شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ەڭلىك-كەبەك» پوەماسى
قازاق ادەبيەتى 10 سىنىپ
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ەڭلىك - كەبەك» پوەماسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ەڭلىك - كەبەك» پوەماسى
ماقساتى: بىلىمدىلىك. پوەما مازمۇنى مەن يدەياسىن تانىتۋ. اقپاراتتى سارالاۋعا، جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋگە داعدىلاندىرۋ.
تاربيەلىك. اقىننىڭ شىعارمالارىنان ۇلگى الا وتىرىپ، سونى بولاشاقتارىنا جاراتا ءبىلۋ، جان - جاقتى دامىعان جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردى ءبىلىم جۇيەسىمەن، ىسكەرلىكپەن، داعدىمەن قارۋلاندىرىپ قانا قويماي، تانىمدىق، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. تاقىرىپقا دەگەن جان - جاقتى تۇسىنىگىن اڭعارتا وتىرىپ، ودان ءارى دامۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ.
ءتۇرى: ارالاس
تاقىرىپتى تولىق مەڭگەرتۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن وقىتۋ ستراتەگيالارى
I وي شاقىرۋ
II توپتاستىر
III كۋبيزم
IV ۆەنن دياگرامماسى
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا، تاريح
كورنەكىلىك: اقىننىڭ پورترەتى، حرونولوگيالىق كەستە، پلاكات، ماركەر، ساباقتىڭ ەپيگرافى، ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇرگىزۋ
وتكەن ىستەن ادامزات ءبىر ۇلگى الماق…
ەستىلەر كوپ جازادى اڭگىمەنى
جازبايدى ەرمەك ءۇشىن الدەنەنى،
جيرەنتىپ جامانىنان، جاقسىنى ۇعىپ،
السىن دەپ جازادى عوي ونەگەنى.
ش. قۇدايبەردييەۆ
جاڭا ساباق
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، شاتتىق شەڭبەرى ارقىلى وقۋشىلار ءبىر - بىرىمەن امانداسىپ الادى.
2. توپقا ءبولۋ ساندار ارقىلى وقۋشىلار ەكى توپقا ءبولىنىپ وتىرادى
وي شاقىرۋ.
وقۋشىلارعا تاقىرىپ تۋرالى بىرنەشە سۇراقتار قويىلادى، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ تاقىرىپتى وقۋشىلار وزدەرى ايتادى
1) قازاق ادەبيەتىندە قانداي عاشىقتىق جىرلاردى بىلەسىڭدەر؟
2) شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى قانداي پوەمالار جازدى؟
ولاي بولسا بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز ش. قۇدايبەردى ۇلىنىڭ «ەڭلىك - كەبەك» داستانى
ەلشىلىككە بارۋ
ەكى توپ تاقىرىپتى ءبولىپ الىپ، وزدەرى ىزدەنىپ، وقىعان تاقىرىپتارىن توپتان ءبىر ادام شىعىپ كەلەسى توپقا اڭگىمەلەيدى. (10 مين.)
ەكى جۇلدىز ءبىر تىلەك: ەكى توپ ءوزارا ساباقتان العان اسەرلەرىن ايتا وتىرىپ ەكى تىلەك ءبىر ۇسىنىس ايتادى
ءمۇعالىم ءسوزى
ش. قۇدايبەردى ۇلى (1858 – 1931 ج.)
XIX عاسىردىڭ اياعى مەن حح عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى ابايدان كەيىنگى ءىرى اقىنداردىڭ ءبىرى - شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى.
“ەڭلىك – كەبەك ” پوەماسى 1912 جىلى جازىلعان، سەمەيدەگى “جاردەم” باسپاسىندا جارىق كورگەن. وقيعانىڭ بولعان جەرى – شىڭعىستاۋ وڭىرىندە بولعان.
تاقىرىبى
ەسكىلىك، رۋشىلدىق، ادىلەتسىزدىك جايلاعان زاماننىڭ قۇربانى بولعان ەكى جاستىڭ ماحاببات دراماسى
يدەياسى: قوعامنىڭ ادىلەتسىزدىگىنە، وزبىرلىعىنا قارسىلىق
جانرى: ەپيكالىق عاشىقتىق داستان
نەگىزگى كەيىپكەر: ەڭلىك پەن كەبەك
ادەبي باعىت: پوەزيا (پوەما)
ولەڭ قۇرىلىسى: 11 بۋىندى، قارا ولەڭ ۇلگىسىندە جازىلعان
پوەتيكالىق ءتىلى: سۋرەتتەۋ، مونولوگ، ديالوگ، مىنەزدەۋ، پورترەت، تەڭەۋ، ەپيتەت، مەتافورا
مەنىڭ پىكىرىم (وقۋشىلار پوەما تۋرالى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، ءوز ويلارىن ايتادى)
( زەردەلەيىك، ويلايىق، ايتايىق)
ءى. پوەمانىڭ كوتەرگەن ماسەلەسى نە دەپ ويلايسىز؟
1. ماحاببات
2. تاريح
3. الەۋمەتتىك ءومىر شىندىعى
4. ءوز ويىم
ءىى. ەڭلىك پەن كەبەك نە ءۇشىن قاشۋعا ءماجبۇر بولدى؟
1. ەكى ەل اراسىنداعى داۋ-داماي
2. الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك
3. جەر داۋى
4. ءوز ويىم
ءىىى. ەكەۋىنىڭ ولىمىنە كىم ( نە) كىنالى؟
1. كەڭگىرباي
2. زامان
3. سالت - ءداستۇر
4. ءوز ويىم
وقۋشىلار پىكىرى
اقيحات ەرەن: ەكى جاستىڭ ولىمىنە، مەنىڭ ويىمشا، رۋ باسىلارى كىنالى. سەبەبى، رۋ باسىلارى ەكى جاستىڭ جالىنداعان ماحابباتىنا قارسى بولىپ، ولارعا كەلىسىم بەرمەيدى. رۋ باسىلاردىڭ پىكىرىنشە، ەكى جاستىڭ بۇل ءىسى قىلمىس، قاتەلىك بولدى جانە ولارعا ءوز ريزاشىلىقتارىن بەرمەدى. ەگەر رۋ باسىلارى كەلىسىم بەرگەندە باقىتتى دا باياندى ءومىر سۇرەر ەدى جانە جاس ءسابيدىڭ ولىمىنە دە سەبەپكەر بولماس ەدى.
قىزايبەكوۆ نۇرجان: مەنىڭ پىكىرىمشە، بۇعان ەكى جاس كىنالى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى ەكى جاس اتا - اناسىنىڭ كەلىسىمىنسىز التى ايداي كەزدەسىپ ءجۇرىپ، تاۋعا قاشىپ كەتىپ، بالالى دا بولادى. اتا - اناسىنىڭ كەلىسىمىن الماي، ناتيجەسىندە ولاردىڭ زاردابىن سابيلەر تارتتى. ءاربىر ادام دۇنيەگە كەلگەن سوڭ اتا - اناسىنىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، ريزالىعىن الۋ كەرەك. سوندا عانا بارلىعى جاقسى بولادى دەپ ويلايمىن.
ديدار: مەنىڭ پىكىرىمشە، ەكى جاستىڭ ولىمىنە رۋ باسىلارى كىنالى. سەبەبى ولار ءاربىر سۇيگەن جانداردى قوسپاي، قارسىلىق تانىتتى. بۇل مەنىڭشە دۇرىس ەمەس. شىن سۇيگەن جاندارعا اق باتاسىن بەرىپ كەلىسىمىن بەرۋ كەرەك ەدى. ەڭلىك پەن كەبەكتى رۋ اقساقالدارى ولتىرگەنشە، ولار ناعىز ماحابباتتىڭ قانداي ەكەنىن ءبىلىپ، باقىتتى عۇمىر كەشتى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ءۇشىن بەرىلەتىن سۇراقتار:
اۆتور شەشىمىمەن كەلىسەسىڭ بە؟ ەگەر سەن اۆتور ورنىندا بولساڭ شىعارمانى قالاي اياقتاعان بولار ەدىڭ؟
كۋبيزم ستراتەگياسى
تاقىرىپتى جان - جاقتى قامتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزۋ
سۋرەتتەڭىز.
1. ەڭلىك پەن كەبەك بەينەسىن پوەمادان تابىڭىز، اۆتوردىڭ سۋرەتتەۋى.
2. بەينەلى سوزدەر مەن ماقال – ماتەلدەردى تابىڭىز.
سالىستىرۋ.
ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى “ەڭلىك – كەبەك ” پەن “قالقامان – مامىر ” پوەماسىن سالىستىرىڭىز. ۇقساستىعى مەن دارالىعىن زەرتتەڭىز.
1. پوەمانىڭ شىعۋ تاريحى، وقيعا قاشان جانە قاي وڭىردە بولعان؟ كىمنىڭ اقىل – كەڭەسىمەن جازىلعان؟
2. پوەمادا قانداي جەر اتاۋلارى مەن تاريحي تۇلعالار ەسىمى بەرىلگەن؟
ۆەنن دياگرامماسى
قىزجىبەك ورتاق ەڭلىك
ساباقتى قورىتۋ
سمايليك ارقىلى وقۋشىلار وزدەرىن وزدەرى باعالايدى، (قىزىل – 3، سارى – 4، جاسىل – 5)
كەرى بايلانىس پاراعى
ۇيگە تاپسىرما.
ەسسە “جىردان العان اسەرىم”
اۆتورعا نەمەسە ۇناعان كەيىپكەرگە دەگەن وي – پىكىرلەرىن جازۋ.
باعالاۋ.
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ەڭلىك - كەبەك» پوەماسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ەڭلىك - كەبەك» پوەماسى
ماقساتى: بىلىمدىلىك. پوەما مازمۇنى مەن يدەياسىن تانىتۋ. اقپاراتتى سارالاۋعا، جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋگە داعدىلاندىرۋ.
تاربيەلىك. اقىننىڭ شىعارمالارىنان ۇلگى الا وتىرىپ، سونى بولاشاقتارىنا جاراتا ءبىلۋ، جان - جاقتى دامىعان جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردى ءبىلىم جۇيەسىمەن، ىسكەرلىكپەن، داعدىمەن قارۋلاندىرىپ قانا قويماي، تانىمدىق، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. تاقىرىپقا دەگەن جان - جاقتى تۇسىنىگىن اڭعارتا وتىرىپ، ودان ءارى دامۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ.
ءتۇرى: ارالاس
تاقىرىپتى تولىق مەڭگەرتۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن وقىتۋ ستراتەگيالارى
I وي شاقىرۋ
II توپتاستىر
III كۋبيزم
IV ۆەنن دياگرامماسى
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا، تاريح
كورنەكىلىك: اقىننىڭ پورترەتى، حرونولوگيالىق كەستە، پلاكات، ماركەر، ساباقتىڭ ەپيگرافى، ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇرگىزۋ
وتكەن ىستەن ادامزات ءبىر ۇلگى الماق…
ەستىلەر كوپ جازادى اڭگىمەنى
جازبايدى ەرمەك ءۇشىن الدەنەنى،
جيرەنتىپ جامانىنان، جاقسىنى ۇعىپ،
السىن دەپ جازادى عوي ونەگەنى.
ش. قۇدايبەردييەۆ
جاڭا ساباق
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، شاتتىق شەڭبەرى ارقىلى وقۋشىلار ءبىر - بىرىمەن امانداسىپ الادى.
2. توپقا ءبولۋ ساندار ارقىلى وقۋشىلار ەكى توپقا ءبولىنىپ وتىرادى
وي شاقىرۋ.
وقۋشىلارعا تاقىرىپ تۋرالى بىرنەشە سۇراقتار قويىلادى، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ تاقىرىپتى وقۋشىلار وزدەرى ايتادى
1) قازاق ادەبيەتىندە قانداي عاشىقتىق جىرلاردى بىلەسىڭدەر؟
2) شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى قانداي پوەمالار جازدى؟
ولاي بولسا بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز ش. قۇدايبەردى ۇلىنىڭ «ەڭلىك - كەبەك» داستانى
ەلشىلىككە بارۋ
ەكى توپ تاقىرىپتى ءبولىپ الىپ، وزدەرى ىزدەنىپ، وقىعان تاقىرىپتارىن توپتان ءبىر ادام شىعىپ كەلەسى توپقا اڭگىمەلەيدى. (10 مين.)
ەكى جۇلدىز ءبىر تىلەك: ەكى توپ ءوزارا ساباقتان العان اسەرلەرىن ايتا وتىرىپ ەكى تىلەك ءبىر ۇسىنىس ايتادى
ءمۇعالىم ءسوزى
ش. قۇدايبەردى ۇلى (1858 – 1931 ج.)
XIX عاسىردىڭ اياعى مەن حح عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى ابايدان كەيىنگى ءىرى اقىنداردىڭ ءبىرى - شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى.
“ەڭلىك – كەبەك ” پوەماسى 1912 جىلى جازىلعان، سەمەيدەگى “جاردەم” باسپاسىندا جارىق كورگەن. وقيعانىڭ بولعان جەرى – شىڭعىستاۋ وڭىرىندە بولعان.
تاقىرىبى
ەسكىلىك، رۋشىلدىق، ادىلەتسىزدىك جايلاعان زاماننىڭ قۇربانى بولعان ەكى جاستىڭ ماحاببات دراماسى
يدەياسى: قوعامنىڭ ادىلەتسىزدىگىنە، وزبىرلىعىنا قارسىلىق
جانرى: ەپيكالىق عاشىقتىق داستان
نەگىزگى كەيىپكەر: ەڭلىك پەن كەبەك
ادەبي باعىت: پوەزيا (پوەما)
ولەڭ قۇرىلىسى: 11 بۋىندى، قارا ولەڭ ۇلگىسىندە جازىلعان
پوەتيكالىق ءتىلى: سۋرەتتەۋ، مونولوگ، ديالوگ، مىنەزدەۋ، پورترەت، تەڭەۋ، ەپيتەت، مەتافورا
مەنىڭ پىكىرىم (وقۋشىلار پوەما تۋرالى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، ءوز ويلارىن ايتادى)
( زەردەلەيىك، ويلايىق، ايتايىق)
ءى. پوەمانىڭ كوتەرگەن ماسەلەسى نە دەپ ويلايسىز؟
1. ماحاببات
2. تاريح
3. الەۋمەتتىك ءومىر شىندىعى
4. ءوز ويىم
ءىى. ەڭلىك پەن كەبەك نە ءۇشىن قاشۋعا ءماجبۇر بولدى؟
1. ەكى ەل اراسىنداعى داۋ-داماي
2. الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك
3. جەر داۋى
4. ءوز ويىم
ءىىى. ەكەۋىنىڭ ولىمىنە كىم ( نە) كىنالى؟
1. كەڭگىرباي
2. زامان
3. سالت - ءداستۇر
4. ءوز ويىم
وقۋشىلار پىكىرى
اقيحات ەرەن: ەكى جاستىڭ ولىمىنە، مەنىڭ ويىمشا، رۋ باسىلارى كىنالى. سەبەبى، رۋ باسىلارى ەكى جاستىڭ جالىنداعان ماحابباتىنا قارسى بولىپ، ولارعا كەلىسىم بەرمەيدى. رۋ باسىلاردىڭ پىكىرىنشە، ەكى جاستىڭ بۇل ءىسى قىلمىس، قاتەلىك بولدى جانە ولارعا ءوز ريزاشىلىقتارىن بەرمەدى. ەگەر رۋ باسىلارى كەلىسىم بەرگەندە باقىتتى دا باياندى ءومىر سۇرەر ەدى جانە جاس ءسابيدىڭ ولىمىنە دە سەبەپكەر بولماس ەدى.
قىزايبەكوۆ نۇرجان: مەنىڭ پىكىرىمشە، بۇعان ەكى جاس كىنالى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى ەكى جاس اتا - اناسىنىڭ كەلىسىمىنسىز التى ايداي كەزدەسىپ ءجۇرىپ، تاۋعا قاشىپ كەتىپ، بالالى دا بولادى. اتا - اناسىنىڭ كەلىسىمىن الماي، ناتيجەسىندە ولاردىڭ زاردابىن سابيلەر تارتتى. ءاربىر ادام دۇنيەگە كەلگەن سوڭ اتا - اناسىنىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، ريزالىعىن الۋ كەرەك. سوندا عانا بارلىعى جاقسى بولادى دەپ ويلايمىن.
ديدار: مەنىڭ پىكىرىمشە، ەكى جاستىڭ ولىمىنە رۋ باسىلارى كىنالى. سەبەبى ولار ءاربىر سۇيگەن جانداردى قوسپاي، قارسىلىق تانىتتى. بۇل مەنىڭشە دۇرىس ەمەس. شىن سۇيگەن جاندارعا اق باتاسىن بەرىپ كەلىسىمىن بەرۋ كەرەك ەدى. ەڭلىك پەن كەبەكتى رۋ اقساقالدارى ولتىرگەنشە، ولار ناعىز ماحابباتتىڭ قانداي ەكەنىن ءبىلىپ، باقىتتى عۇمىر كەشتى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ءۇشىن بەرىلەتىن سۇراقتار:
اۆتور شەشىمىمەن كەلىسەسىڭ بە؟ ەگەر سەن اۆتور ورنىندا بولساڭ شىعارمانى قالاي اياقتاعان بولار ەدىڭ؟
كۋبيزم ستراتەگياسى
تاقىرىپتى جان - جاقتى قامتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزۋ
سۋرەتتەڭىز.
1. ەڭلىك پەن كەبەك بەينەسىن پوەمادان تابىڭىز، اۆتوردىڭ سۋرەتتەۋى.
2. بەينەلى سوزدەر مەن ماقال – ماتەلدەردى تابىڭىز.
سالىستىرۋ.
ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى “ەڭلىك – كەبەك ” پەن “قالقامان – مامىر ” پوەماسىن سالىستىرىڭىز. ۇقساستىعى مەن دارالىعىن زەرتتەڭىز.
1. پوەمانىڭ شىعۋ تاريحى، وقيعا قاشان جانە قاي وڭىردە بولعان؟ كىمنىڭ اقىل – كەڭەسىمەن جازىلعان؟
2. پوەمادا قانداي جەر اتاۋلارى مەن تاريحي تۇلعالار ەسىمى بەرىلگەن؟
ۆەنن دياگرامماسى
قىزجىبەك ورتاق ەڭلىك
ساباقتى قورىتۋ
سمايليك ارقىلى وقۋشىلار وزدەرىن وزدەرى باعالايدى، (قىزىل – 3، سارى – 4، جاسىل – 5)
كەرى بايلانىس پاراعى
ۇيگە تاپسىرما.
ەسسە “جىردان العان اسەرىم”
اۆتورعا نەمەسە ۇناعان كەيىپكەرگە دەگەن وي – پىكىرلەرىن جازۋ.
باعالاۋ.
You Might Also Like
