InfoHub Logo

ХВҚ-ның (Халықаралық Валюта Қоры) басшысы Кристалина Георгиева коронавирустық індет тудырған жаңа экономикалық дағдарыстың басталғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, банкроттық пен қызметкерлерді жұмыстан босату әлемдік экономиканың қалпына келуіне кесірін тигізеді. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының басшысы Анхель Гуррианың пайымдауынша, коронавирус 2008-2009 жылдардағы қаржы дағдарысынан гөрі әлемдік экономика үшін үлкен соққы болды.

Америка Құрама Штаттары

Мемлекеттік қолдаудың мөлшері мен оның ашықтығы туралы көптеген пікірталастардан кейін Дональд Трамп әкімшілігі мен АҚШ Конгресі коронавирустық індет кезінде АҚШ экономикасын қолдау үшін дағдарысқа қарсы пакет туралы келісімге келді. 27 наурызда АҚШ президенті коронавируспен күреске қаражат бөлу туралы заңға қол қойды. Бұл Америка Құрама Штаттары тарихындағы азаматтар мен бизнеске экономикалық көмек туралы ең үлкен заң.

$2,2 трлн — COVID-19 коронавирустық инфекциясы туындаған дағдарысты еңсеру үшін Америка Құрама Штаттары өз азаматтарына және жеке бизнеске бөлетін қаражаттың жалпы сомасы.

$500 млрд — АҚШ корпорациялары алады, оның $17 млрд әлемдегі ең ірі авиациялық, ғарыштық және әскери техниканы өндіруші Boeing корпорациясына түседі; $25 млрд жолаушылар тасымалымен айналысатын әуе компаниялары алады; $4 млрд — жүк тасымалымен айналысатын әуе компаниялары алады.

$367 млрд — шағын бизнеске бөлінген.

$130 млрд — жергілікті басқару және штаттарды басқару органдары алады.

$100 млрд — АҚШ-ның медициналық мекемелерінің қажеттіліктеріне арналған.

$324 млн — америкалықтарды шетелден эвакуациялауға бөлінген, алдын-ала мәліметтер бойынша, әлемде шамамен 10 мыңға жуық адам бар.

Жылына $75 мыңға дейін жалақы алатын әрбір америкалыққа $1200 біржолғы үкіметтік көмек көрсетіледі. Осы сома бар чектер барлық салық төлеушілердің пошта жәшіктерінде 2020 жылдың мамыр айында болады.

Аптасына $600 — коронавирустық індет салдарынан жұмысынан айрылу туралы өтініш берген күннен бастап 13 апта бойы жұмыссыздық бойынша жәрдемақыға қосымша төлем. Осы күндері Америка Құрама Штаттарында жұмыссыздық бойынша жәрдемақы алуға өтініштердің рекордтық өсуі тіркелді: үш миллионнан астам адам өтініш берген.

$500 әр балаға біржолғы көмек балалы отбасыларға төленеді.

Сонымен қатар, АҚШ Конгресі медициналық қызметкерлер мен дәрігерлердің жалақысын, сондай-ақ жалпы ауруханалардың жалақысын көтереді. Студенттердің оқу ақысын төлеу мерзімі 2020 жылдың 30 қыркүйегіне дейін кейінге қалдырылды. Коронавирус салдарынан жұмысынан айрылған немесе қаржылық қиындықтарға тап болған меншік иелерінің ипотека төлемдері 60 күнге шегерілді. Коронавирустық індет салдарынан жұмысынан айрылған және жалдау ақысын төлемеген тұрғындарды 120 күн ішінде шығаруға рұқсат етілмейді.

Германия

25 наурызда Бундестаг коронавирустық пандемия жағдайында Германия азаматтары мен кәсіпорындарын қолдау бойынша шаралар кешенін қабылдады. Бұл Германия тарихындағы ең ірі дағдарысқа қарсы бағдарлама.

€750 млрд (шамамен $ 802 млрд) — COVID-19 коронавирустық инфекциясының экономикалық салдарымен күресуге бөлінетін қаражаттың жалпы сомасы.

€500 млрд — бұл таяу болашақта құрылуы жоспарланған экономикалық тұрақтылық қорының жалпы бюджеті. Қор жеке компанияларға олардың меншік үлестерін сатып алып инвестициялар жасайды, сондай-ақ несиелік кепілдіктер береді.

€100 млрд — KfW мемлекеттік банкі арқылы бизнесті қолдау бағдарламаларына жұмсалады.

€50 млрд — шағын кәсіпкерлік пен өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтарды қолдау бойынша жалпыұлттық бағдарламаның көлемі. Бұл ақша 2020 жылға қабылданған қосымша мемлекеттік бюджеттен €156 млрд көлемінде алынады.

€15 мыңға дейін — 10 адамнан аспайтын, €9 мыңға дейін — саны бес адамнан аспайтын барлық кәсіпорындарға бір рет төленеді. "Deutsche Welle" бұл ақша ең алдымен жалға алынған үй-жайларды, лизингке алынған жабдықтар мен несиелерді төлеуге арналғанын айқындады. Көмек алу шарттары: Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы коронавирус індетінің таралуын жариялағаннан соң кәсіпорындардың 11 наурыздан кейін экономикалық қиындықтарға тап болғанын дәлелдеу қажет.

Табысының 60%-ын індет салдарынан кәсіпорындары тоқтап қалуға мәжбүр болған жұмысшылар алады. Кемінде бір баласы барлар үшін табысының 67%-ын алуға құқығы бар. Үкіметтің болжамдары бойынша, жақында екі миллионнан астам жұмыскер осындай режимге ауысуы мүмкін.

Германия мемлекеттік облигацияларды қор нарығында орналастыру арқылы дағдарысқа қарсы шараларға қажетті қаражатты қарызға алады. Алдағы дағдарысты жеңу үшін конституцияда бекітілген мемлекеттік қарыздың шекті шегін алып тастау туралы шешім қабылданды.

Ұлыбритания

Наурыз айының ортасында Қазынашылық канцлері, Ұлыбританияның экономика және қаржы министрі Риши Сунак коронавирустың өршуінен зардап шеккен бизнесті қолдауға бөлінетін бұрын-соңды болмаған соманы, сондай-ақ дағдарысқа қарсы бірқатар нақты қадамдарды жариялады. Үкімет негізгі салықтар — табыс пен ҚҚС (НДС) бойынша төлемдерді кейінге қалдыруды ұсынуға дайын. Барлық бөлшек сауда, қонақ үй бизнесі және жеке оқу орындары салық жеңілдіктерін күтуде. Билік қысқарту болмас үшін шағын кәсіпорындар жұмысшыларының жалақысының бір бөлігін қаржыландыруға дайын.

£330 млрд (шамамен $382 млрд) — бұл мемлекет бүкіл бизнесті қолдауға бөлген, бұл елдің ЖІӨ-нің 15 %-дан астамын және патшалық бюджетінің үштен бір бөлігін құрайды.

£2,2 млрд — шағын кәсіпкерлікті қолдауға. Ресми мәліметтерге сәйкес, Ұлыбританиядағы 66 миллион адамның ішінде шағын бизнесте (жұмысшылар саны 250 адамға дейін, айналымы жылына  £1 млн дейін) 5,9 миллион адам жұмыс істейді, бұл ел халқының 8% құрайды.

£1 млрд — жалға алушыларды қолдауға. Үкімет тұрғын үй жеңілдіктері мен несиені көбейтіп, жергілікті тұрғын үй жәрдемақысы нарықтағы жалға алу ақысының кем дегенде 30%-ын жабатындай етіп көтерілді.

£25 мыңға дейін — бұл індет кезінде банкрот болмас үшін пабтар, клубтар және театрлар сияқты шағын бизнеске бөлінетін бір реттік грант. Шағын бизнестің қалған бөлігі £10 мың көлеміндегі біржолғы гранттарға сене алады. Туристік және ойын-сауық кәсіпорындары бір жылға мүлік салығын төлеуден босатылады.

Алатын жалақысының кем дегенде 80% (айына £2500 дейін) Ұлыбритания үкіметі коронавируспен күрестегі шектеулерге байланысты жұмыс істеу мүмкіндігін жоғалтқан жеке компаниялардың қызметкерлеріне өтейді.

Франция

Франция үкіметінің айтуынша, коронавирустық індет нәтижесінде ұлттық экономика 2020 жылы 1% құлдырайды. Республика президенті Эммануэль Макрон халыққа билік ешқандай компанияның банкрот болуына жол бермейді деп мәлімдеді. Француз билігі мемлекеттің экономикасын қолдау үшін мыналарды бөлуді жоспарлады:

€300 млрд (шамамен $321 млрд) — Франция билігі шағын және орта бизнесті несиелеуге мемлекеттік кепілдік ретінде бергісі келетін сома.

€45 млрд — кәсіпорындары жабылған жалдамалы жұмысшыларға өтемақы төлеуге, сондай-ақ коронавирустық індеттен зардап шеккен компаниялардың өздеріне өтемақы төлеуге бөлінді. Сонымен қатар, заңды тұлғаларға салық және әлеуметтік төлемдерді кейінге қалдыру құқығы беріледі.

€4 млрд-қа дейін — үкіметтің дағдарысқа қарсы жоспары бойынша тек стартаптар үшін бөлінетін қаражат.

€2 млрд — микробизнесті қолдауға бағытталған.

Сонымен қатар, Францияның экономика министрі Бруно Ле Мердің айтуынша, еуропалық деңгейде €1 трлн көлемінде несие кепілдемесі ұсынылады, ал шағын кәсіпорындар үшін ынтымақтастық қоры құрылады, олардың мөлшері кемінде €1 млрд құрайды. Жылдық айналымы 2020 жылдың наурызына 70%-ға төмендеген шағын кәсіпорындар одан қолдау алады.

Польша

Польша билігі бірнеше күн бұрын «SARS-Cov-2 вирус індетіне байланысты кәсіпкерлер мен жұмысшыларды қорғайтын экономикалық және әлеуметтік дағдарысқа қарсы қауіпсіздік қалқаны» атты жобаны жариялады. Премьер-министр Матеуш Моравецкидің айтуынша, дағдарысқа қарсы шаралар бес бағыт бойынша қабылданады:

—  жұмысшыларды жұмысынан айрылудан қорғау;
—  денсаулық сақтауды қолдау;
—  қаржы жүйесінің қауіпсіздігі;
—  кәсіпкерлерді қолдау;
—  мемлекеттік инвестициялар.

212 млрд злота (шамамен $46 миллиард) — індет кезінде Польша өз экономикасын ұстап тұруға бөлді.

Қызметкерлерді жұмыстан шығаруға жол бермейтін компаниялар үшін жалақының 40%-ы мемлекет төлейді.

30 млрд злота — жолдар, цифрландыру, энергетикалық секторды қайта құру және мектептерді модернизациялауды қоса алғанда, мемлекеттік инвестицияларға бөлу жоспарлануда.

Денсаулық сақтау жүйесін қолдауға 7,5 млрд злота бөлінген.

Италия

Италия үкіметі мыналарды бөлуді қарастыратын қаулы қабылдады:

€25 млрд (шамамен $27 млрд) — коронавирустың салдарынан болған шығындарды өтеу, экономиканы құтқару және азаматтарды қолдау үшін. Мәселен, карантинге байланысты айналымы 25%-дан астамға төмендеген компаниялар үшін мемлекет шығындардың ішінара өтелуін қамтамасыз етеді.

€3,5 млрд — Италияның денсаулық сақтау жүйесін қаржыландыруға арналған.

Шағын және орта бизнеске несие ретінде  €5 млн-ға дейін қаражат бөлінеді.

Карантинге байланысты жабылған компанияларға жалдау ақысының 50%-дан астамы өтеледі.

Дағдарыстан зардап шеккен туристик гидтер және басқа да жұмысшылар €600 (бір адамға) көлемінде қаражат алады. Дәл осындай сома жұмыс істейтін ата-аналарға 12 жасқа толмаған бала үшін бала күтімі қызметін төлеуге бөлінеді.

€100 — жылдық табысы €40 мың аспайтын, карантинде жұмыс істейтін азаматтарға қосымша төленеді.

Бизнес пен халық үшін несиелер мен ипотека бойынша төлемдер тоқтатылады, Италия үкіметінің жоспарларына сәйкес олар банктерге берілетін мемлекеттік кепілдіктермен жабылатын болады.

Чехия

Чехия билігі компанияларға үйде карантинде тұрған қызметкерлеріне ғана емес, сонымен қатар белгілі бір салаларда, мысалы, мейрамханада, туризмде және бөлшек саудадағы коронавирустық індетке байланысты жұмысты тоқтата тұруға мәжбүр болғандардың жалақыларының 80%-на дейінгі сомасын төлеуді ұсынады. Чехия үкіметі келесілерді ұсынды:

17 млрд крон (шамамен $597 млн) — Чехия үкіметі ұсынған дағдарысқа қарсы шаралар жиынтығы, ол алты айға есептелген.

Карантинге байланысты тоқтап қалған компанияларға жалақы төлеу үшін мемлекеттік банктен 1,5 млн-нан 15 млн кронға дейін пайызсыз несие алуға болады. Несиені өтеу мерзімі — екі жылға дейін.

14 мың крон — 13 жасқа дейінгі балалары бар барлық өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтарға карантин кезіндегі ай сайынғы төлемдер.

Чехия билігі карантин кезеңінде қызметін тоқтатпаған, бірақ эпидемиядан зардап шеккен кәсіпкерлерге жалақының 50%-ын жабуға уәде берді. Мысалы, бұл карантиндік шараларға байланысты қажетті материалдарға қол жетімділігі шектеулі кәсіпорындар және сұраныстың төмендеуін басынан кешірген компаниялар.

Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты

---