InfoHub Logo

Қазақ халқының дүниетанымында жан мен мал ұғымдары өте маңызды орын алады. Осы екі ұғым адам өмірінің екі үлкен аспектісін қамтиды. Біреуге жан қайғысы болса, екіншісіне мал қайғысы. Әрқайсысы адам өмірінде түрлі қыйындықтар мен күрес жолдарын білдіреді. Бірақ, бұл екі қайғының да мағынасы әртүрлі, әрі олар әрбір адамның өміріне әсер етіп, оның рухани және материалдық жағдайын сипаттайды.

Жан қайғысы – адамның ішкі күйзелісі, эмоционалдық ауыртпалығы. Бұл ұғым көбінесе адамның рухани жағдайын білдіреді, яғни адамның көңіл күйі мен психологиялық денсаулығының қиындау кезеңдері. Біреуге жан қайғысы келсе, ол адамның өмірінде терең ойлар мен қиын шешімдер туындайды. Бұл адамның жақындарынан айырылуы, сүйген ісінен қол үзіп қалуы немесе тұрмыстық қиындықтардан туындайтын жағдайлар болуы мүмкін. Жанның мұндай қайғысы адамның өзіне деген сенімсіздігін, өмірдің мәнін іздеу жолында туындайтын сұрақтарды көрсетеді.

Ал, біреуге мал қайғысы – бұл адамның материалдық жағдайы, байлық пен табыс мәселелерімен байланысты қайғы. Қазақ қоғамында мал тек байлықтың көзі ғана емес, адамның қоғамдағы орнын да айқындайтын құндылық болды. Мал қайғысы дегенде, адам өз жинаған байлығын, мал-мүлкін жоғалту қаупі алдында немесе үлкен қаржылық қиындықтарға тап болғанда сезінетін күйзеліс туралы айтылады. Бұл, әсіресе, тұрмысы төмен немесе кәсібі тоқырап, бұрынғы тұрақтылығын жоғалтқан адамдарға тән.

Мал қайғысы көбінесе сыртқы факторларға байланысты болса, жан қайғысы адамның ішкі әлемімен тығыз байланыста. Бірақ, екеуі де адамның өмірін қиындатып, оған ерекше бір сынақ бола алады.

«Біреуге жан қайғысы, біреуге мал қайғысы» деген тұжырымда адам өмірінің әртүрлі қырлары сипатталған. Әрбір адам өмірінің түрлі кезеңдерінде жан мен мал мәселелерінің бірігіп, араласуы мүмкін. Осы қиындықтарды жеңе білу, өзінің ішкі күшін табу және материалдық жағдайды тұрақтандыру – өмірдің маңызды мақсаттарының бірі болып табылады.