحاني جاڭعىرۋ جانە وتانشىلدىق قاسيەتتەرىن كوتەرۋدىڭ بىردەن - ءبىر كىلتى – جاستارعا دۇرىس ءبىلىم بەرىپ، عىلىمعا تارتۋ.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ الدىندا تۇرعان الەمنىڭ بارىنشا دامىعان 30 ەلى قاتارىنا كىرۋ ماقساتىنا جەتۋ ءۇشىن قازاقستاندىق ءاربىر ازامات باسەكەگە قابىلەتتىلىك، پراگماتيزم سەكىلدى قاسيەتتەرگە يە بولۋى ءتيىس، سونىمەن قاتار ءوزىنىڭ ۇلتتىق بىرەگەيلىگىن ساقتاي وتىرىپ، باتىستىق وركەنيەتتىڭ تەك جاعىمدى جاقتارىن عانا ءسىڭىرۋى قاجەت. قازاق ەلىنىڭ جاستارى ءبىلىمدى، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ بولۋعا ۇمتىلۋلارى كەرەك. سەبەبى، جاڭا داۋىردە تەك باسەكەگە قابىلەتتى، اسا ءبىلىمدى، ساۋاتتى ادامدار عانا تابىسقا جەتەدى.
قازاق ەلىنىڭ جاستارى ءبىلىمدى، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ بولۋعا ۇمتىلۋلارى كەرەك. سەبەبى، جاڭا داۋىردە تەك باسەكەگە قابىلەتتى، اسا ءبىلىمدى، ساۋاتتى ادامدار عانا تابىسقا جەتەدى. ەل جاستارىندا وسىنداي قاسيەتتەر بولسا، كەز - كەلگەن مەملەكەتتىڭ بولاشاعى جارقىن بولارى انىق. كەز - كەلگەن ەلدىڭ بولاشاعى قاشان دا – ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاعىنا بايلانىستى سول سەبەپتى دە، قازاقستان باسەكەگە لايىقتى، بىلىكتى جاستاردى دايىنداۋعا باسا نازار اۋداردى. ماسەلەن، توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا «بولاشاق» باعدارلاماسى قولعا الىنىپ، بۇگىنگە دەيىن وڭ مىڭداعان ەل جاستارى الەمنىڭ ماڭدايالدى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الدى، تاجىريبە جيناقتادى. ەل اۋماعىندا جوعارى دەڭگەيدەگى ۋنيۆەرسيتەتتەر اشىلىپ، زياتكەرلىك مەكتەپتەر قالىپتاستى. زامان جاڭارعان سايىن، ءبىلىم بەرۋ سالاسىن دا جەتىلىپ كەلەدى.
ءبىلىم – تابىستى بولۋدىڭ باستى فاكتورى. ول ەل جاستارىنا بولاشاعىنا عانا ەمەس، بۇتىندەي مەملەكەتتىڭ دامۋىنا اسەر ەتەدى. سوندىقتان، وعان ءاردايىم ەرەكشە باسىمدىق بەرىلەتىنى – تۇسىنىكتى دە. ءقازىر ەكونوميكا، ونەركاسىپ، ءوندىرىس سالالارى كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن العا جىلجۋدا. ياعني، تەحنولوگيالىق ريەۆوليۋسيا. ەندى ءبىر ون جىلدان كەيىن قازىرگى كاسىپتەردىڭ كەيبىرى جويىلىپ، جاڭا تۇرلەرى پايدا بولۋى مۇمكىن. ال، ولاردى يگەرىپ كەتە الاتىن جاستار قازاق ەلىندە دە بولۋى كەرەك. باسەكەگە قابىلەتتىلىك دەگەنىمىزدىڭ ءبىر پاراسى – وسىدا. ەندەشە ەل جاستارىنىڭ جارقىن بولاشاعى جاستار قولىندا!
You Might Also Like
-
كەڭەس وكىمەتىنىڭ جەتپىس جىلدىق بيلىگى تۇسىندا قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنان جازىقسىز سىزىلىپ تاستالعان تۇلعالاردىڭ ءبىرى – ماعجان جۇمابايەۆ. تالانتتى اقىننىڭ ەسىمى دە، مارجان جىرلارى دا بۇل كەزەڭدە يدە...
