Ulystyń - uly kúni
Sabaqtyń taqyryby: «Ulystyń uly kúni!» (slaıdymen)
Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylardyń sanasyna halqyna degen maqtanysh sezimin uıalatý, ana tilin, onyń tarıhyn, ónerin, mádenıetin qasterleı otyryp, damyta oqytyp tárbıeleý.
2. Halyqtyń salt – dástúrin, ádet – ǵurpyn úırete otyryp, Naýryz qazaqtyń ulttyq meıramy ekenin ashyp kórsetý.
3. Sabaqty halyqtyq pedagogıkaǵa negizdeı otyryp, qazaq halqynyń ulttyq oıyndaryn, ulttyq taǵamdaryn, naqyl sózderin qasterleı otyryp, balalarǵa uǵyndyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, naqyl sózder, ulttyq taǵamdar.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: Sálemetsizder me, qurmetti ata - analar, balalar, qonaqtar! Mektebimizde naýryz merekesine baılanysty «Mektepishilik ashyq esik kúnine» oraı ótkiziletin «Ulystyń uly kúni» atty tárbıe saǵatymyzǵa qosh keldińizder! Ata - analardy balalarymen birge «Naýryz» aýyly,
«Kóktem» aýyly, «Toı bastar» aýyldaryna jaıǵastyraıyq.
Búgingi sabaǵymyzda tek balalar ǵana emes, ata - analar sizderde at salysyp, belsendilik tanytyp otyryńyzdar.
Naýryz – Ulystyń uly kúni qutty bolsyn!
Aq mol bolsyn!
Jańa jyl baq, bereke, molshylyq ákelsin!
1 - júrgizýshi: Usynaryn urpaqqa biledi izgi el,
Sol izgi eldiń Urpaǵy myna bizder.
Salty solaı Naýryzdyń...
Eı, adamdar, atalardan aq bata tileńizder.
2 - júrgizýshi:
Tileıdi olar:
- Bolsyn - dep, yrys jyly!
Jer betiniń bolsyn dep tynyshtyǵy
Salty solaı Naýryzdyń...
Eı, adamdar, tym bolmasa
Uly bol, Ulys kúni!
1 - júrgizýshi: Qurmetti qonaqtar, balalar,
Kóktemniń tamasha merekesi,
Ulystyń Uly kúni Naýryz qutty bolsyn
Ár shańyraqqa bereke, birlik,
mártebe kelsin.
Kirispe bólim:
Qazaqstanda resmı túrde Naýryz 1988 jyldan beri toılanyp keledi. Bul mereke tabıǵat pen adamnyń úndestigin kórsetedi. Naýryz kún men túnniń teńelgen kúni. Kóktemgi kún toǵysy naýryz aıynyń 21 - nen 22 - ne aýysqan túni boldy. Osy ýaqyttan bastap kún uzaryp, tún qysqarady.
Halyq naýryz merekesine aldyn - ala daıyndalady. Dástúr boıynsha úıge qos shyraq jaǵylady, ydystar erneýine deıin aıranmen, sútpen nemese bulaq sýymen toltyrylady. Bul - toqshylyqtyń belgisi. Bul kúni bulaqtar tazartylyp, aǵashtar otyrǵyzylǵan.
"Bulaq kórseń, kózin ash!", "Bir tal ekseń, on tal ek!", degen sóz osydan shyqqan bolý kerek. Naýryz - dostyq, eńbek, beıbitshilik merekesi. Ulystyń uly kúni adamdar bir - birine degen renishin umytyp ózine de, ózgege de jaqsylyq tilegen. Dastarqannyń basty asy naýryz kóje bolǵan. Naýryz kóje jeti túrli taǵamnan jasalǵan. "Naýryz kójeni toıyp ishý kerek, sonda jyl boıy toqshylyq bolady!" degen senim bar. Dastarqan basynda jastar úlkenderdiń batasyn alǵan. Bata - úlkenderdiń ózinen jasy kishilerge beretin yqylasty tilegi. Aqsaqaldar: "Ulys oń bolsyn! Aq mol bolsyn, qaıda barsa jol bolsyn!" - dep bata beredi.
Negizgi bólim:
- Sabaǵymyzdyń birinshi bólimin merekelik kóńil - kúımen, án - jyrmen bastaıyq. Ár toptyń daıyndaǵan án - kúıin tyńdaıyq.
- Salt - dástúrge baılanysty maqal - mátelder.(oqýshylar, ata - analarmen birge jaýap beredi).
- Salt - dástúr boıynsha túsinik. (ata - analarǵa arnalǵan uıashyqtar)
Dástúr - urpaqtan - uppaqqa aýysatyn, tarıhı qalyptasqan nopmalap men úrdister. Ata - anany qurmettey, úlkendi syılay, adaldyq, ádilettilik, meıirimdilik sezimdepi ozyq dáctúrlerge jatady.
Alastaý - yrym. Shamandyq nanym - senimnen qalǵan. Alastaý apqyly kóz, til tıgendi qaıtary, aýrý - syrqaýdy, úı - jaıdy bále - jaladan alastaý arqyly tazalanady. Eger úıge kóz tıgen bolsa, adypacpandy nemese arshany tabaǵa salyp tutatyp, tútinimen búkil úıdi alastap, esikterdi jaýyp qoıǵan. Qazirgi kezde jańa úıge kirgen kezde úıdi alastaý ádetke aınalǵan.
Shashý - ádet - ǵuryptyń bip túri. Jańa túsken kelinniń, jańa týǵan náresteniń toıyna barǵanda, qýanyshtyń belgici retinde qurt, irimshik, kámpıt, órik - meıiz shashady. Shashýdy ádette jasy úlken áıelder, ájeler shashady da ony jac balalar terip alady.
Tusaý kesy - bala tárbıecindegi ádet - ǵuryp, yrym. Balanyń aıaǵyn jippen nemese qoıdyń pisken maıly ishegimen tusap, bala - shaǵaly, aıaǵy jeńil, aqkóńil adamǵa keskizedi.
Aıdar - ǵupyp. Balalardyń tóbe shashyn uzarta ósirip, monshaq apalastypa ópip qoıady. Muny «aıdar» dep ataıdy. Bul ǵuryp negizinen er balaǵa jasalady.
Sálemdeme - birey arqyly jibepiletin amanat zat; tyystyq jaǵynan jaqyn adamdardyń bir - bipine jiberetin syıy. Óziniń barý múmkindigi bolmaı, sol jaqqa jol túsken tanys adamdar arqyly sálemin joldaıdy.
Enshi - qazaq dástúrinde úılengen balasyn otaýǵa shyǵarǵanda ata - anasynyń bólip beretin mal - múlki, balaǵa tıisti úlesti enshi deıdi.
Aıttyrý - qyzǵa quda túser aldyndaǵy salt. Jigittiń ákesi kisi jiberip, qyzdyń basynyń bos ekenin, áke - sheshesiniń aıttyrýǵa qarsy emes ekendigin biledi.
Súıinshi - qýanyshty habar ákelýshige beriletin syılyq. Dúnıege jas náreste kelgende, kelin túckende, alyctan saǵynǵan adam kelgende, joǵary ataq bepilgende, úlken syılyq alǵanda qýanyshty habarlaýshy adam súıinshi curaıdy, osy kezde baǵaly zat nemese aqsha berilýi kerek.
Syralǵy - dástúr. Oljaly, qanjyǵasy qandalyp kele jatqan ańshydan kezdeskende suralatyn jol cyralǵy dep atalady. Ańshylar sypalǵynyń cózin jerge tastamaıdy.
Toqym qaǵar - qazaqtyń eski dástúri boıynsha, jas jigit alǵash ret jolaýshy júrgende beriletin jolaıaq, káde. Alyc jolǵa ketken jigit aman - esen kelsin, toqymy jerde qalmasyn degen jaqsy tilek bildirýge baılanycty bergen.
- Oqýshylarǵa arnalǵan strategıalyq oıyn (suraqtar konvertke salynyp beriledi).
Kıgiz úı bólshekterin ata (shańyraq, kerege, ýyq, aǵash, esik, túndik, úzik, týyrlyq, kıiz esik)
Naýryz meıramy qaı jyldan bastap resmı toılandy? ( 1988 )
Bala tárbıesine baılanysty qandaı salt dástúrler bar? (shildehana, besikkke salý, qyrqynan shyǵarý, tusaý keser).
Ulttyq saz aspaptaryn ata (dombyra, qobyz, sybyzǵy, jetigen, shańqobyz, abdyra, sazsyrnaı)
Ulttyq bas kıimderdi ata (sáýkele, kımeshek, jaýlyq, taqıa, bórik, tymaq, malaqaı, qalpaq)
Ulttyq oıyndardy ata: (aqsúıek, altybaqan, saqına salý, oramal tartý, qyz qýý, báıge)
Astana Qazaqstannyń neshinshi astanasy (Orynbor, Aqmeshit, Almaty, Aqmola )
Jarapazan qaı ýaqytta aıtylady?(Ramazan aıyndaǵy oraza ýaqytynda)
«Jıen el bolmaıdy, jelge as bolmaıdy» degen maqaldyń maǵynasyn túsindir
Qandaı jilik qyz balaǵa berilmeıdi? (kári jilik)
Maldyń basy qandaı qonaqqa usynylady? (syıly qonaqqa)
«Abysyn tatý bolsa, as kóp» degen maqaldyń maǵynasyn túsindir
Naýryz kóje qalaı jasalady? (soǵymnan qalǵan súr et, qoıdyń basy, ezilgen qurt, bıdaı, tary, kúrish, pıaz, sút)
Abaıdy «Qazaqtyń bas aqyny» degen kim? (A. Baıtursynov)
Sh. Ýálıhanov kim? (ǵalym, tarıhshy, fólklorshy, etnograf, geograf, aǵartýshy)
- Ár top qazaqtyń salt - dástúrine baılanysty kórinis kórsetý.
Sabaǵymyzdy qazaqtyń ulttyq oıyny «Arqan tartýmen»aıaqtaıyq.
Muǵalimniń sózi: Qurmetti ata - analar búgingi tárbıe saǵatyna kelip altyn ýaqyttaryńyzdy bólgenderińizge úlken rahmet.
Osy búgingi tárbıe saǵatyna arnalǵan ózderińiz daıyndaǵan ulttyq taǵamdardan aýyz tıdińizder.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylardyń sanasyna halqyna degen maqtanysh sezimin uıalatý, ana tilin, onyń tarıhyn, ónerin, mádenıetin qasterleı otyryp, damyta oqytyp tárbıeleý.
2. Halyqtyń salt – dástúrin, ádet – ǵurpyn úırete otyryp, Naýryz qazaqtyń ulttyq meıramy ekenin ashyp kórsetý.
3. Sabaqty halyqtyq pedagogıkaǵa negizdeı otyryp, qazaq halqynyń ulttyq oıyndaryn, ulttyq taǵamdaryn, naqyl sózderin qasterleı otyryp, balalarǵa uǵyndyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, naqyl sózder, ulttyq taǵamdar.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: Sálemetsizder me, qurmetti ata - analar, balalar, qonaqtar! Mektebimizde naýryz merekesine baılanysty «Mektepishilik ashyq esik kúnine» oraı ótkiziletin «Ulystyń uly kúni» atty tárbıe saǵatymyzǵa qosh keldińizder! Ata - analardy balalarymen birge «Naýryz» aýyly,
«Kóktem» aýyly, «Toı bastar» aýyldaryna jaıǵastyraıyq.
Búgingi sabaǵymyzda tek balalar ǵana emes, ata - analar sizderde at salysyp, belsendilik tanytyp otyryńyzdar.
Naýryz – Ulystyń uly kúni qutty bolsyn!
Aq mol bolsyn!
Jańa jyl baq, bereke, molshylyq ákelsin!
1 - júrgizýshi: Usynaryn urpaqqa biledi izgi el,
Sol izgi eldiń Urpaǵy myna bizder.
Salty solaı Naýryzdyń...
Eı, adamdar, atalardan aq bata tileńizder.
2 - júrgizýshi:
Tileıdi olar:
- Bolsyn - dep, yrys jyly!
Jer betiniń bolsyn dep tynyshtyǵy
Salty solaı Naýryzdyń...
Eı, adamdar, tym bolmasa
Uly bol, Ulys kúni!
1 - júrgizýshi: Qurmetti qonaqtar, balalar,
Kóktemniń tamasha merekesi,
Ulystyń Uly kúni Naýryz qutty bolsyn
Ár shańyraqqa bereke, birlik,
mártebe kelsin.
Kirispe bólim:
Qazaqstanda resmı túrde Naýryz 1988 jyldan beri toılanyp keledi. Bul mereke tabıǵat pen adamnyń úndestigin kórsetedi. Naýryz kún men túnniń teńelgen kúni. Kóktemgi kún toǵysy naýryz aıynyń 21 - nen 22 - ne aýysqan túni boldy. Osy ýaqyttan bastap kún uzaryp, tún qysqarady.
Halyq naýryz merekesine aldyn - ala daıyndalady. Dástúr boıynsha úıge qos shyraq jaǵylady, ydystar erneýine deıin aıranmen, sútpen nemese bulaq sýymen toltyrylady. Bul - toqshylyqtyń belgisi. Bul kúni bulaqtar tazartylyp, aǵashtar otyrǵyzylǵan.
"Bulaq kórseń, kózin ash!", "Bir tal ekseń, on tal ek!", degen sóz osydan shyqqan bolý kerek. Naýryz - dostyq, eńbek, beıbitshilik merekesi. Ulystyń uly kúni adamdar bir - birine degen renishin umytyp ózine de, ózgege de jaqsylyq tilegen. Dastarqannyń basty asy naýryz kóje bolǵan. Naýryz kóje jeti túrli taǵamnan jasalǵan. "Naýryz kójeni toıyp ishý kerek, sonda jyl boıy toqshylyq bolady!" degen senim bar. Dastarqan basynda jastar úlkenderdiń batasyn alǵan. Bata - úlkenderdiń ózinen jasy kishilerge beretin yqylasty tilegi. Aqsaqaldar: "Ulys oń bolsyn! Aq mol bolsyn, qaıda barsa jol bolsyn!" - dep bata beredi.
Negizgi bólim:
- Sabaǵymyzdyń birinshi bólimin merekelik kóńil - kúımen, án - jyrmen bastaıyq. Ár toptyń daıyndaǵan án - kúıin tyńdaıyq.
- Salt - dástúrge baılanysty maqal - mátelder.(oqýshylar, ata - analarmen birge jaýap beredi).
- Salt - dástúr boıynsha túsinik. (ata - analarǵa arnalǵan uıashyqtar)
Dástúr - urpaqtan - uppaqqa aýysatyn, tarıhı qalyptasqan nopmalap men úrdister. Ata - anany qurmettey, úlkendi syılay, adaldyq, ádilettilik, meıirimdilik sezimdepi ozyq dáctúrlerge jatady.
Alastaý - yrym. Shamandyq nanym - senimnen qalǵan. Alastaý apqyly kóz, til tıgendi qaıtary, aýrý - syrqaýdy, úı - jaıdy bále - jaladan alastaý arqyly tazalanady. Eger úıge kóz tıgen bolsa, adypacpandy nemese arshany tabaǵa salyp tutatyp, tútinimen búkil úıdi alastap, esikterdi jaýyp qoıǵan. Qazirgi kezde jańa úıge kirgen kezde úıdi alastaý ádetke aınalǵan.
Shashý - ádet - ǵuryptyń bip túri. Jańa túsken kelinniń, jańa týǵan náresteniń toıyna barǵanda, qýanyshtyń belgici retinde qurt, irimshik, kámpıt, órik - meıiz shashady. Shashýdy ádette jasy úlken áıelder, ájeler shashady da ony jac balalar terip alady.
Tusaý kesy - bala tárbıecindegi ádet - ǵuryp, yrym. Balanyń aıaǵyn jippen nemese qoıdyń pisken maıly ishegimen tusap, bala - shaǵaly, aıaǵy jeńil, aqkóńil adamǵa keskizedi.
Aıdar - ǵupyp. Balalardyń tóbe shashyn uzarta ósirip, monshaq apalastypa ópip qoıady. Muny «aıdar» dep ataıdy. Bul ǵuryp negizinen er balaǵa jasalady.
Sálemdeme - birey arqyly jibepiletin amanat zat; tyystyq jaǵynan jaqyn adamdardyń bir - bipine jiberetin syıy. Óziniń barý múmkindigi bolmaı, sol jaqqa jol túsken tanys adamdar arqyly sálemin joldaıdy.
Enshi - qazaq dástúrinde úılengen balasyn otaýǵa shyǵarǵanda ata - anasynyń bólip beretin mal - múlki, balaǵa tıisti úlesti enshi deıdi.
Aıttyrý - qyzǵa quda túser aldyndaǵy salt. Jigittiń ákesi kisi jiberip, qyzdyń basynyń bos ekenin, áke - sheshesiniń aıttyrýǵa qarsy emes ekendigin biledi.
Súıinshi - qýanyshty habar ákelýshige beriletin syılyq. Dúnıege jas náreste kelgende, kelin túckende, alyctan saǵynǵan adam kelgende, joǵary ataq bepilgende, úlken syılyq alǵanda qýanyshty habarlaýshy adam súıinshi curaıdy, osy kezde baǵaly zat nemese aqsha berilýi kerek.
Syralǵy - dástúr. Oljaly, qanjyǵasy qandalyp kele jatqan ańshydan kezdeskende suralatyn jol cyralǵy dep atalady. Ańshylar sypalǵynyń cózin jerge tastamaıdy.
Toqym qaǵar - qazaqtyń eski dástúri boıynsha, jas jigit alǵash ret jolaýshy júrgende beriletin jolaıaq, káde. Alyc jolǵa ketken jigit aman - esen kelsin, toqymy jerde qalmasyn degen jaqsy tilek bildirýge baılanycty bergen.
- Oqýshylarǵa arnalǵan strategıalyq oıyn (suraqtar konvertke salynyp beriledi).
Kıgiz úı bólshekterin ata (shańyraq, kerege, ýyq, aǵash, esik, túndik, úzik, týyrlyq, kıiz esik)
Naýryz meıramy qaı jyldan bastap resmı toılandy? ( 1988 )
Bala tárbıesine baılanysty qandaı salt dástúrler bar? (shildehana, besikkke salý, qyrqynan shyǵarý, tusaý keser).
Ulttyq saz aspaptaryn ata (dombyra, qobyz, sybyzǵy, jetigen, shańqobyz, abdyra, sazsyrnaı)
Ulttyq bas kıimderdi ata (sáýkele, kımeshek, jaýlyq, taqıa, bórik, tymaq, malaqaı, qalpaq)
Ulttyq oıyndardy ata: (aqsúıek, altybaqan, saqına salý, oramal tartý, qyz qýý, báıge)
Astana Qazaqstannyń neshinshi astanasy (Orynbor, Aqmeshit, Almaty, Aqmola )
Jarapazan qaı ýaqytta aıtylady?(Ramazan aıyndaǵy oraza ýaqytynda)
«Jıen el bolmaıdy, jelge as bolmaıdy» degen maqaldyń maǵynasyn túsindir
Qandaı jilik qyz balaǵa berilmeıdi? (kári jilik)
Maldyń basy qandaı qonaqqa usynylady? (syıly qonaqqa)
«Abysyn tatý bolsa, as kóp» degen maqaldyń maǵynasyn túsindir
Naýryz kóje qalaı jasalady? (soǵymnan qalǵan súr et, qoıdyń basy, ezilgen qurt, bıdaı, tary, kúrish, pıaz, sút)
Abaıdy «Qazaqtyń bas aqyny» degen kim? (A. Baıtursynov)
Sh. Ýálıhanov kim? (ǵalym, tarıhshy, fólklorshy, etnograf, geograf, aǵartýshy)
- Ár top qazaqtyń salt - dástúrine baılanysty kórinis kórsetý.
Sabaǵymyzdy qazaqtyń ulttyq oıyny «Arqan tartýmen»aıaqtaıyq.
Muǵalimniń sózi: Qurmetti ata - analar búgingi tárbıe saǵatyna kelip altyn ýaqyttaryńyzdy bólgenderińizge úlken rahmet.
Osy búgingi tárbıe saǵatyna arnalǵan ózderińiz daıyndaǵan ulttyq taǵamdardan aýyz tıdińizder.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
