InfoHub Logo

Shyǵarmashylyq qabiletti damytý tulǵalyq - damytýshylyq oqytýdyń maqsaty. Tulǵalyq - damytýshylyq oqytý teorıasy boıynsha bilim alý jeke tulǵanyń damýymen ushtasyp jatýy tıis. Kez - kelgen oqytý damyta alady, biraq onyń mazmuny ádisteri durys baǵyttalmaǵandyqtan, nátıjesinde damıtyn sapalar tar sheńberde qalady.
Damyta oqý D. B. Elkonın, V. V. Davydov jasaǵan 3 negizgi quraýshydan turady.
1. Oqý maqsattarynyń qoıylýy.
2. Ony sheshý jolyn birlese qarastyrýy.
3. Sheshimniń durystyǵyn dáleldeýi.
Sabaqty jaqsy oqıtyn oqýshylarmen ǵana belsendi jumys istep qana qoımaı, barlyq balanyń damýy úshin, qolaıly jaǵdaı týǵyzyp, qabileti jetken jerge deıin eńbek etýi oılastyrylsa, ár oqýshynyń oqýǵa degen qyzyǵýshylyǵy artady.
Bastaýysh mektep muǵalimi oqý men tárbıeniń túrli ádis - tásilderin izdestirip, jańa tehnologıalardy sabaqta tıimdi paıdalanýdyń joldaryn qarastyrady.
1) Modıfıkasıalyq ınovasıa - qolda bardyń túrin ózgertip, damytý.
2) Kombınatorlyq ınovasıa - belgili ádisteme elementterin jańasha qurastyrý.
3) Radıkaldyq ınovasıa - memlekettik standartty qalyptastyrý.
Qazirgi tehnologıany qoldaný - oqýshylar oı - órisiniń erkin damýyna, jan - jaqty bilim alýyna shyǵarmashylyq jaǵdaı jasaý maqsatynda sabaqty túrlendirip ótkizý, sondyqtan tehnologıanyń 4 túrli tásilderin keńinen qoldaný, izdenistiń bir túri bolyp tabylady.
1 - Reprodýktıvtik (bárine birdeı beriletin tapsyrma)
2 - Algorıtmdik (oılandyrý)
3 - Shyǵarmashylyq (izdený, shyǵarmashylyqqa umtylý)
4 - Evrıstıkalyq (izdenip qosymsha ádebıetter paıdalaný).

Oılaý qabiletin ushtap óleń qurastyrýǵa, oılaryn óleń joldarymen órnekteýge ushtalady. Meniń negizgi shyǵarmashylyq tapsyrmalarym oqýshylardyń óleń qurastyrýǵa shyǵarma jazdyrýǵa baýlý bolyp keledi.
Óleń - tárbıeshi. Óleń jan dúnıeńdi tazalyqqa baýraıdy. Qıanatshyl bolmaýǵa, ótirik sóılemeýge, batyl bolýǵa baýlıdy. Óıtkeni aqyn óz júreginen shyqqan sózge túzeledi. Shyǵarmashylyqqa úıretý tulǵanyń ıntellektýaldyq aspektisi ǵana emes, onyń psıhologıalyq minez - qulyq erekshelikterin de kózdeıdi. Oǵan jigerlik, jańa jaǵdaılarǵa beıimdelýge ıkemdilik, qajyrlylyq pen tabandylyq, izdený, ózine degen senimdilik jatady.
Shyǵarmashylyq tulǵanyń, daryndy oqýshynyń ereksheligi nede? Shyǵarmashylyq tulǵa, ıaǵnı jas daryn jasynyń ereksheligine, qyzyǵýyna qaramastan ózgelerden daralyǵymen, tabandylyǵymen, shuǵyl sheshimdiligimen, óz kúshine degen senimdiligin, sezim ushqyrlyǵymen, óz betimen jumys isteýge degen qushtarlyǵymen, asqan shabytymen erekshelenedi. Endeshe, oqýshy shyǵarmashylyǵyn damytýdyń mazmuny, ádis - tásili qandaı?
Oqýlyqtarda berilgen tapsyrmalardan basqa shyǵarmashylyqty damytýdyń basty nysanasy retinde tómendegideı jumystardy júrgizýge bolady:
- ózdiginen baqylaý júrgizý;
- qarapaıym tájirıbeler jasaý;
- eksperıment qoıý;
- mátinmen, syzbamen, sýretpen, dıagrammen jumys isteý;
- modeldeý;
- jekeden jalpyny shyǵarý;
- jalpyny jekeleı qoldaný t. b. sıaqty oqýshyny iskerlikke, derbestikke baýlıtyn, oıyna túrtki bolyp shyǵarmashylyqqa jeteleıtin, ózdiginen izdeniske salatyn, aınaladaǵy dúnıemen qarym - qatynasqa túsiretin, “Jańalyq ashyp”, onyń nátıjesiniń qyzyǵyna bóleıtin ádis - tásilder men mazmundyq oıyndar, qyzyqty tapsyrmalar turaqty júrgizilip otyrylýy biz kóterip otyrǵan máseleni nátıjeli etetindigi belgili. Osy jumystardy júrgizip, tıimdi ádis - tásilderdi qoldanyp júrgen ustaz shyǵarmashylyq úrdistiń ár kezeńinde bala boıyndaǵy ár túrli sapalyq qasıetterdi qalyptastyra alady.
Shyǵarmashylyqty oıatýdyń kezeńderine toqtalatyn bolsaq:
• Alǵashqy kezeńde
Jańalyqty seziný
Qaıshylyqtarǵa degen kúdik
Shyǵarmashylyq eles oryn alady