InfoHub Logo

Erte, erte, ertede...

Alónýshkanyń (avtordyń qyzy – aýd.) bir kózi uıqyda, al ekinshisi oıaý;

Alónýshkanyń bir qulaǵy uıqyda, al ekinshisi tyńdap jatyr.

Uıyqtaı ǵoı, Alónýshka, balapanym, ákeń saǵan ertegi aıtyp beredi.

Bári osynda sıaqty ǵoı: sibir mysyǵy Vaska, sabalaq tóbet Postoıko, qap teser Sur Tyshqan, pesh túbindegi Qara Shegirtke, tordaǵy Ala Torǵaı jáne sotqar Átesh.

Uıyqtaı ǵoı, Alónýshka, qazir ertegi bastalady. Áne, terezede tolǵan aı da qarap tur, qylı qoıan uıasyna jasyryndy, qasqyrlardyń kózi ottaı jandy, maımaq aıý tabanyn jalap jatyr. Terezege kári Qarǵa ushyp kelip, tumsyǵymen terezeni taqyldatyp jatyr. «Qashan bastalady?» deıdi. Bári osynda jınalǵan eken. Endi Alónýshkanyń ertegisin kútip otyr.
Alónýshkanyń bir kózi uıqyda, al ekinshisi oıaý;

Alónýshkanyń bir qulaǵy uıqyda, al ekinshisi tyńdap jatyr.

Uıyqtaı ǵoı, qyzym, uıyqtaı ǵoı.

******

Uzyn qulaq, qylı kóz, qysqa quıryq batyl Qoıan jaıly ertegi

Ormanda bir qoıan dúnıege keldi. Ózi sondaı qorqaq. Aıaq astyndaǵy buta synyp ketse de, qus ushsa da, aǵashtaǵy qar qulap ketse de júregi tas tóbesinen shyǵady. Osylaısha kúnde, apta saıyn, bir jyl boıy qorqyp júrip qoıan úlken bolyp ósti. Ol endi únemi qorqyp júrýden jalyǵa bastady.

— Boldy, men eshkimnen qoryqpaımyn! – dep ormandy basyna kótere aıqaılady. – Men eshkimnen qoryqpaımyn!

Kári qoıandar jınalyp, kójekter júgirisip keldi, qoıan analar qulaqtaryn túre qaldy. Bári uzyn qulaq, qylı kóz, qysqa quıryq Qoıannyń qalaı maqtanyp jatqanyn estip, óz qulaqtaryna ózderi sene alar emes. Buryn sońdy eshkimnen qoryqpaǵan qoıandy kórgen jan bolǵan emes.

— Áı, Qoıan, sen tipti qasqyrdan da qoryqpaısyń ba?

— Iá, qasqyrdan da, túlkiden de, tipti aıýdan da qoryqpaımyn. Men eshkimnen qoryqpaımyn!

Munysy endi tym kúlkili shyqty. Jas qoıandar aldyńǵy aıaqtarymen tumsyqtaryn jaýyp alyp kúlip jatty, qoıan analardyń ózi kúlkilerin tyıa almady. Túlkiden sytylyp shyǵyp, qasqyrdyń tisi batqan kári qoıandardyń ózi eriksiz ezý tartty. Bul ózi kúlkili qoıan eken! Ne degen kúlkili! Bári qyran-topyran kúlkige qaryq boldy. Bir-birin túrtkilep, sekirip, qýalasyp apyr-topyr boldy da qaldy.

— Onda turǵan ne bar eken! – dep aıqaılady batyldanǵan Qoıan senimdi túrde. – Qazir qasqyr kelse, ony ózim-aq jep qoıamyn.

— Qandaı kúlkili Qoıan! Ne degen aqymaq edi!

Onyń qandaı aqymaq, ári kúlkili ekenin kórip, bári kúlip jatty. Kimdi aıtsań, sol keledi. «Qasqyr» degen sózdi aýzyna alyp edi, sap etip qasqyrdyń ózi jetip keldi. Ormanda ári-beri júrgen qasqyrdyń da «Dámdi bir qoıan bolsa!» - dep oılaǵany sol edi, jaqyn mańda qoıandardyń shýlap jatqan daýystaryn estip qaldy. Ózderi Qasqyrdy eske alyp jatqan sıaqty. Ol qalt tura qalyp, aýany ıiskelep, jer baýyrlap kelip, ańdı bastady. Qasqyr asyr salyp júrgen qoıandarǵa tym jaqyn bardy. Olar ózin mazaqtap jatyr eken! Bárinen de ana qylı kóz, uzyn qulaq, qysqa quıryq Qoıan tipti batyldanyp ketipti. «Qap, qazir seni jep qoımasam ba!» - dep oılady sur Qasqyr. Ol bárinen batyl sóılep turǵan Qoıandy ańdı bastady. Qoıandar eshnárse baıqar emes, burynǵydaı máz meıram. Maqtanshaq Qoıan tomardyń ústine shyǵyp, artqy aıaqtarymen otyrdy da, bylaı dedi:

— Tyńdańdar, qorqaqtar! Báriń maǵan qarańdar. Qazir senderge birnárse kórsetemin. Men...men...men..

Osy sátte maqtanshaqtyń tili kúrmelip qaldy. Qoıan ózine qarap turǵan Qasqyrdy kórdi. Al qalǵandary tipti baıqar emes. Qatty qoryqqan Qoıan sóıleı almaı qaldy. Ári qaraı, eshkim kútpegen jaǵdaı oryn aldy. Maqtanshaq Qoıan dop sıaqty joǵaryǵa sekirip baryp, qyrsyq shalǵanda tup-týra qasqyrdyń tóbesine qulap, tapyrańdap qasqyrdyń jon arasynan júgirip ótti de taǵy da sekirip qasha jóneldi. Uzaq júgirdi baıǵus Qoıan. Ábden sharshap, boldyrdy. Qasqyr artynan ókshelep qýyp kele jatqan sıaqty. Sál kidirse, qasqyrdyń tisine iligetindeı kórindi.  Aqyry ál-dármeni bitken Qoıan kózin jumdy da, butalardyń arasyna qulaı ketti. Al bul kezde Qasqyr basqa jaqqa qashyp bara jatqan. Qoıan ózine qulaǵan sátte, ol ózine oq atylǵandaı kórindi. Qatty qoryqqan Qasqyr aldy-artyna qaramaı qasha jónelgen edi. Ormanda talaı qoıandy kezdestirgen. Biraq, dál mundaı ashýly qoıandy eshqashan kórmepti. Basqa qoıandar da uzaq ýaqyt boıy ózderine kele almady. Bireýi butalardyń arasyna tyǵylyp, bireýleri tomardyń ústine shyǵyp ketti. Keıbireýi tipti shuńqyrǵa túsip ketti. Uzaq jasyrynǵan olar bir kezde ábden jalyqty. Aqyryn-aqyryn, batyldanyp bastaryn shyǵara bastady.

— Álgi Qasqyrdy bizdiń Qoıan jaqsylap qorqytqan sıaqty! – desti bári. – Eger ol bolmaǵanda bizdiń aman qalýymyz ekitalaı edi....Ol ózi qaıda? Bizdiń batyl Qoıan qaıda?

Bári Qoıandy izdeı bastady. Ary izdedi, beri izdedi. Batyl Qoıan esh jerde joq. Álde ony basqa qasqyr jep ketti me? Aqyry tapty-aý. Butanyń arasynda qoryqqannan esin jıa almaı jatyr eken.

— Jaraısyń, qylı! – dedi barlyq qoıan aıqaılap. – Jaraısyń, qylı! Kári Qasqyrdy jaqsylap turyp qorqyttyń. Rahmet saǵan. Biz bolsaq seni bekerge maqtanyp tur dep oılasaq.

Batyl Qoıan tez esin jıyp aldy. Shuńqyrdan shyǵyp, ústi-basyn silkip, kózin syǵyraıtyp:

— Al sender qalaı oılaǵan edińder? Áı qorqaqtar-aı – dep tumsyǵyn kóterdi. Sol kúnnen bastap batyl Qoıan shynymen de óziniń eshkimnen qoryqpaıtynyna sene bastapty.

Tátti uıqyǵa jata ǵoı, qulynym.

 

Bárinen de aqyldy

I

Kúrketaýyq  ádettegideı bárinen erte oıandy. Tań bozaryp atpastan áıelin oıatyp, bylaı dedi:

— Men bárinen aqyldy emespin be? Solaı ma?

Áıeli uzaq kúrkildedi de, jaýap berdi:

— Árıne aqyldysyń... óhó-óhó...Muny kim bilmeıdi deısiń? Óhó...

— Joq, sen durystap aıt. Men bárinen de aqyldymyn ba? Aqyldy qustar kóp qoı. Biraq, olardyń ishindegi eń aqyldysy tek men ǵana.

— Bárinen aqyldysyń...óhó! Bárinen aqyldy...óhó-óhó-óhó.

— Mine solaı!

Kúrketaýyq  azdap renjip qalǵandaı boldy. Barlyq qustar estisin degen oımen daýystap:

— Bilesiń be, munda meni eshkim durystap syılamaıtyn sıaqty. Tipti, múldem syılamaıdy.

— Jo-joq, saǵan solaı kórinetin shyǵar...óhó-óhó.. – dep jubatty ony jubaıy kúrkilin áreń tıyp. – Saǵan solaı kóringen ǵoı. Senen asqan aqyldy qusty kórmeppin. Óhó-óhó...

— Al, Ata Qaz she? Men bárin túsinemin...Betime eshnárse aıtpasa da, bárin sezemin. Ol meni úndemeı júrip-aq syılamaıdy.

— Al sen oǵan mán berme. Ata Qazdyń aqymaqtaý ekenin óziń de baıqaǵan shyǵarsyń?

— Ony kim bilmeıdi deısiń? Onyń aqymaq ekeni betinde jazylyp turǵan joq pa? Iá...Ata Qazdy qoıshy, aqymaq qusqa bola sonsha renjýge bola ma eken? Ana Áteshti aıtsańshy, kádimgi Átesh she...Aldyńǵy kúni ol men týraly ne dep aıqaılap edi? Kórshilerdiń bári estidi. Ol meni naǵyz aqymaq dep ataǵan sıaqty...Iá, osyǵan uqsas birnárse aıtty.

— Sen ózi qandaı qussyń? – dep tań qaldy kúrketaýyqtyń áıeli. – Sen ne, onyń ne úshin aıqaılaıtynyn bilmeýshi me ediń?

— Ne úshin aıqaılaıdy eken?

— Óhó-óhó-óhó...Ony bári biledi ǵoı. Sen de qorazsyń, ol da qoraz. Tek ol óte qarapaıym qoraz. Al sen sonaý teńiz jaǵalaýynan kelgen Kúrketaýyqsyń! Mine, sol sebepti ol qyzǵanyshtan aıqaılaıdy. Barlyǵy kúrketaýyq bolǵysy keletini anyq. Óhó-óhó-óhó...

Bulary bola qoımas...Ha-ha-ha! Qaraı gór armandaryn. Qaıdaǵy bir qarapaıym qoraz aıaq astynan kúrketaýyq bolǵysy kele qalypty. Joq, baýyrym, bul oıyń bola qoımas. Ol eshqashan da kúrketaýyq bola almaıdy!

Kúrketaýyqtyń mekıeni óte qarapaıym, meıirimdi qus bolatyn. Ony Kúrketaýyqtyń únemi basqa qustarmen daýlasa beretini qatty qynjyltatyn. Mine, búgin de bastady. Tań atpastan búgin kimmen janjaldasyp, shekisetinin oılap jatyr. Bul ózi ashýly bolmasa da sondaı mazasyz qus. Mekıen basqa qustar Kúrketaýyqty syrtynan sózýar, myljyń, maqtanshaq dep ataǵandary úshin azdap renjip qalatyn. Jaraıdy, olar durys aıtty delik. Biraq, kemshiliksiz qus bola ma eken? Mine, másele osynda! Ondaı qusty izdeseń de taba almaısyń. Tipti, keıde bir qustyń boıynan kishkentaı bolsa da kemshiligin baıqap qalsań, qýanyp ketýiń de múmkin. Oıanǵan qustar qoradan shyǵyp, aýlaǵa jınala salysymen aıqaı-shý bastalyp ketti. Ásirese, taýyqtar qatty shýlady. Aýlada ary-beri júgirip, as úıdiń terezesine shyǵyp, úzdiksiz aıqaılaı berdi:

— Qyt-qyt-qyt! Qyt-qyt-qyt...Qarnymyz ashty. Matrena qaıda ketken? Bizdi ashtan óltirmek pe...

— Myrzalar, sabyr saqtańyzdar, - dep eskertý jasady bir aıaqpen turǵan Ata Qaz. – Maǵan qarańdarshy, meniń de qarnym ashyp tur. Biraq sender sıaqty aıqaılamaımyn. Eger men bar daýsymmen aıqaılasam...Qańq-Qańq! Nemese Qaańq-Qaańq-Qa-qaaaq..

Ata Qazdyń qatty qańqyldaǵany sonsha, Matrenanyń uıqysy shaıdaı ashyldy.
— Oǵan sabyr týraly aıtý ońaı, - dep mińgirledi  Úırek, - moınyn qarashy, qubyr sıaqty. Eger meniń de osyndaı uzyn moınym, myqty tumsyǵym bolsa, men de sabyr saqtar edim. Onyń sabyryn bilemiz ǵoı...

Úırektiń sózin Átesh te qostaı ketti.

— Iá, Ata Qazǵa sabyr týraly aıtýǵa ońaı. Keshe meniń eń ádemi eki qaýyrsynymdy julyp alǵan kim? Bas salyp, quıryqqa jarmasý úlken ádepsizdik. Máselen, biz sózge kelip qalyp, men Ata Qazdy shoqyp alǵym kelse, moıyndaımyn, ondaı oı bolǵan, ol úshin qaýyrsyndarym emes, ózim kináli bolamyn ǵoı. Meniń aıtqanym durys pa, myrzalar?

Qarny ashqan qustar ashýlana bastaǵan sıaqty.

II

Tákappar Kúrketaýyq eshqashan da basqa qustar sıaqty jemge talaspaıtyn. Matrena ashqaraq qustardy qýyp jiberip, ózin shaqyrǵansha sabyr saqtap kútip turatyn. Búgin de solaı boldy. Kúrketaýyq qorshaýdyń janynda, myna janjaldyń ishinen birnárse izdep júrgen syńaı tanytyp, ári-beri júrdi.

— Óhó-óhó...qarnym ashty! – dep shaǵymdana bastady Kúrketaýyqtyń artynda júrgen Mekıne. – Áne, Matrena suly berip jatyr. Keshegi botqadan qalǵan bolar. Óhó-óhó..Botqany qalaı jaqsy kórem deseńshi. Maǵan salsa, ómir boıy botqa jeýmen óter edim. Keıde tipti ony túsimde kóremin...

Mekıen qarny ashqan kezde shaǵymdanǵandy unatatyn. Kúrketaýyqtyń ózine jany ashyǵanyn qalaıtyn. Ol únemi  kúrkildep júretin, aıaǵyn syltyp basatyn, qustardyń arasyndaǵy eń kárisi bolatyn.

— Iá, botqa jegen jaqsy-aq, - dep onyń sózimen kelisti Kúrketaýyq, - Biraq, aqyldy qus eshqashan da tamaqqa tarpa bas salmaıdy. Solaı ma? Eger qojaıyn meni tamaqtandyrmasa, onda men ashtan ólip qalamyn. Sonda ol men sıaqty aqyldy kúrketaýyqty qaıdan tabady eken? 

— Sen sıaqty kúrketaýyq álemde joq...

— Mine, solaı! Al botqa degen ne táıir. Iá...másele botqada emes, Matrenada. Qalaı, durys pa? Matrena bolsa, botqa da bolady. Bári Matrenaǵa baılanysty. Ol qalasa suly da, botqa da, jarma da, tipti nannyń qoqymy da bolady.

Osy pálsapasyna qaramastan Kúrketaýyqtyń qarny shuryldaı bastady. Tipti, qabaǵy túsip ketti. Barlyq qustar jemsaýlaryn toltyryp alsa da, Matrena muny shaqyra qoımady. Al ol muny umytyp ketken bolsa she? Onda, bul ázildeıtin jaǵdaı emes...Kenet, Kúrketaýyqtyń qarnynyń ashqanyn umyttyryp jiberetindeı bir jaǵdaı boldy. Bári qoranyń mańynda serýendep júrgen jas taýyqtyń aıqaıynan bastaldy:

— Qyt-qyt!

Aýladaǵy barlyq taýyq oǵan qosylyp, aýlany bastaryn kóterdi «Qyt-qyt, Qyt-qyt...». Bárinen qatty árıne Qoraz aıqaılady:

— Kómektesińder! Munda kim bar?

Aıqaıǵa jınaǵan qustar erekshe bir zatty kórdi. Qoranyń ishindegi shuqyrda sup-sur, dop-domalaq, ústin ıne qaptaǵan birnárse jatyr.

— Bul kádimgi tas qoı, - dedi biri.

— Ol qozǵalady, - dep túsindirdi Taýyq- Men de tas eken dep oılap qalyp, janyna jaqyndasam, ol qozǵalady eken. Tipti, maǵan onyń kózi bar sıaqty kórindi. Al tasta kóz bolmaıdy.

— Qoryqqanǵa qos kórinedi degen, - dedi Kúrketaýyq – Múmkin bul...bul..

— Iá! Bul sańyraýqulaq qoı,- dep aıqaılap jiberdi Ata Qaz. –Men dál osyndaı sańyyraýqulaq kórgenmin. Tek, onyń ıneleri bolmaǵan.

Bári Ata Qazdyń sózin kúlkige aınaldyrdy.

— Bul qalpaqqa uqsaıdy eken,- dep joramaldaǵan bir qus ta kúlkige qaldy.

— Qalpaqta kóz bolýshy ma edi, myrzalar?

— Bos sózdi qaıtemiz, áreketke kóshý kerek,- dep bári úshin sheshim qabyldady Átesh. – Áı sen, ıne qaptaǵan zat. Qane, kim ekenińdi aıt. Men ázildegendi unatpaımyn. Estidiń be...

Eshqandaı jaýap bolmady. Oǵan qatty ashýlanǵan Átesh  belgisiz janýarǵa tura umtyldy. Bir ret shoqymaq bolyp edi, qalbalaqtap ushyp ketti.

— Bul...bul bar bolǵany oshaǵannyń úlken búrshigi. Basqa eshnárse de emes, - dep túsindirdi ol.

— Ózi dámdi sıaqty. Eshqaısyń ony jep kórgileriń kelmeı me?

Bári oılaryna kelgen boljamdaryn aıta bastady. Tipti, osynyń aqyry bolmaıtyndaı kórindi. Tek Kúrketaýyq qana únsiz turdy. Basqalary aıtarlaryn aıta bersin, ol tek qustardyń aqylǵa sıymsyz sózderin estip tura beredi. Qustar kenet bireýi aıqaı salǵanǵa deıin daýlasa berdi:

— Myrzalar, biz nege bosqa daýryǵyp turmyz. Bizde Kúrketaýyq bar emes pe! Ol bárin biledi ǵoı...

— Árıne bilemin,- dedi Kúrketaýyq qanatyn jaıyp, tumsyǵyn deldıtip.

— Bilseń, onda bizge de aıtsańshy.

— Aıtqym kelmese she? Aıtqym kelmeıdi, boldy.

Bári Kúrketaýyqtan jalynyp suraı bastady.

— Sen bizdiń aramyzdaǵy eń aqyldy qussyń ǵoı. Ótinemiz, aıtshy...Aıta salsań neń ketedi?

 Kúrketaýyq uzaq bálsindi. Aqyry aıtty-aý.

— Jaraıdy, aıtsam aıtaıyn. Tek áýeli maǵan mynany aıtyńdar. Sender men týraly ne oılaısyńdar?

— Seniń eń aqyldy qus ekenińdi kim bilmeıdi, - dedi bári shýyldap. – Aqyldy bolsań kúrketaýyqtaı bol degen sóz bar.

— Demek, sender meni qurmetteısińder ǵoı?

— Qurmetteımiz! Bárimiz qurmetteımiz!. 

Kúrketaýyq taǵy biraz bálsinip turdy da, qanatyn keń jaıyp, tumsyǵyn deldıtip, belgisiz janýardy úsh ret aınalyp bylaı dedi:

— Bul...Munyń ne ekenin bilgileriń kele me?

— Árıne! Ótinemiz, sabyrymyzdy taýyspaı tezirek aıtshy.

— Bul bir jaqqa bara jatqan birnárse...

Bári dý kúlgisi kelgen. Bireýleri shıqyldaı bastap edi, jińishke bir daýys estildi:

— Eń aqyldy qustaryń osy ma? Hı-hı..

Inelerdiń astynan kishkentaı qara tumsyq pen eki kóz shyǵyp aýany ıiskeledi de:

— Amansyzdar ma, myrzalar. Sizder ne, meni, myna Kirpini tanymaı qaldyńyzdar ma? Myna Kúrketaýyqtaryńyz ne degen kúlkili edi. Keshirińizder...Qalaı aıtsam bolar eken...Iá, aqymaq Kúrketaýyq...

III

Kirpiniń Kúrketaýyqty tabalap ketkeni birtúrli qorqynysh uıaltqandaı boldy. Árıne, Kúrketaýyq aqylǵa syımaıtyn sóz aıtty. Biraq, bul degen Kirpiniń ony mazaqqa aınaldyrýyna bolady degen sóz emes. Tipti, munysy sypaıylyqqa jatpaıdy. Bireýdiń úıine kelip, qojaıynyn tildep ketýge bola ma eken? Qalaı bolǵanda da, Kúrketaýyq úı qustarynyń ishindegi tóresi, ol qaıdaǵy bir Kirpiniń teńi emes.  Sol sátte bári Kúrketaýyqty jaqtap, alań aıqaý-shýǵa tolyp ketti.

— Múmkin, Kirpi bárimizdi aqymaqqa sanaıtyn shyǵar! –dep aıqaı saldy Átesh qanatyn qaqqylap.

— Ol bárimizge til tıgizdi!

— Eger aqymaq bireý bolsa, ol Kirpiniń tap ózi! – dep málimdedi Ata Qaz moınyn sozyp. – Men ony birden baıqadym. Iá!

— Sańyraýqulaqtar aqymaq bolýshy ma edi? – dedi Kirpi.

— Myrzalar, oǵan nege sózimizdi bosqa shyǵyndap turmyz? – dep aıqaı saldy Átesh. – Ol báribir eshnárse túsinbeıdi. Menińshe, biz ýaqytty bosqa ótkizip turǵan sıaqtymyz. Eger siz, Ata Qaz, onyń tikenin myqty tumsyǵyńyzben bir jaǵynan ustasańyz, al biz Kúrketaýyq ekeýmiz ekinshi jaǵynan tistesek, kimniń aqyldy ekenin kóretin bolamyz. Aqyl degendi myna tikenekterdiń astyna jasyra almaısyń ǵoı.

— Jaraıdy, kelisemin.. – dedi Ata Qaz. – Eger men onyń tikenderin artqy jaǵynan ustap, al siz , Átesh tumsyǵyn shoqysańyz tipti jaqsy bolar edi. Al, myrzalar, qazir kimniń aqyldy ekenin kóretin bolasyzdar.

Bul kezde Kúrketaýyq únsiz turǵan. Áýelde ol Kirpiniń dórekiligine sasqalaqtap qalyp, jaýap bere almaı qalǵan bolatyn. Sodan keıin Kúrketaýyq qatty renjip qaldy. Renjigeni sonsha, qatty ashýlandy. Ol sol sátte óziniń qandaı mańǵaz ári qatal Kúrketaýyq ekenin bárine kórsetkisi kelip, dóreki Kirpini tarpa bas salyp, sazaıyn bermek bolǵan. Ol tipti Kirpige birneshe qadam jaqyndaǵan edi. Ashýdan jaryla jazdap, tap bermek bolǵany sol edi, bári shýlap, Kirpiniń jer-jebirine jetti. Átesh Kirpini tikeninen ustap, jan-jaqqa tartqylaýdy usynǵan kezde, Kúrketaýyq ony toqtatyp:

— Myrzalar, myrzalar. Bálkim, biz bul isti beıbit jolmen sheshermiz. Menińshe, biz bir-birimizdi túsinbeı qaldyq. Myrzalar, bul isti maǵan tapsyryńyzdar...

— Jaraıdy, kúte turaıyq, - dep Kirpimen tezirek tóbeleskisi kelip turǵan Átesh kóńilsiz kelisti. – Munyńnan báribir eshnárse shyqpaıdy.

— Ol endi meniń sharýam, -dep sabyrly túrde jaýap qatty Kúrketaýyq. – Endi meniń qalaı sóılesetinimdi tyńdańdar.

Barlyǵy Kirpini aınala qorsha, kútip turdy. Kúrketaýyq ony bir aınaldy da, kúrkildep aldy. Sodan keıin bylaı dedi:

— Tyńdańyzshy, Kirpi myrza. Jaqsylap sóıleseıik. Men negizi úıdegi keleńsiz jaǵdaılardy unatpaımyn.

«Qudaıym-aý, ol ne degen aqyldy edi!..»-dep oılady Kúrketaýyqty únsiz tamsana tyńdap turǵan mekıeni.

— Siz áýeli dál qazir tártipti, tárbıeli qaýymnyń ortasynda turǵanyńyzdy uǵynyńyz,- dep jalǵastyrdy Kúrketaýyq.- Bul neni bildiredi? Bizdiń aýlamyzǵa kelýdi kóptegen janýarlar mártebe kóredi. Alaıda, bul kez-kelgenge buıyratyn baq emes.

— Durys! Durys!- degen daýystar estilip jatty.

— Árıne, biz óz aramyzda osyndaımyz. Biraq, eń bastysy ol emes...– dep jalǵastyrdy sózin Kúrketaýyq. – Iá, eń bastysy...Siz ne, biz kirpiniń qandaı bolatynyn bilmeıdi dep oıladyńyz ba? Sizdi sańyraýqulaq eken dep qalǵan Ata Qazdyń bul ázili ekenin senimdimin. Átesh te, basqasy da tek ázildegen. Solaı emes pe, myrzalar?

— Durys aıtasyń, Kúrketaýyq!- dep qatty aıqaılaǵandary sonsha Kirpi qoryqqannan tumsyǵyn tyǵyp aldy. «Ol ne degen aqyldy edi!»- dep oılady istiń mánisin endi túsinip kele jatqan mekıen

— Ózińiz kórip turǵandaı, Kirpi myrza, biz ázildeskendi unatamyz,-dep jalǵastyrdy sózin Kúrketaýyq. – Men ózimdi aıtyp turǵanym joq. Biraq, nege ázildespeske? Menińshe, Kirpi myrza, siz de ázilden qur alaqan emes sıaqtysyz.

— Durys taptyńyz,- dep moıyndady Kirpi tumsyǵyn shyǵaryp. – Men sondaı kóńildi janýarmyn. Tipti, túnde de uıyqtaı almaımyn. Kópshiligi buǵan shydaı almaıdy. Al men tez zerigip ketemin.

— Mine, kórdińiz ǵoı. Siz bizdiń túnimen tamaǵy qarlyqqansha shaqyratyn Átesh myrzaǵa uqsaıdy ekensiz.

Bári aıaq astynan kóńildenip ketti. Olar tipti Kirpini de jatyrqamady. Kirpi ózin aqymaq dep atap, betine kúle qaraǵan keleńsiz jaǵdaıdan shyǵýdyń ońaı jolyn taýyp ketken Kúrketaýyqtyń mártebesi bir asqaqtap qaldy.

— Aıtpaqshy, Kirpi myrza, mynany aıtyńyzshy, - dep qaıtadan sóz bastady Kúrketaýyq kózin qysyp. – Siz meni...meni aqylsyz qus dep ataǵan kezde jaı ǵana ázildedińiz ǵoı. Solaı ma?

— Árıne ol ázilim bolatyn! – dedi senimdi túrde Kirpi. –Meniń minezim sondaı. Kóńildi júremin!

— Iá, ıá. Onyń ázil ekenine men de senimdi bolǵanmyn. Estidińizder me, myrzalar?- dep surady Kúrketaýyq bárinen.

— Estidik! Oǵan eshkimniń kúmáni joq!

Kúrketaýyq eńkeıip, Kirpiniń qulaǵyna úlken bir qupıany sybyrlady:

— Men sizge úlken bir qupıany ashpaqpyn. Tek bir shartym bar. Ol týraly eshkimge tis jarmańyz. Shynymdy aıtsam, ózim týraly sizge aıtýǵa azdap qysylamyn. Biraq, eń aqyldy qus bolsam, basqa amalym bar ma? Keıde sol aqylymnan ózim de uıalamyn. Biraq, almas qylysh qap túbinde jatpaıdy eken...Ótinem, tek bul týraly eshkimge aıtyp qoımańyz!...

Mamın-Sıbırák

Orys tilinen aýdarǵan: Mıra Sembaıqyzy

---