Qazaqtyń ulttyq ólshem birlikteri taqyrybyna ǵylymı joba
Qazaqtyń ulttyq ólshem birlikteri taqyrybyna ǵylymı joba
Abstrakt (Anotasıa)
Zertteýdiń negizgi maqsaty:
1. Halqymyzdyń mádenı murasyn, tildik muralardy zerttep, zerdeleý, olardy qoǵam ıgiligine aınaldyrý.
2. Halyq tiliniń sóz baılyǵyn meńgerýdegi baıyrǵy ólshem birlikterin, ondaǵy til erekshelikterin tanyp bilý.
Mindeti:
1. Ádebıetterdi qarap shyǵyp suryptaý.
2. Aımaqtyq jazýshylar shyǵarmalaryndaǵy baıyrǵy ólshem birlikterin tabý.
3. Mektep oqýshylary arasynda saýalnama alý.
Ózektiligi:
Baıyrǵy ólshem birlikterimen tanysyp, ádebı tilimizdiń qalyptasýyna ózek bolyp otyrǵan halyq tiliniń saqtalýyna uıtqy bolý.
Ǵylymı boljam:
Eger men qazaqtyń baıyrǵy ólshem birlikterin zerttesem, qazaq tiliniń tarıhyna, halyqtyń etnografıasyna degen qyzyǵýshylyǵym oıanyp, pánge degen yqylasym arta túsedi.
Zertteýdiń negizgi kezeńderi:
1 - kezeń - "ólshem birlikteri ", "baıyrǵy ólshem birlikteri"degen termındermen jumys isteý. Aımaqtyq jazýshylardyń eńbegimen tanysyp, qosymsha ádebıetterdi izdep, zertteý.
2 - kezeń - mektep oqýshylarymen suhbattasý, saýalnama alý, alynǵan málimetterdi suryptaý, zertteý, bir arnaǵa toǵystyrý.
3 - kezeń - usynylatyn zertteý jumysyn daıyndaý, rásimdeý.
Zertteýdiń ádis - tásilderi: Materıaldardy taldaý, olardy salystyrý, júıeleý, qorytyndylaý.
Jańashyldyǵy: Baıyrǵy ólshem birlikterin zertteý barysynda aımaqtyq jazýshylardyń eńbekteriniń qoldanylýy.
Zertteý nysany: Baıyrǵy ólshem birlikteri ataýlary
I Kirispe
1. 1. Ólsheý ne úshin kerek?
Elbasynyń «Rýhanı jańǵyrý – bolashaqqa bastar jol» baǵdarlamasyn ustanyp, «Kóp ǵasyrly mádenıettiń tirshiligi topyraqta tynystap jatsa, tarıhı ótkeni shyrynmen qorektense, sonda ǵana ulttyq jańǵyrtý oryn alady»- deı kelip, ultymyzdyń san ǵasyrlar boıy senimi men ustanymy bolyp kelgen baıyrǵy ólshemderdiń kıeli uǵymdaryna sholý jasap, olardyń ómirdegi qoldaný aıasyna, kúndelikti turmystaǵy atqaratyn roline toqtala otyryp, tujyrym jasaý ár birimizdi qyzyqtyrary sózsiz.
Ejelgi adamdar bir nárseni ólsheıin dep oılaǵanda emes, olar barlyǵyn shamamen boljaıtyn. Olar táýliktiń ýaqytyn nemese jyl mezgilin boljap biletin. Tipti óz jastaryn da shamamen ǵana biletin. Biraq ýaqyt óte kele adamdardyń aqylyna aqyl qosyldy. Olar kún men juldyzdardy baqylaý arqyly ýaqytty ólsheýdi úırendi. Uzyndyqty qalaı ólsheý kerektigin eseptep shyǵady. Osy bilimderin saraılardy, mazarlardy salǵan kezde paıdalandy.
Ólshegen saıyn adamzattyń aqyly arta tústi.
2000 jyl buryn dúnıejúziniń matemagtary ǵajaıyp qalalar saldy. Jerdiń kólemin ólsheýmen shektelmeı Jer men Aıdyń ara qashyqtyǵyn da eseptep shyǵardy. Osynyń barlyǵy matematıkanyń arqasynda qol jetkizdi.
Ólsheý tarıhy mynadaı:
Adamdarda saǵat paıda bolǵannan buryn ejelgi babalarymyz ýaqytty kún sanaý nemese Kúndi, Aıdy ne juldyzdardy baqylaý arqyly ólshegen. Ýaqyt adamdar ólshep úırengen alǵashqy uǵymdardyń biri.
Barlyǵymyz táýlik mezgilin shamamen anyqtaı alamyz. Burynǵynyń adamdary kún men túndi juldyzdardyń, ottyń, sý men kóleńkeniń kómegimen ólsheý tásilderin tapqan.
II Negizgi bólim
2. 1. Adam denesimen nege ólsheıdi?
Adamnyń denesi dúnıedegi alǵashqy ólsheý quraly bolǵan. “Adamdar syzǵyshty jáne bir nárseniń kólemin ólsheýge arnalǵan ózge de aıla – buıymdardy oılar tapqanǵa deıin zattardy óz denesimen salystyratyn.”
Biz osy kúnge deıin kólemdi nemese qashyqtyqty ólsheý birligi retinde adamnyń dene músheleriniń ataýlaryn paıdalanamyz.
Búkil tarıh boıyna adamdar saýsaqtaryn sanaý úshin, al qol - aıaǵyn ólsheý úshin paıdalanyp keledi. Adam tánimen ólsheýdiń eń úlken ólshem mólsheri – adam denesiniń uzyndyǵy, eń kishi ólshem mólsheri - bir tal shashtyń qalyńdyǵy.
Saýsaqtar onyń ishinde bas barmaq ta, barlyǵymyzda ártúrli bolǵandyqtan, senimdi ólsheý quraly bolyp tabylmaıdy. Sondyqtan “bas barmaq qaǵıdasy” “shamamen” degendi bildiredi. Kóptegen eýropalyq tilderde (sonyń ishinde fransýz, ıspan, ıtalán, shved, partýgal) “dúım” sózi “bes barmaq” degendi bildiredi.
2. 2. Halyq ólshemderi ulttyń turmys - tirshiliginiń aınasy
Qazaqtyń barlyq sóziniń shegi, ólshemi bolǵan. Adamdar árbir ólshemniń atqaratyn mindeti bar ekenin bilgen, sóıtip ony ishki rýhanı salmaqtyń syrtqy kórinisi dep qaraǵan. Zattyń syrtqy ólshemi, onyń bıiktigi men tereńdigi, qattylyǵy men jumsaqtyǵy – bári túısikke áserin tıgizetin qubylystar.
Máselen, ólshem birlikterin bildiretin qazaqtyń kóne sózderi óte kóp kezdesedi. Adamzat dúnıesi dán ólsheıtin mysqaldan bastap, astyq ólsheıtin shoıyn tarazylarǵa toly. Iaǵnı, álem qarama – qarsylyqtan jaratylǵan.
Qazaqtyń baıyrǵy ólshem sózderiniń ózin naqtyly, jobaly ólshemder, jer araqashyqtyǵyn bildiretin, salmaqty, uzyndyqty, kólemdi, ýaqytty, jas mólsherin bildiretin, qatty jáne suıyq zattardyń ólshem birlikteri bola alatyn túrlerge irikteýge, saralaýǵa ábden bolady. Bizdiń halqymyzdyń aýyz ádebıetinde tatymdaı, shyntaqtaı, qoldaıaqtaı, sheıin, deıin, qaraı, taman, salym, tarta, jýyq, taıaý, torsyqtaı, ese, ret, qıan – qyrly, qara – qurym, úsh tumsha, naıza boıy, badanadaı, qarys, qadaq, tutam, tamam, ýys, kúrekteı, qasyqtaı, astaýdaı, shymshym, sharshy, kez, eli, qyryq quraý, qarys, arshyn, adym, taspa, súıem, batpan, tamshy, tıtteı, shaınam, taban, shaıqam, ámmá, tarydaı, ýys, bir aýyq, kesek, taqyr, mysqal, azdy - kópti, aıshylyq, kúnshilik, jylshylyq, udaı, qulash, yqylym, kesheli – búgindi, shym – shymdap, tosat, put, qylań, múshel, barabar, qat, t. b. sózder ólshem birlikteri retinde qoldanylyp kelgen.
Qazaq halqynyń maqal – mátelderinde joǵarydaǵy ólshem sózder jıi kezdesedi. Máselen: «Eki eli aýyzǵa, tórt eli qaqpaq», «Aýrý batpandap kiredi, mysqaldap shyǵady», «Kóńil azyp, ton tozsa, bergen kóılek kez bolar», «Bireýdiń mininiń bir eli artyqtyǵy bar». Endi keıbir ólshem sózderdiń maǵynasyna toqtalaıyq.
Halyq aýyz ádebıetindegi «Batyrlar jyrynda» alyp batyrlardyń kúrzisi únemi batpan ólshemimen kórsetiledi. Eger Buharada bir batpan 7 put 32 fýntqa teń bolsa, Talas óńirinde 12 putqa teń bolǵan. Batpanǵa uqsas qazaqta «dyr» degen sóz bar. Dyr – úlken, iri, zor. Batpan da, dyr da - ólshem. Ólshem - ólsheý birligi mólsher, shama. Zattyń kólemin, salmaǵyn, qysymyn, ystyq – sýyqtyǵyn, t. b. sapalaryn belgili ólshem arqyly anyqtaıdy. «Batpan», «dyr» - kólemdik ólshemder.
Kólem – belgili bir zattyń aýmaǵy, mólsheri, bir nárseniń shegi, aıasy. Kólemdik ólshemder degen – kólemge laıyqty, aýmaqtyq, mólsherlik ólshemder. Óte az kólemdik ólshemdi bildiretin ólshem sózderdiń biri«shynashaq», «shynashaqtaı». «Shynashaq» - saýsaqtyń kishkentaıy. Onyń bulaı atalýy bitimine baılanysty týǵan. Túrki halyqtarynyń biri – qumyq tilinde «shınchekı» sózi qazaq tilindegi «bolmashy, óte kishkentaı» maǵynasynda qoldanylady. Osy «shınchekı» sózi endi «shynashaq» tulǵasynda óz tilimizde atalyp júr. Al «Áshmúshke», «túıirdeı», «tyrnaqtaı», «kenedeı», «turymtaıdaı», «tarydaı», «tıtimdeı», «tıtteı», «ýystaı», «toqymdaı», «mytym», «shymshym», «ultaraqtaı», «tildeı», «tistem», «pámdá», «mysqal», t. b. sózderi kishkene degen ólshemdi bildiredi. Dálirek aıtar bolsaq, mysqal – jıyrma bes gramǵa teń salmaq ólshemi, 1 qadaqta 96 mysqal bar. Al «qadaq» - eki júz gramǵa teń salmaq ólshemi.
Aýyz ádebıetindegi «Er Tarǵyn» jyrynda:
Kelgen qalmaq kóp edi,
Kóp te bolsa qalmaqtan,
Alty kún aıǵaı salǵanda,
Azǵantaı qaldy qadaqtaı – dep jyrlaıdy.
«Úsh ǵasyr jyrlaıdy» eńbeginde:
Mysqaly myń teńgelik asyl zattar,
Barady arzan bolyp jyldan – jylǵa,
Jaqsyny jaý da bolsa, dushpan tutpa,
Jamannyń basynda tur zaman aqyr, -
delinse, «Gaýhardy mysqaldap ólsheıdi» - deıdi qazaq maqalynda.
Mysqaldaý – az, azdaý, tam – tumdaý, mysqaldaı – bolar, bolmas, kishkentaı, azǵantaı. Ásh - múshke – qadaqtyń segizden bir bóligi.
2. 3. Qashyqtyq, ýaqyt, salmaq, tereńdikke qatysty ólshemder
Erterekte Shyǵys elderinde uzyndyq ólshemderi retinde adamnyń dene bólikteriniń ólshemi negizge alynǵan. Ol ólshem birlikterin eli, tutam, qarys, súıem, kez, saı kez, qulash, shaqyrym dep ataǵan.
Halyq arasynda ásirese, aýyldyq jerlerde jıi qoldanylatyn «bıe saýym», «sút pisirim», «ári - beriden soń», «qas pen kózdiń arasynda», «qadam», «qarǵa adym», «batpan», «put», «qadaq», «mysqyl» t. b qashyqtyq ólshemder men salmaq ólshemderi – halqymyzdyń ǵasyrlardan týyndaǵan kúndelikti turmystarynda qoldanylǵan birlikter.
Qazaqtyń ulttyq ólshem birlikteri taqyrybyna ǵylymı joba júkteý
Abstrakt (Anotasıa)
Zertteýdiń negizgi maqsaty:
1. Halqymyzdyń mádenı murasyn, tildik muralardy zerttep, zerdeleý, olardy qoǵam ıgiligine aınaldyrý.
2. Halyq tiliniń sóz baılyǵyn meńgerýdegi baıyrǵy ólshem birlikterin, ondaǵy til erekshelikterin tanyp bilý.
Mindeti:
1. Ádebıetterdi qarap shyǵyp suryptaý.
2. Aımaqtyq jazýshylar shyǵarmalaryndaǵy baıyrǵy ólshem birlikterin tabý.
3. Mektep oqýshylary arasynda saýalnama alý.
Ózektiligi:
Baıyrǵy ólshem birlikterimen tanysyp, ádebı tilimizdiń qalyptasýyna ózek bolyp otyrǵan halyq tiliniń saqtalýyna uıtqy bolý.
Ǵylymı boljam:
Eger men qazaqtyń baıyrǵy ólshem birlikterin zerttesem, qazaq tiliniń tarıhyna, halyqtyń etnografıasyna degen qyzyǵýshylyǵym oıanyp, pánge degen yqylasym arta túsedi.
Zertteýdiń negizgi kezeńderi:
1 - kezeń - "ólshem birlikteri ", "baıyrǵy ólshem birlikteri"degen termındermen jumys isteý. Aımaqtyq jazýshylardyń eńbegimen tanysyp, qosymsha ádebıetterdi izdep, zertteý.
2 - kezeń - mektep oqýshylarymen suhbattasý, saýalnama alý, alynǵan málimetterdi suryptaý, zertteý, bir arnaǵa toǵystyrý.
3 - kezeń - usynylatyn zertteý jumysyn daıyndaý, rásimdeý.
Zertteýdiń ádis - tásilderi: Materıaldardy taldaý, olardy salystyrý, júıeleý, qorytyndylaý.
Jańashyldyǵy: Baıyrǵy ólshem birlikterin zertteý barysynda aımaqtyq jazýshylardyń eńbekteriniń qoldanylýy.
Zertteý nysany: Baıyrǵy ólshem birlikteri ataýlary
I Kirispe
1. 1. Ólsheý ne úshin kerek?
Elbasynyń «Rýhanı jańǵyrý – bolashaqqa bastar jol» baǵdarlamasyn ustanyp, «Kóp ǵasyrly mádenıettiń tirshiligi topyraqta tynystap jatsa, tarıhı ótkeni shyrynmen qorektense, sonda ǵana ulttyq jańǵyrtý oryn alady»- deı kelip, ultymyzdyń san ǵasyrlar boıy senimi men ustanymy bolyp kelgen baıyrǵy ólshemderdiń kıeli uǵymdaryna sholý jasap, olardyń ómirdegi qoldaný aıasyna, kúndelikti turmystaǵy atqaratyn roline toqtala otyryp, tujyrym jasaý ár birimizdi qyzyqtyrary sózsiz.
Ejelgi adamdar bir nárseni ólsheıin dep oılaǵanda emes, olar barlyǵyn shamamen boljaıtyn. Olar táýliktiń ýaqytyn nemese jyl mezgilin boljap biletin. Tipti óz jastaryn da shamamen ǵana biletin. Biraq ýaqyt óte kele adamdardyń aqylyna aqyl qosyldy. Olar kún men juldyzdardy baqylaý arqyly ýaqytty ólsheýdi úırendi. Uzyndyqty qalaı ólsheý kerektigin eseptep shyǵady. Osy bilimderin saraılardy, mazarlardy salǵan kezde paıdalandy.
Ólshegen saıyn adamzattyń aqyly arta tústi.
2000 jyl buryn dúnıejúziniń matemagtary ǵajaıyp qalalar saldy. Jerdiń kólemin ólsheýmen shektelmeı Jer men Aıdyń ara qashyqtyǵyn da eseptep shyǵardy. Osynyń barlyǵy matematıkanyń arqasynda qol jetkizdi.
Ólsheý tarıhy mynadaı:
Adamdarda saǵat paıda bolǵannan buryn ejelgi babalarymyz ýaqytty kún sanaý nemese Kúndi, Aıdy ne juldyzdardy baqylaý arqyly ólshegen. Ýaqyt adamdar ólshep úırengen alǵashqy uǵymdardyń biri.
Barlyǵymyz táýlik mezgilin shamamen anyqtaı alamyz. Burynǵynyń adamdary kún men túndi juldyzdardyń, ottyń, sý men kóleńkeniń kómegimen ólsheý tásilderin tapqan.
II Negizgi bólim
2. 1. Adam denesimen nege ólsheıdi?
Adamnyń denesi dúnıedegi alǵashqy ólsheý quraly bolǵan. “Adamdar syzǵyshty jáne bir nárseniń kólemin ólsheýge arnalǵan ózge de aıla – buıymdardy oılar tapqanǵa deıin zattardy óz denesimen salystyratyn.”
Biz osy kúnge deıin kólemdi nemese qashyqtyqty ólsheý birligi retinde adamnyń dene músheleriniń ataýlaryn paıdalanamyz.
Búkil tarıh boıyna adamdar saýsaqtaryn sanaý úshin, al qol - aıaǵyn ólsheý úshin paıdalanyp keledi. Adam tánimen ólsheýdiń eń úlken ólshem mólsheri – adam denesiniń uzyndyǵy, eń kishi ólshem mólsheri - bir tal shashtyń qalyńdyǵy.
Saýsaqtar onyń ishinde bas barmaq ta, barlyǵymyzda ártúrli bolǵandyqtan, senimdi ólsheý quraly bolyp tabylmaıdy. Sondyqtan “bas barmaq qaǵıdasy” “shamamen” degendi bildiredi. Kóptegen eýropalyq tilderde (sonyń ishinde fransýz, ıspan, ıtalán, shved, partýgal) “dúım” sózi “bes barmaq” degendi bildiredi.
2. 2. Halyq ólshemderi ulttyń turmys - tirshiliginiń aınasy
Qazaqtyń barlyq sóziniń shegi, ólshemi bolǵan. Adamdar árbir ólshemniń atqaratyn mindeti bar ekenin bilgen, sóıtip ony ishki rýhanı salmaqtyń syrtqy kórinisi dep qaraǵan. Zattyń syrtqy ólshemi, onyń bıiktigi men tereńdigi, qattylyǵy men jumsaqtyǵy – bári túısikke áserin tıgizetin qubylystar.
Máselen, ólshem birlikterin bildiretin qazaqtyń kóne sózderi óte kóp kezdesedi. Adamzat dúnıesi dán ólsheıtin mysqaldan bastap, astyq ólsheıtin shoıyn tarazylarǵa toly. Iaǵnı, álem qarama – qarsylyqtan jaratylǵan.
Qazaqtyń baıyrǵy ólshem sózderiniń ózin naqtyly, jobaly ólshemder, jer araqashyqtyǵyn bildiretin, salmaqty, uzyndyqty, kólemdi, ýaqytty, jas mólsherin bildiretin, qatty jáne suıyq zattardyń ólshem birlikteri bola alatyn túrlerge irikteýge, saralaýǵa ábden bolady. Bizdiń halqymyzdyń aýyz ádebıetinde tatymdaı, shyntaqtaı, qoldaıaqtaı, sheıin, deıin, qaraı, taman, salym, tarta, jýyq, taıaý, torsyqtaı, ese, ret, qıan – qyrly, qara – qurym, úsh tumsha, naıza boıy, badanadaı, qarys, qadaq, tutam, tamam, ýys, kúrekteı, qasyqtaı, astaýdaı, shymshym, sharshy, kez, eli, qyryq quraý, qarys, arshyn, adym, taspa, súıem, batpan, tamshy, tıtteı, shaınam, taban, shaıqam, ámmá, tarydaı, ýys, bir aýyq, kesek, taqyr, mysqal, azdy - kópti, aıshylyq, kúnshilik, jylshylyq, udaı, qulash, yqylym, kesheli – búgindi, shym – shymdap, tosat, put, qylań, múshel, barabar, qat, t. b. sózder ólshem birlikteri retinde qoldanylyp kelgen.
Qazaq halqynyń maqal – mátelderinde joǵarydaǵy ólshem sózder jıi kezdesedi. Máselen: «Eki eli aýyzǵa, tórt eli qaqpaq», «Aýrý batpandap kiredi, mysqaldap shyǵady», «Kóńil azyp, ton tozsa, bergen kóılek kez bolar», «Bireýdiń mininiń bir eli artyqtyǵy bar». Endi keıbir ólshem sózderdiń maǵynasyna toqtalaıyq.
Halyq aýyz ádebıetindegi «Batyrlar jyrynda» alyp batyrlardyń kúrzisi únemi batpan ólshemimen kórsetiledi. Eger Buharada bir batpan 7 put 32 fýntqa teń bolsa, Talas óńirinde 12 putqa teń bolǵan. Batpanǵa uqsas qazaqta «dyr» degen sóz bar. Dyr – úlken, iri, zor. Batpan da, dyr da - ólshem. Ólshem - ólsheý birligi mólsher, shama. Zattyń kólemin, salmaǵyn, qysymyn, ystyq – sýyqtyǵyn, t. b. sapalaryn belgili ólshem arqyly anyqtaıdy. «Batpan», «dyr» - kólemdik ólshemder.
Kólem – belgili bir zattyń aýmaǵy, mólsheri, bir nárseniń shegi, aıasy. Kólemdik ólshemder degen – kólemge laıyqty, aýmaqtyq, mólsherlik ólshemder. Óte az kólemdik ólshemdi bildiretin ólshem sózderdiń biri«shynashaq», «shynashaqtaı». «Shynashaq» - saýsaqtyń kishkentaıy. Onyń bulaı atalýy bitimine baılanysty týǵan. Túrki halyqtarynyń biri – qumyq tilinde «shınchekı» sózi qazaq tilindegi «bolmashy, óte kishkentaı» maǵynasynda qoldanylady. Osy «shınchekı» sózi endi «shynashaq» tulǵasynda óz tilimizde atalyp júr. Al «Áshmúshke», «túıirdeı», «tyrnaqtaı», «kenedeı», «turymtaıdaı», «tarydaı», «tıtimdeı», «tıtteı», «ýystaı», «toqymdaı», «mytym», «shymshym», «ultaraqtaı», «tildeı», «tistem», «pámdá», «mysqal», t. b. sózderi kishkene degen ólshemdi bildiredi. Dálirek aıtar bolsaq, mysqal – jıyrma bes gramǵa teń salmaq ólshemi, 1 qadaqta 96 mysqal bar. Al «qadaq» - eki júz gramǵa teń salmaq ólshemi.
Aýyz ádebıetindegi «Er Tarǵyn» jyrynda:
Kelgen qalmaq kóp edi,
Kóp te bolsa qalmaqtan,
Alty kún aıǵaı salǵanda,
Azǵantaı qaldy qadaqtaı – dep jyrlaıdy.
«Úsh ǵasyr jyrlaıdy» eńbeginde:
Mysqaly myń teńgelik asyl zattar,
Barady arzan bolyp jyldan – jylǵa,
Jaqsyny jaý da bolsa, dushpan tutpa,
Jamannyń basynda tur zaman aqyr, -
delinse, «Gaýhardy mysqaldap ólsheıdi» - deıdi qazaq maqalynda.
Mysqaldaý – az, azdaý, tam – tumdaý, mysqaldaı – bolar, bolmas, kishkentaı, azǵantaı. Ásh - múshke – qadaqtyń segizden bir bóligi.
2. 3. Qashyqtyq, ýaqyt, salmaq, tereńdikke qatysty ólshemder
Erterekte Shyǵys elderinde uzyndyq ólshemderi retinde adamnyń dene bólikteriniń ólshemi negizge alynǵan. Ol ólshem birlikterin eli, tutam, qarys, súıem, kez, saı kez, qulash, shaqyrym dep ataǵan.
Halyq arasynda ásirese, aýyldyq jerlerde jıi qoldanylatyn «bıe saýym», «sút pisirim», «ári - beriden soń», «qas pen kózdiń arasynda», «qadam», «qarǵa adym», «batpan», «put», «qadaq», «mysqyl» t. b qashyqtyq ólshemder men salmaq ólshemderi – halqymyzdyń ǵasyrlardan týyndaǵan kúndelikti turmystarynda qoldanylǵan birlikter.
Qazaqtyń ulttyq ólshem birlikteri taqyrybyna ǵylymı joba júkteý
You Might Also Like
