Orys tildi mektepterdegi "Qazaq tili" páninen mátinder jınaǵy. Test tapsyrmalary
Orys tildi mektepterdegi "Qazaq tili" páninen mátinder jınaǵy. Test tapsyrmalary
K. D. Izbasarovanyń is - tájirıbesinen
Pikirdi jazǵan:№9 JBBOM joǵary sanatty qazaq tili pániniń muǵalimi Mýhamedárova Z. T.
Kitapsha endi, 11 - synypty bitirgeli otyrǵan oqýshylarǵa, olardy daıyndaıtyn muǵalimderge arnalǵan ádistemelik kómek. Qazaqtyń salt - dástúrleri, ýaqytty basqara bilý óneri, túster psıhologıasy keńinen jazylǵan. H alyqtyń jan – janýarlarǵa baılanysty aýa raıyn boljaýy, aı men maýsym attarynyń qalyptasý erekshelikteri týraly árbir mátinge arnaıy test suraqtary jasaqtalǵan. Maqal - mátelder arqyly mátin mazmunyn ashý, sóılemniń jalǵasyn tap, mátinniń negizgi taqyrybyn anyqta sıaqty tapsyrmalar taqyrypqa saı qoldanylǵan.
Kórisý kúni.
Kórisý — Batys Qazaqstan aımaǵynda ǵana saqtalǵan ejelgi dástúr. Jańa jyldy Baıbaqty Qazybek kalendary boıynsha qarsy alatyn aımaq turǵyndary 14 naýryzdy «Kórisý (ıaǵnı qaýyshý) kúni» dep te ataıdy. Óıtkeni Kórisý salty bir kúnniń aıasymen shektelip qalmaıdy, jyl boıy jalǵasa beredi.
Ejelden kele jatqan mereke kóp jerlerde umyt qalǵan. Tek elimizdiń batys aımaqtary men Reseıdiń Saratov, Astrahan oblystarynyń qazaqtary arasynda saqtalyp otyr»...
Bul kúni aýyl turǵyndary erte turyp, eleń - alańnan jasy úlken adamdarǵa sálem beredi. Kórshi - kólem bir - birine «Jasyń qutty bolsyn!», «Jasyńa jas qosylyp, ǵúmyryń uzaq bolǵaı!» dep tilek aıtady. Kóshpeli ǵumyr keshken ata - babamyz, alty aı qystan aman - esen shyǵyp, kóktemge ıek artqan shaqta - aǵaıyndy izdep baryp, amandyq surasady. Tós qaǵystyryp, «Bir jas qosýyńmen», «Jas qutty bolsyn!» degen tilekter aıtady.
Kórisý kúni burynǵy ókpe - renish keshirilip, arazdyq umytylady, kórshi - kólem bir - birin naýryzkójege shaqyryp, meımandardyń otbasyna, aǵaıyn - týystaryna amandyq - saýlyq, qut - bereke tileıdi. Kórisý — tek adamdardyń bir - birine amandasyp, jaqsylyq tileıtin qaýyshý merekesi ǵana emes, sondaı - aq jasy úlkenderge izet kórsetip, iltıpat bildiretin dástúrli kórinis. Qarıalardyń aıtýynsha, bul kúni renishte júrgen jandar bas arazdyǵy umytyp, tatýlasady. Sondyqtan kórisý kúni – aǵaıyn men týys arasyndaǵy baılanysty bekite túsetin dástúr.
«Kórisý», «Amal» degen ataýlar Naýryzǵa tán uǵymdar!
“Amal” mazmuny asa ejelgi, shyǵystyq astronomıa ilimine qatysty jaıttan bastaý alady. Aspandyq úderister boıynsha bul kúnderi Amal juldyzy men Kún bir túzýdiń boıyna shyǵyp, Jerden qaraǵanda bettesip turǵandaı áser etse kerek. Jáne de osy jaıt qystyń ketip, kóktemgi úderisti bastaıtyn ǵaryshtyq túrtki bolyp eseptelingen. Sol sebepten de qysy qatal dalalyq kóshpeli túrkiler úshin bul úderis qyspen birge eski jylmen de qoshtasý bolyp tabylǵan. Iaǵnı, Amal men Kúnniń “qaýyshýy” dalalyqtardyń da ejelgi kókirek túıistirý dástúriniń týyndaýyna túrtki bolǵan bolar.
1. Kórisý qaı aımaqta saqtalǵan ejelgi dástúr?
A. Ońtústik Qazaqstan
V. Batys Qazaqstan
S. Shyǵys Qazaqstan
D. Ortalyq Qazaqstan
E. Soltústik Qazastan
2. Naýryzǵa tán uǵymdardy tabyńyz
A. «Kórisý»
V. «Amal»
S." Qaýyshýy"
D. «Kórisý», «Amal»
E." kókirek túıistirý"
3. 14 naýryz qandaı meıram?
A. Qurban aıt
V. Kórisý aıt
S. Táýelsizdik
D. Naýryz toı
E. Jańa jyl
4. Bul meıram qaı aımaqtarda saqtalyp otyr?
A. Ońtústik Qazaqstan
V. Reseıdiń Saratov, Astrahan oblystarynda
S. Shyǵys Qazaqstan
D. Ortalyq Qazaqstan
E. Soltústik Qazaqstan
5. Bul kúni renishte júrgen jandar ne isteıdi?
A. tatýlasady
V. urysady
S. aıtysady
D. sálem aıtady
E. amandasady
6. Aǵaıyn men týys arasyndaǵy baılanysty bekite túsetin dástúr
A. Qurban aıt
V. Kórisý aıt
S. Táýelsizdik
D. Naýryz toı
E. Jańa jyl
7. Kórshi - kólem bir - birine qandaı tilekter aıtqan?
A. «Bir jas qosýyńmen», "Jas qutty bolsyn!"
V. Baqytty bol
S. Týǵan kúnińmen
D. Jaqsylyq
E. Jamandyq
8. Mátinde kórsetilgen kórisý kúninde pisiriletin ulttyq taǵam
A. qýyrdaq
V. Naýryz kóje
S. qurt
D. qazy
E. tabanan
9."Kórisý aıt" qaı ýaqytqa deıin jalǵasa beretin meıram?
A. 4 aı
V. jyl boıy
S. tek qana 14 naýryz
D. naýryz aı boıy
E. 8 aı boıy
10. Kimder úshin bul úderis qyspen birge eski jylmen de qoshtasý bolyp tabylǵan
A. qazaqtar
V. kóshpeli qazaqtar
S. túrkiler
D. kóshpeli túrkiler
E. barlyq elder úshin
+ Kórisý kúniniń ereksheligi.
Jyl saıyn naýryzdyń 14 - inen bastap jazylmaǵan zań boıynsha jasy kishiler úlkenderge kórise baryp, batasyn alady. Bul árkimniń óz úıinen bastalady. Tańerteń tura salyp, áke - shesheńe, úıdegi ózińnen úlken adamdarǵa qol berip amandasasyń. Olar: «Jas qaıyrly bolsyn, ómiriń uzaq bolsyn, áli talaı kórisýge jazsyn!» - dep bata beredi. Bul dástúrli kórisý, ıaǵnı jyl jańarǵandaǵy birinshi kezdesý, adamdardyń byltyrdan bergi birinshi kórisken kúni. Osy kúnnen bastap byltyrdan beri kórispegen adamdar bir - birimen qol berip, úlken adamdar qushaqtasyp, tós túıistirip, amandasyp, kórisý yrymyn jasaıdy. Úlkeni kishisine mindetti túrde «Jas qaıyrly bolsyn!» aıtady. Iaǵnı «jalpy qaýymǵa jańa jyl keldi, adamdarǵa bir jas qosyldy, osy jas qaıyrly bolyp kelsin, keler jylǵa aman - esen jeteıik» degen tileý. Al, ótken jyldan beri kezdespegen adamdar qashan kezdesse de (naýryz bastalǵannan keıin apta, aı ótýi múmkin) bir ret kórisýi shart. Bir jylǵa jeterlik bir kórisý. Bul alysta turatyndar nemese jolaýshylap júrgen haqynda.
Al, aýyl adamdary naýryzdyń birinen (qazirgishe 14 - inen) jas balalardy «aýyldaǵy qarıa adamǵa, óz áýletiniń úlkenine baryp kórisip kel» dep baǵyttap otyrady. Soǵan oraı ol úlken kisiniń úıi de: «Jyl keldi ǵoı, erteń kórisýge balalar kelip qalar»,- dep dastarqanyn qamdap, úı ishin qonaq kútkendeı jınap otyrady.
Ár úıdiń úlkenderi oıanyp, dastarhanyn toltyryp, kórisip shyǵatyn bala - shaǵany kútip otyrady. 14 naýryz kúni kún shyqqanda esigi ishinen qulyptaýly turǵan úı bolmaıdy. Báriniń esigi ashyq, úıi jınaýly, dastarhany mol bolyp turýy kerek. Jasy kishi otbasy músheleri jasy úlken januıalarǵa kirip, kórisip shyǵady. Mindetti túrde ár adam úsh úıdiń esigin ashý kerek, ıaǵnı túske deıin úsh úıge kirip, kórisip úlgerýi kerek.
Kez kelgen dástúrdiń ózindik tárbıesi bar, kórisý úlkenderdi syılaýǵa, qurmetteýge, kishige qamqor bolýǵa úıretedi, sonymen qatar osy dástúrdi ata - babalarymyz bizge qalaı jetkizse, bizde sony urpaǵymyzǵa jetkizýimiz kerek.
1. Úlkender neni kútip otyrady?
BQO, Oral qalasy,
№9 JOBBM qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Izbasarova Kamshat Djýmahmetovna
Orys tildi mektepterdegi "Qazaq tili" páninen mátinder jınaǵy. Test tapsyrmalary júkteý
K. D. Izbasarovanyń is - tájirıbesinen
Pikirdi jazǵan:№9 JBBOM joǵary sanatty qazaq tili pániniń muǵalimi Mýhamedárova Z. T.
Kitapsha endi, 11 - synypty bitirgeli otyrǵan oqýshylarǵa, olardy daıyndaıtyn muǵalimderge arnalǵan ádistemelik kómek. Qazaqtyń salt - dástúrleri, ýaqytty basqara bilý óneri, túster psıhologıasy keńinen jazylǵan. H alyqtyń jan – janýarlarǵa baılanysty aýa raıyn boljaýy, aı men maýsym attarynyń qalyptasý erekshelikteri týraly árbir mátinge arnaıy test suraqtary jasaqtalǵan. Maqal - mátelder arqyly mátin mazmunyn ashý, sóılemniń jalǵasyn tap, mátinniń negizgi taqyrybyn anyqta sıaqty tapsyrmalar taqyrypqa saı qoldanylǵan.
Kórisý kúni.
Kórisý — Batys Qazaqstan aımaǵynda ǵana saqtalǵan ejelgi dástúr. Jańa jyldy Baıbaqty Qazybek kalendary boıynsha qarsy alatyn aımaq turǵyndary 14 naýryzdy «Kórisý (ıaǵnı qaýyshý) kúni» dep te ataıdy. Óıtkeni Kórisý salty bir kúnniń aıasymen shektelip qalmaıdy, jyl boıy jalǵasa beredi.
Ejelden kele jatqan mereke kóp jerlerde umyt qalǵan. Tek elimizdiń batys aımaqtary men Reseıdiń Saratov, Astrahan oblystarynyń qazaqtary arasynda saqtalyp otyr»...
Bul kúni aýyl turǵyndary erte turyp, eleń - alańnan jasy úlken adamdarǵa sálem beredi. Kórshi - kólem bir - birine «Jasyń qutty bolsyn!», «Jasyńa jas qosylyp, ǵúmyryń uzaq bolǵaı!» dep tilek aıtady. Kóshpeli ǵumyr keshken ata - babamyz, alty aı qystan aman - esen shyǵyp, kóktemge ıek artqan shaqta - aǵaıyndy izdep baryp, amandyq surasady. Tós qaǵystyryp, «Bir jas qosýyńmen», «Jas qutty bolsyn!» degen tilekter aıtady.
Kórisý kúni burynǵy ókpe - renish keshirilip, arazdyq umytylady, kórshi - kólem bir - birin naýryzkójege shaqyryp, meımandardyń otbasyna, aǵaıyn - týystaryna amandyq - saýlyq, qut - bereke tileıdi. Kórisý — tek adamdardyń bir - birine amandasyp, jaqsylyq tileıtin qaýyshý merekesi ǵana emes, sondaı - aq jasy úlkenderge izet kórsetip, iltıpat bildiretin dástúrli kórinis. Qarıalardyń aıtýynsha, bul kúni renishte júrgen jandar bas arazdyǵy umytyp, tatýlasady. Sondyqtan kórisý kúni – aǵaıyn men týys arasyndaǵy baılanysty bekite túsetin dástúr.
«Kórisý», «Amal» degen ataýlar Naýryzǵa tán uǵymdar!
“Amal” mazmuny asa ejelgi, shyǵystyq astronomıa ilimine qatysty jaıttan bastaý alady. Aspandyq úderister boıynsha bul kúnderi Amal juldyzy men Kún bir túzýdiń boıyna shyǵyp, Jerden qaraǵanda bettesip turǵandaı áser etse kerek. Jáne de osy jaıt qystyń ketip, kóktemgi úderisti bastaıtyn ǵaryshtyq túrtki bolyp eseptelingen. Sol sebepten de qysy qatal dalalyq kóshpeli túrkiler úshin bul úderis qyspen birge eski jylmen de qoshtasý bolyp tabylǵan. Iaǵnı, Amal men Kúnniń “qaýyshýy” dalalyqtardyń da ejelgi kókirek túıistirý dástúriniń týyndaýyna túrtki bolǵan bolar.
1. Kórisý qaı aımaqta saqtalǵan ejelgi dástúr?
A. Ońtústik Qazaqstan
V. Batys Qazaqstan
S. Shyǵys Qazaqstan
D. Ortalyq Qazaqstan
E. Soltústik Qazastan
2. Naýryzǵa tán uǵymdardy tabyńyz
A. «Kórisý»
V. «Amal»
S." Qaýyshýy"
D. «Kórisý», «Amal»
E." kókirek túıistirý"
3. 14 naýryz qandaı meıram?
A. Qurban aıt
V. Kórisý aıt
S. Táýelsizdik
D. Naýryz toı
E. Jańa jyl
4. Bul meıram qaı aımaqtarda saqtalyp otyr?
A. Ońtústik Qazaqstan
V. Reseıdiń Saratov, Astrahan oblystarynda
S. Shyǵys Qazaqstan
D. Ortalyq Qazaqstan
E. Soltústik Qazaqstan
5. Bul kúni renishte júrgen jandar ne isteıdi?
A. tatýlasady
V. urysady
S. aıtysady
D. sálem aıtady
E. amandasady
6. Aǵaıyn men týys arasyndaǵy baılanysty bekite túsetin dástúr
A. Qurban aıt
V. Kórisý aıt
S. Táýelsizdik
D. Naýryz toı
E. Jańa jyl
7. Kórshi - kólem bir - birine qandaı tilekter aıtqan?
A. «Bir jas qosýyńmen», "Jas qutty bolsyn!"
V. Baqytty bol
S. Týǵan kúnińmen
D. Jaqsylyq
E. Jamandyq
8. Mátinde kórsetilgen kórisý kúninde pisiriletin ulttyq taǵam
A. qýyrdaq
V. Naýryz kóje
S. qurt
D. qazy
E. tabanan
9."Kórisý aıt" qaı ýaqytqa deıin jalǵasa beretin meıram?
A. 4 aı
V. jyl boıy
S. tek qana 14 naýryz
D. naýryz aı boıy
E. 8 aı boıy
10. Kimder úshin bul úderis qyspen birge eski jylmen de qoshtasý bolyp tabylǵan
A. qazaqtar
V. kóshpeli qazaqtar
S. túrkiler
D. kóshpeli túrkiler
E. barlyq elder úshin
+ Kórisý kúniniń ereksheligi.
Jyl saıyn naýryzdyń 14 - inen bastap jazylmaǵan zań boıynsha jasy kishiler úlkenderge kórise baryp, batasyn alady. Bul árkimniń óz úıinen bastalady. Tańerteń tura salyp, áke - shesheńe, úıdegi ózińnen úlken adamdarǵa qol berip amandasasyń. Olar: «Jas qaıyrly bolsyn, ómiriń uzaq bolsyn, áli talaı kórisýge jazsyn!» - dep bata beredi. Bul dástúrli kórisý, ıaǵnı jyl jańarǵandaǵy birinshi kezdesý, adamdardyń byltyrdan bergi birinshi kórisken kúni. Osy kúnnen bastap byltyrdan beri kórispegen adamdar bir - birimen qol berip, úlken adamdar qushaqtasyp, tós túıistirip, amandasyp, kórisý yrymyn jasaıdy. Úlkeni kishisine mindetti túrde «Jas qaıyrly bolsyn!» aıtady. Iaǵnı «jalpy qaýymǵa jańa jyl keldi, adamdarǵa bir jas qosyldy, osy jas qaıyrly bolyp kelsin, keler jylǵa aman - esen jeteıik» degen tileý. Al, ótken jyldan beri kezdespegen adamdar qashan kezdesse de (naýryz bastalǵannan keıin apta, aı ótýi múmkin) bir ret kórisýi shart. Bir jylǵa jeterlik bir kórisý. Bul alysta turatyndar nemese jolaýshylap júrgen haqynda.
Al, aýyl adamdary naýryzdyń birinen (qazirgishe 14 - inen) jas balalardy «aýyldaǵy qarıa adamǵa, óz áýletiniń úlkenine baryp kórisip kel» dep baǵyttap otyrady. Soǵan oraı ol úlken kisiniń úıi de: «Jyl keldi ǵoı, erteń kórisýge balalar kelip qalar»,- dep dastarqanyn qamdap, úı ishin qonaq kútkendeı jınap otyrady.
Ár úıdiń úlkenderi oıanyp, dastarhanyn toltyryp, kórisip shyǵatyn bala - shaǵany kútip otyrady. 14 naýryz kúni kún shyqqanda esigi ishinen qulyptaýly turǵan úı bolmaıdy. Báriniń esigi ashyq, úıi jınaýly, dastarhany mol bolyp turýy kerek. Jasy kishi otbasy músheleri jasy úlken januıalarǵa kirip, kórisip shyǵady. Mindetti túrde ár adam úsh úıdiń esigin ashý kerek, ıaǵnı túske deıin úsh úıge kirip, kórisip úlgerýi kerek.
Kez kelgen dástúrdiń ózindik tárbıesi bar, kórisý úlkenderdi syılaýǵa, qurmetteýge, kishige qamqor bolýǵa úıretedi, sonymen qatar osy dástúrdi ata - babalarymyz bizge qalaı jetkizse, bizde sony urpaǵymyzǵa jetkizýimiz kerek.
1. Úlkender neni kútip otyrady?
BQO, Oral qalasy,
№9 JOBBM qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Izbasarova Kamshat Djýmahmetovna
Orys tildi mektepterdegi "Qazaq tili" páninen mátinder jınaǵy. Test tapsyrmalary júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Kompúterlik grafıka túrleri
