InfoHub Logo

Bul — Beıbittiń es bilgeli aýylǵa birinshi ret kelýi edi. Buryn kishkentaı kezinde bes-alty jasynda mamasymen birge bir-eki ret qydyryp qaıtqan-dy. Biraq onda aýylda ne kórgeni, ne bilgeni esinde joq, oıynda eshteńe qalmapty. Al qazir «dáp-dáý jigit». Ekinshi synypty bitirdi.

Aýyl oǵan keremet unady. Úı degeniń saýsaqpen sanarlyq. Aınala qum tóbeler. Dóńgelengen kógildir kókjıek. Kúnniń kókjıekten kóterilgenin de, sosyn qyzaryp uıasyna qalaı qonaqtaǵanyn da óz kózińmen kóresiń. Al qalada bulaı emes. Kók tiregen kóp qabatty záýlim úıler kúnniń kózin kórsetpeıdi.

Beıbit búgin aýyldy týrıser sekildi armansyz aralady. Sarqyrap aǵyp jatqan bulaqqa bardy. Tap-tapal kishkentaı mektep úıine tańdana  qarady. Aýlasy temir-tersekke toly usta dúkenniń ishine kirdi. Qoralarǵa «saıahat» jasady. Neshe túrli qora bar eken: at qora, qoı, sıyr, túıe qora, bastyrma, qotan, albar... aty-aq  kóp, bir-birine  uqsamaıdy. Bir qoradan quıryq-jaly tógilgen, basyn shulǵyp, eki kózi shoqsha  jaınaǵan tulparlardy kórdi. Bir qoradan qospaq túıeni kórdi: eki órkeshi kishigirim tóbeshik sekildi. Jelini jer syzǵan, múıizderi qaraǵaıdaı mama sıyrlar... Ásirese ol bulaq jaqtaǵy eń shetki qorada turǵan kishkentaı, taldyrmash aq kúreniń qasynan aınalshyqtap shyǵa almaı qoıdy. Aq kúre kóziniń ishine áldebir qıqym shóp túsip ketkendeı appaq kirpigin jypylyq-jypylyq qaǵady álsin-álsin. Maıda seldir jibek jaly samal jelmen jelp-jelp etedi. Denesi názik, balǵyn. Aıaqtary shıdeı. Tuıaqtary qyzǵysh — áli kóp jer basyp, qaraıyp-qataıyp úlgermegen kelte shashaq quıryǵyn oıynshyq qamshydaı sholtań-sholtań qaǵady. Salpań qulaǵyn eleń-seleń kóteredi. Sondaı ádemi.  Sondaı súıkimdi. Shirkin, fotoaparat bolsa, sýretke túsirip ap, qaq tórge ilip qoıatyn...

Beıbit aq kúrege suqtana qarap turǵanynda, kenet úı jaqtan ústine keń etek kók kóılek kıgen bir áıel jeńil aıqaılady.

— Áı, neǵyp tursyń?

— Esektiń balasyna qarap turmyn.

Qapelimde aýzyna kúre degen sóz túspedi.

— Nemene?!

Áıel ernin sylp etkizdi. Tańdandy.

— Balasyń ne? Kúre demeısiń be? Buryn kúre kórmep pe eń sonsha?

— Iá, kórgen joqpyn.

— Ne deıt!? Kimniń balasysyń óziń? O zamanda bu zaman aýylda...

— Mákenniń.

— Qaı Máken?

— Qaladaǵy.

— E, Bátımanyń nemeresi ekensiń ǵoı. Keshegi ushaqpen keldiń be?

— Iá.

— Báse, túriń bólek, sóziń bóten, bul aýyldyń balasyna uqsamaısyń...

Beıbit artyna qaraı-qaraı, aq kúreden kózin aýdarmaı úıge qaraı bet túzedi. İshinen: «Shirkin, álgi kúre meniki bolsa ǵoı...» — dep  armandady. Qalada dúkennen kórgen, qyzyqqan oıy nshyǵyn qıǵylyq salyp jylap, papasyna qalaı da aldyratyn. Aıtqanyn istetetin. Beıbit bul joly da sol ádetine basty. Úıge keldi de, ájesiniń moınyna asyldy.

— Ne boldy, Beıbitjan?!

— Maǵan anaý shetki qoradaǵy aq kúreni satyp alyp ber.

— Ol neǵylǵan kúre? Kimdiki?

— Aq kúre. Bilmeımin. Shetki qorada tur...

— Qaı shetki qora?

— Bulaq jaqtaǵy...

— E, Jalǵasbaıdyń máshisiniń kúresi me?

— Bilmeımin. Sol shyǵar...

— Onyń ne, balam-aý? Esegi nesi. Ózimizdiń qorada tory taı bar, odan da soǵan min. Uıat-ty. Tory taı — seniń básireń.

— Joq, maǵan aq kúre kerek...

— Taı turǵanda... el kúlmeı me?

— Meıli, kúle bersin.

Beıbit aıtqanynan qaıtpaıtyn syńaı baıqatty. Bátıma áje nemeresiniń minezin jaqsy biledi. Birbetkeı. Endi sózge kónbeıdi.

— Nemene, dál qazir kerek pe?

— Dál qazir kerek!

Beıbitke endi sál kidirse, aq kúreni áldekim alyp ketetindeı bop kórindi.

— Týh, balam-aı, qaıdaǵy joqty shyǵaryp... Kúresi nesi... Shaı ishkeli otyr em, samaýyr qoıyp edim.

— Kelgesin ishesiń.

— Júr, onda.

Bátıma áje «oı, belim-aı» dep, ornynan turdy. Esiktiń aýzyndaǵy galoshyn aıaǵyna suqty.

— Áje, aqsha kerek qoı.

— Nemenege?

— Kúreni satyp almaımyz ba? Álde tegin bere me?

— Aqshań ne? Qala deısiń be? Adal mal bolsa bir sári, aram esekti satý-saýdaǵa salyp ne kórinipti.

Beıbit ájesi ekeýi qol ustasyp Jappasbaıdyń úıine qaraı aıańdady. Beıbit Jappasbaıdyń úıiniń aldynan baǵanaǵy kók kóılekti áıeldi kórdi. Ol Bátıma ájege sálem berdi.

— Apa, amansyz ba?

— Amanmyn, amanmyn, shúkir, Jumash qalqam, atań úıde me?

— Joq, mal qarap ketken. Jáı me?

— Qaıdaǵy jaıshylyq. Ana kúrelerińe «quda» túse keldik, Beıbitjan qoıarda-qoımaı alyp keldi... mana qadalyp turýy jaman edi...

Bátıma áje men Juma apa kúlisip aldy.

— Bergen básireleriń bolsyn, naǵashysy emessińder me...

— Apa-aý, atama nesine qaraısyz, ala berińiz. Bul jıenge kúre berip qutylsaq, jaqsy ǵoı.

— Sóıt, qaraǵym, o shalǵa erteń ózim aıtarmyn.

— Jaraıdy.

Biri qaqpaılap, biri jetelep aq kúreni úıge alyp keldi.

Beıbittiń armany oryndaldy. Bar yqylasy kúrege aýdy. Bar ermegi — kúre. Tipti balalarmen qosylyp oınaýdy da qoıdy. Keshe kúni boıy  qyzyǵy basylmady. Aq kúreni kózinen tasa qylmady. Sý berdi. Shóp julyp ákeldi.

Bulaqqa noqtamen jetektep aparyp, ústi-basyn jýdy, jalyn tarady, tuıaǵyn súrtti.

Beıbit shaı iship otyryp ta, tamaq iship otyryp ta baıyz tappaı ornynana typ turyp, bar ma, joq pa degendeı qoradaǵy aq kúreni qarap keledi. Túnde bir uıyqtap turyp ta, qaraıdy.

Ekeýi bir-birine ábden baýyr basty...

Búgin Beıbit balalarmen birge jýsan orýǵa Qyzylsaıǵa ketti.

Aq kúre jalǵyz qaldy. Bul onyń Beıbittiń ıeligine kóshkeli birinshi ret jalǵyz qalýy edi. Beıbit kúnde ár jarty saǵat saıyn tóbe kórsetip turatyn. Birde qant beretin. Birde sý beretin. Baqshadan bir qysym jońyshqa ákeletin. Aq kúre osynyń bárin ańsady. Beıbitti izdedi. Úı jaqtan telmirip kózin almady. Beıbit joq. Kúte-kúte sharshady. Aıaǵyn tirep, basyn tartqylady. Úńireıgen kóńilsiz qoradan qashyp ketkisi  keldi. Bári qyzyqsyz bop kórindi oǵan. Tartqylaı-tartqylaı bir kezde basynan noqta sypyrylyp tústi. Sol-aq eken, aq kúre quldyrańdap kóshege shyqty. Jan-jaǵyna jiti qarady. Biraq ózine tanys balanyń tulǵasyn kóre almady. Sosyn sekirip otyryp aýyldyń syrtyna qaraı shoqyraqtady. Bul jaqtan da kózine Beıbit shalynbady. Tal tús. Aq kúre shóldep, sý ishkisi kep, bulaqqa  keldi. Bulaqtan sý ishti de, kóleńke  izdep, sonadaıda joldyń ústinde turǵan dáý «KamAZ» mashınasyna bardy. O jer, bu jerin ıiskelep, mashınanyń — artqy dońǵalaǵynyń astyna baryp jatty.

Bul geologtardyń mashınasy edi. Shofer mashınasynyń qyzyp ketken motoryn sýytyp, sál aıaldap turǵan-dy. Bir kezde mashına gúr etip ot aldy. Aq kúreniń tuıaq serpýge de shamasy kelmedi...

Mashına shańyn burqyldatyp, qyr asty...

Beıbit keshke eńirep jylady.

Kórshi-qolań jınalyp qaldy.

— Qoı, qaıdaǵy jamanatty shaqyryp...

Bátıma áje shyr-pyr boldy.

— Aq kúrege ábden kóńili qulap edi...

— Dúnıede odan basqa kúre joq pa, táıiri, anaý Berdeshtiń sur kúresin alyp ber.

Bul sózdi qulaǵy shalýy muń, Beıbit:

— Maǵan basqa kúreniń qajeti joq, aq kúre ǵana kerek, aq kúre! — dep odan ári eńiredi...

Beıbit qalaǵa qaıtqansha kóńili  qulazýmen  júrdi. Qalaǵa qaıtarynda aq kúreniń noqtasyn alyp ketti...

---