InfoHub Logo

Bastaýysh synyp muǵalimi Janargýl Sandybekovna Makatova

Ata- anaǵa keńes "Ádemi ánniń áseri"
Kezinde Arıstoteldiń ózi «mýzyka tyńdaý arqyly adamnyń minez - qulqyn qalyptastyrýǵa bolady» dese, Pıfagor notalardy zerttedi. Birsypyra traktattaryn ál - Farabı mýzykaǵa arnady. 1950 jyldardan bastap álemniń kóptegen elderinde mýzykaterapıalyq ortalyqtar quryldy. 1913 jyly reseıdiń psıhonevrolog akademıgi V. M. Behterev mýzykanyń emdik ári tárbıelik áserin zertteıtin arnaıy Komıtet qurdy. Ol mýzyka adamnyń tynys alýyna, qan aınalymyna, sharshaǵandyqty basyp, boıdy sergitetine, sábıdiń tolyqqandy damýyna jaǵymdy áser etetindigine sendi. Biraz jyl buryn Máskeýdiń qaıta saýyqtyrý ortalyǵyn - da dáriger M. L Lazarev mýzykany aıaǵy aýyr áıelder men olardyń bolashaq sábıleriniń den - saýlyǵyn shyńdaýǵa qoldana bastady.

İshtegi sábıge mýzykanyń áseri bar ma?
Dárigerlerdiń zertteýi eki qabattyqtyń 5 aıynda ishtegi balanyń syrtqy mýzykany estip, tipti dybystardy bir - birinen ajyrata alatyndyǵyn anyqtady. Neıroendokrındik júıe arqyly mýzyka balanyń ishki barlyq aǵzalaryna áser etedi.
Buǵan qosa sheshesiniń jatyrynda qandaı mýzykany tyńdaǵan bolsa, týylǵannan keıin de balanyń sol mýzykany kóbirek janyna jaqyn kóretindigi, unatatyndyǵy dáleldengen.
Ekiqabattyq ol balanyń fızıkalyq qalyptasýy ǵana emes, ol balanyń sana - sezimi men shyǵarmashylyqqa jaqyn bolýyna, mýzykaǵa beıimdiligine, onyń uǵymtaldyq qasıetterin ala týýyna yqpal etýge bolatyn úlken múmkindik. Sol sebepti ǵalymdar ata - ananyń ishtegi balaǵa az da bolsa áýen tyńdatqanyn durys kórýde. Osy oraıda, bolgar psıhoterapevti P. Randev eger anasy balaǵa úsh jasqa deıin ony uqyqtatarda, tipti uıyqtatqannan keıin de arqasyn sıpalap otyryp, bes mınýttaı aqyryn yńyldap besik jyryn aıtatyn bolsa, onyń bolashaqta minezi baısaldy, jaqsylyq súıgish, kisige juǵymdy, aqjarqyn adam bolýyna jaqsy áser etetindigin aıtýda.

Qyzyqty zertteýler
Mýzykanyń dúkennen zat satyp alýshylarǵa degen áseri AQSH - ta 1950 jyldardyń aıaǵyn - da tuńǵysh ret zertteldi. Boıdy bosatatyn baıaý áýender saýda zalynda jaǵymdy atmosfera qalyptastyrǵan, ondaı - da satyp alýshylar da asyqpaı júrip zat tańdaıtyn bolǵan. Al, jyldam mýzykalar bolsa, qımyldy tezdetýge paıdalanylǵan.

Máselen, tús áletinde dúken - de satyp alýshylar kóbeıgende olardyń tezirek saýdalasyp, tezirek dúkendi bosatýy úshin paıdalanylǵan. «Makdonaldstiń» arnaıy menedjeri tamaqtanýǵa kelgender kóbeıip ketkende jyldam mýzyka qoıyp, olardy tez tamaqtanýǵa «asyqtyrǵan». Al, tamaqtanatyn adamdar az kezde baıaý mýzyka qoıyp, olardyń asyqpaı otyryp, kóbirek aqsha jumsaýyna jaǵdaı jasaǵan.
Amerıkandyq ǵalymdar Mosarttyń fortepıanoǵa arnalǵan mýzykasyn 10 mınýt tyńdaýdyń ózi adam ıntellektin ortasha alǵanda 8 - 9 birlikke ósiretinin dáleldegen. Reseı ǵalym - dary I. M Sechenov, S.. P. Botkın jáne I. L. Pavlovtar stress kezinde mıda paıda bolatyn dısınhrondy rıtmderdi mýzyka arqyly retteýge bolatyn zańdylyq ashqan.
Qatty mýzykanyń zıandylyǵy jóninde, amerıkandyq ǵalym Devıd Elkın qatty shyqqan daýys arqyly belokty qýyryp jiberýge bolatyndyǵyn dáleldedi. (bir konsertte daýys - zoraıtqyshtyń aldyna qoıylǵan jumyrtqa 3 saǵattan keıin qatty dań-duńnan ólip qýyrylyp ketken kórinedi). Rok tyńdatylǵan balyqtyń da kóp ótpeı, jansyz kúıinde sý betine qalqyp shyqqany baıqalǵan. Budan adam da shet qalmaıdy. Zertteýler jarty saǵat dıskotekada bolǵan jetkinshektiń sol kúıi óz - ózin baqylaýdan qalatyndyǵyn anyqtaǵan. Jımmı Hendrıks birde bylaı degen eken: «biz mýzyka arqyly adamdarǵa gıpnoz jasaımyz, olardy kúıden-kúıge qubyltyp, eń osal jerlerin anyqtap alamyz. Al, sodan soń onyń mıyna ne quıam deseń de óz erkińde».
Gıtler de mýzykany óz saıasatynda paıdalanýdy kózdegen. Ol «Basyp alǵan jerlerdegi halyqtyń sanasyn da baǵyndyrǵyńyz kelse, mánsiz-maǵynasyz mýzykany kúndiz-túni qulaǵynan ketirmeı tyńdata berińiz. Ol sonda sanaly oılaýdan qalyp, sanasyz tobyrǵa aınalady» degen.