S. Muqanov "Esil boıynda"
Sábıt Muqanov «Esil boıynda»
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Ulttyq ádebıetimizdiń negizin salýshy qalamgerlerdiń biri Sábıt Muqanovtyń shyǵarmashylyǵy jaıynda maǵlumat berý, qalamgerdiń Esil ólkesiniń kórkem tabıǵatyn tanytýdaǵy sóz qoldaný ereksheligin, sýretteý sheberligin jergilikti jerdiń tabıǵat kórinisterimen salystyra meńgertý.
2. Damytýshylyq: oqýshynyń ózindik oı - qıalyna erik bere otyryp, ózinshe oı túıýge baýlý, shyǵarmashylyqpen jumys isteýge jumyldyrý arqyly tanym - túsinikterin, tildik qoryn damytý.
3. Tárbıelik: jazýshy ómirin ónege ete otyryp, týǵan jerdiń tabıǵatyn súıýge jáne qurmetteýge, aıalaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń túri: jańa bilim berý sabaǵy
Sabaqtyń ádisteri: baıandaý, suraq - jaýap, mánerlep oqý, kýbızm, sózdik jumysy, kestemen jumys, oıtolǵaý, ınteraktıvti taqtamen jumys.
Sabaqqa kerekti qural - jabdyqtar men kórnekilikter: S. Muqanovtyń sýreti, geografıalyq karta, ınteraktıvti taqta, tabıǵat kórinisin beıneleıtin sýretter.
Pánaralyq baılanys: tarıh, geografıa, ómir.
Sabaqtyń júrisi:
İ Uıymdastyrý. Oqýshylarmen amandasý, synyp tazalyǵyn tekserý, synyp oqýshylaryn túgendeý.
İİ Úı tapsyrmasyn qorytyndylaý.
S. Muqanovtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna qatysty derekter men «Saıatshy Oraz» áńgimesi suraq - jaýap túrinde suralady.
1. Jazýshynyń ómir belesteri jaıynda ne bilemiz?
(Interaktıvti taqtaǵa toptastyrý túrinde jazady).
1900 jyly Soltústik Qazaqstan oblysy, Presnov aýdanynda dúnıege kelgen.
1968 jyly Aqyn, óleńge alǵash qadamy 19 jasynda bastalǵan.
Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyqtyń ıegeri
Jazýshy, «Qazaq ádebıeti» gazetiniń redaktory
«Ómir mektebi» romanynyń avtory
Qoǵam qaıratkeri Qazaq KSR Ǵylym akademıasynyń akademıgi
2. Altaı jigiti Erkebulannyń S. Muqanov pen M. Áýezov jaıyndaǵy pikiri.
3. Alty jasar bala Sábıttiń esinde ne sebepti óz týystarynan góri saıatshy Oraz saqtalyp qaldy?
4. Halqymyzdyń qusbegileri qandaı qustardy ustap baptaıdy? Olardy qandaı ań - qusqa salady?
5. Bul shyǵarmada sýretteýdiń qaı túrin baıqadyńdar? Mátinnen mysal keltire otyryp, atap berińder?
6. Ańshylyq taqyrybynda jazylǵan qandaı shyǵarmalardy bilesińder?
İİİ Jańa sabaq
(MuzART tobynyń oryndaýyndaǵy «Esil aǵady» ániniń mýzykasy estilip turady).
Muǵalim: - Jazýshynyń «Ómir mektebi» romany jazýshynyń óz basynan ótken ómir belesteri jaıynda syr shertedi. «Saıatshy Oraz» úzindisinde keıipkerdiń balalyq shaǵynda esinde saqtalyp qalǵan Oraz atty saıatshynyń mergendigi, qusbegiligi men ańshylyǵyna qosa, qaıyrymdylyq, meıirimdilik, jomarttyq tárizdi adamgershilik qasıetterin sóz etse, «Esil boıynda» dep atalatyn úzindide týyp - ósken jeri Esil dalasynyń tabıǵat kórinisterin asa kórkem tilmen sýretteı kelip, sol týǵan jerge arnalǵan ánniń shyǵý tarıhyn syr ǵyp baıandaıdy.
Esil dalasynyń sýmańdaı aqqan móldir tolqyndy saǵymy, jibekteı jumsaq, jupar ıisti, boı jetken sulýdaı sylana jaıqalǵan qalyń shalǵyny, jyldyń ózge mezgilinde jortýylyn jıiletip, shildede baıaý esetin jeli, janǵa jaıly, hosh ıisi bar balbyraǵan jemis - jıdegi, shaıy shymyldyqtaı jelpinip, qas pen kózdiń arasynda myń qulpyryp, kemeline kelip tolyqsyp turǵan toǵaıy ásem de kórkem beınelengen.
Qulaǵyńdy qytyqtaıtyn tamasha án - kúıin de keremet sýretteıdi. Jazýshy Esil ólkesiniń peızajdyq ensıklopedıasyn jasaǵandaı. Áńgimeniń áserliligi sonsha – osynaý ásem kórinister kóz aldyńa elestep, hosh ıisi murnyńdy qytyqtaǵandaı, qustardyń daýsy qulaǵyńa estilgendeı sezinesiń.
- Endeshe, balalar, úzindini mánerlep oqı
otyryp, osy tamasha kórinisti biz de sezineıik.
Kúnniń jady men taqyrypty jazdyrý.
1. Oqýlyqpen jumys. Áńgimeni mánerlep oqytý.
2. Áńgimege jospar qurǵyzý.
İ Esil boıyndaǵy saǵym
İİ Esil ólkesiniń jeli
İİİ Jaıqalǵan jasyl shalǵyn
IY Baldaı tátti jemis - jıdek
Y Kemeline kelip tolyqsyǵan toǵaı
YI Esil ózeniniń aǵysy
YII Qustardyń tamasha hory
3. Sózdik jumysy
Túsiniksiz sózdermen jumys
4. Áńgimeden jazýshynyń kórkem til sheberligin tanytatyn beıneli sózderdi taýyp, kesteni toltyrý.
Kórkemdegish
sózder
Esil ólkesi Teńeý Epıtet Keıipteý
Saǵym
Jel
Shalǵyn
Jemis - jıdek
Toǵaı
Ózen
Qustar
IY Sabaqty bekitý
Kýbızm ádisi
1. Zertte. Esil ózeni qaı jerde ornalasqan? Ózen janynda ornalasqan qala tarıhy jaıynda ne bilesiń?
2. Salystyr. Keshegi Esil men búgingi Esildi ınteraktıvti taqtadaǵy sýretter arqyly salystyryp, oıyńdy aıt.
3. Sýrette. Jazýshy Esil óńiriniń ásem tabıǵatyn tanytý úshin qandaı kórinister men qubylystardy sýrettegen?
4. Qoldan. Aýylymyzda Esil ózeni sekildi ózen bar ma? Ol jaıynda ne bilesiń? Jazýshyǵa eliktep beıneli tilmen sýrettep kór.
5. Pikir aıt. Jazýshyny týǵan jeriniń sózben aıtyp jetkisiz kóz tartatyn tabıǵatyn sheber de sheshen tilmen tamasha beınelep jetkizýge ıtermelegen ne nárse dep oılaısyń?
6. Ne elesteıdi? Bolashaq Oıyl ózenin kóz aldyńa qandaı túrde elesteter ediń?
Oıtolǵaý. «Oıyl boıynda: keshe jáne búgin». Oqýshylar en dalada erkin aǵyp jatqan búgingi Oıyl ózeni jáne bolashaqtaǵy Oıyl ózeni jaıynda oı tolǵaıdy.
Y Qorytyndy «Oılan, tap!»
Aktıvti qalammen tómendegi sózderdi ornyna qoıady.
Tabıǵat kórinisi
Shyǵarmadan úzindi
Qımylsyz jata qoısań, shalǵynnyń túbinde aq merýertteı jaltyldaǵan, kólemi bódeneniń jumyrtqasyndaı bir domalaq zattardy kóresiń. Bul ne? Jumyrtqa deıin deseń, tym jıi, shalǵynnyń túbine syńsyp syımaıdy!..
Shildede Esil ólkesiniń... baıaý esedi. Jyldyń ózge mezgilderinde jortýylyn jıiletetin... pisken ósimdiktiń jemisin tógermin dep aıaǵandaı julqylap - jelpip mazalamaıdy.
Dáýdeı dóńkıgen kári úıeńkisi, kúmis qabyqty qaıyńy, qalaıy qabyqty teregi, mys qabyqty moıyly, teńselgen taly, shı borbaı shiligi, shymshympaz shiligi, kirpi túkti tikeni men dolanasy, tory tobylǵysy aralas ósken...
Mop - momaqan bop, tunyp turǵan sıaqtanyp, onyń sýy tizeńnen aspaı - aq seni qabyqtaı qalqytyp ala jóneledi, maltympaz bolmasań, sýǵa kettim dep úreılenesiń...
Jelpingen... túsi kóz toqtatpaı, birese kók, birese jasyl, birese aq syqyldanyp, boıaýy qas pen qabaqtyń arasynda áldeneshe
qulpyryp, saǵymnyń sýyna shomylyp, denesine shań jolatpaı túrlengen saıyn... jarqyraı túsedi.
... qulaǵyńdy qytyqtaıtyn tamasha horyn qaıtersiń... Ol horǵa suńqyldap aqqý, qańqyldap qaz, shańqyldap shaǵala, bezektep qyzǵysh, baryldap úırek, saırap bulbul, shyqylyqtap saýysqan, qarqyldap qarǵa, shyryldap shegirtke degendeı,... bári qosylady...
Gúlge bólengen tereńine súńgigiń keledi, jupar ıisti jasyl jibegin jastanyp, ta, jamylyp ta janyńdy jaılandyra jatqyń keledi. Jaıqalǵan jasyl... japyryp júre berýge aıaǵandaı, ne janyńdy jaılandyrǵyń kelgendeı, bir tusta jasyl jibekke bólene sulaı ketesiń.
Kerekti sózder:
shalǵyn, saǵym, jel, qustar, toǵaı, ózen, jıdek.
Yİ Baǵalaý
Yİİ Úıge tapsyrma. Jazýshynyń kórkem sóz órnekterin úlgige ala otyryp, Oıyl ózenine sıpattama jazý.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Ulttyq ádebıetimizdiń negizin salýshy qalamgerlerdiń biri Sábıt Muqanovtyń shyǵarmashylyǵy jaıynda maǵlumat berý, qalamgerdiń Esil ólkesiniń kórkem tabıǵatyn tanytýdaǵy sóz qoldaný ereksheligin, sýretteý sheberligin jergilikti jerdiń tabıǵat kórinisterimen salystyra meńgertý.
2. Damytýshylyq: oqýshynyń ózindik oı - qıalyna erik bere otyryp, ózinshe oı túıýge baýlý, shyǵarmashylyqpen jumys isteýge jumyldyrý arqyly tanym - túsinikterin, tildik qoryn damytý.
3. Tárbıelik: jazýshy ómirin ónege ete otyryp, týǵan jerdiń tabıǵatyn súıýge jáne qurmetteýge, aıalaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń túri: jańa bilim berý sabaǵy
Sabaqtyń ádisteri: baıandaý, suraq - jaýap, mánerlep oqý, kýbızm, sózdik jumysy, kestemen jumys, oıtolǵaý, ınteraktıvti taqtamen jumys.
Sabaqqa kerekti qural - jabdyqtar men kórnekilikter: S. Muqanovtyń sýreti, geografıalyq karta, ınteraktıvti taqta, tabıǵat kórinisin beıneleıtin sýretter.
Pánaralyq baılanys: tarıh, geografıa, ómir.
Sabaqtyń júrisi:
İ Uıymdastyrý. Oqýshylarmen amandasý, synyp tazalyǵyn tekserý, synyp oqýshylaryn túgendeý.
İİ Úı tapsyrmasyn qorytyndylaý.
S. Muqanovtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna qatysty derekter men «Saıatshy Oraz» áńgimesi suraq - jaýap túrinde suralady.
1. Jazýshynyń ómir belesteri jaıynda ne bilemiz?
(Interaktıvti taqtaǵa toptastyrý túrinde jazady).
1900 jyly Soltústik Qazaqstan oblysy, Presnov aýdanynda dúnıege kelgen.
1968 jyly Aqyn, óleńge alǵash qadamy 19 jasynda bastalǵan.
Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyqtyń ıegeri
Jazýshy, «Qazaq ádebıeti» gazetiniń redaktory
«Ómir mektebi» romanynyń avtory
Qoǵam qaıratkeri Qazaq KSR Ǵylym akademıasynyń akademıgi
2. Altaı jigiti Erkebulannyń S. Muqanov pen M. Áýezov jaıyndaǵy pikiri.
3. Alty jasar bala Sábıttiń esinde ne sebepti óz týystarynan góri saıatshy Oraz saqtalyp qaldy?
4. Halqymyzdyń qusbegileri qandaı qustardy ustap baptaıdy? Olardy qandaı ań - qusqa salady?
5. Bul shyǵarmada sýretteýdiń qaı túrin baıqadyńdar? Mátinnen mysal keltire otyryp, atap berińder?
6. Ańshylyq taqyrybynda jazylǵan qandaı shyǵarmalardy bilesińder?
İİİ Jańa sabaq
(MuzART tobynyń oryndaýyndaǵy «Esil aǵady» ániniń mýzykasy estilip turady).
Muǵalim: - Jazýshynyń «Ómir mektebi» romany jazýshynyń óz basynan ótken ómir belesteri jaıynda syr shertedi. «Saıatshy Oraz» úzindisinde keıipkerdiń balalyq shaǵynda esinde saqtalyp qalǵan Oraz atty saıatshynyń mergendigi, qusbegiligi men ańshylyǵyna qosa, qaıyrymdylyq, meıirimdilik, jomarttyq tárizdi adamgershilik qasıetterin sóz etse, «Esil boıynda» dep atalatyn úzindide týyp - ósken jeri Esil dalasynyń tabıǵat kórinisterin asa kórkem tilmen sýretteı kelip, sol týǵan jerge arnalǵan ánniń shyǵý tarıhyn syr ǵyp baıandaıdy.
Esil dalasynyń sýmańdaı aqqan móldir tolqyndy saǵymy, jibekteı jumsaq, jupar ıisti, boı jetken sulýdaı sylana jaıqalǵan qalyń shalǵyny, jyldyń ózge mezgilinde jortýylyn jıiletip, shildede baıaý esetin jeli, janǵa jaıly, hosh ıisi bar balbyraǵan jemis - jıdegi, shaıy shymyldyqtaı jelpinip, qas pen kózdiń arasynda myń qulpyryp, kemeline kelip tolyqsyp turǵan toǵaıy ásem de kórkem beınelengen.
Qulaǵyńdy qytyqtaıtyn tamasha án - kúıin de keremet sýretteıdi. Jazýshy Esil ólkesiniń peızajdyq ensıklopedıasyn jasaǵandaı. Áńgimeniń áserliligi sonsha – osynaý ásem kórinister kóz aldyńa elestep, hosh ıisi murnyńdy qytyqtaǵandaı, qustardyń daýsy qulaǵyńa estilgendeı sezinesiń.
- Endeshe, balalar, úzindini mánerlep oqı
otyryp, osy tamasha kórinisti biz de sezineıik.
Kúnniń jady men taqyrypty jazdyrý.
1. Oqýlyqpen jumys. Áńgimeni mánerlep oqytý.
2. Áńgimege jospar qurǵyzý.
İ Esil boıyndaǵy saǵym
İİ Esil ólkesiniń jeli
İİİ Jaıqalǵan jasyl shalǵyn
IY Baldaı tátti jemis - jıdek
Y Kemeline kelip tolyqsyǵan toǵaı
YI Esil ózeniniń aǵysy
YII Qustardyń tamasha hory
3. Sózdik jumysy
Túsiniksiz sózdermen jumys
4. Áńgimeden jazýshynyń kórkem til sheberligin tanytatyn beıneli sózderdi taýyp, kesteni toltyrý.
Kórkemdegish
sózder
Esil ólkesi Teńeý Epıtet Keıipteý
Saǵym
Jel
Shalǵyn
Jemis - jıdek
Toǵaı
Ózen
Qustar
IY Sabaqty bekitý
Kýbızm ádisi
1. Zertte. Esil ózeni qaı jerde ornalasqan? Ózen janynda ornalasqan qala tarıhy jaıynda ne bilesiń?
2. Salystyr. Keshegi Esil men búgingi Esildi ınteraktıvti taqtadaǵy sýretter arqyly salystyryp, oıyńdy aıt.
3. Sýrette. Jazýshy Esil óńiriniń ásem tabıǵatyn tanytý úshin qandaı kórinister men qubylystardy sýrettegen?
4. Qoldan. Aýylymyzda Esil ózeni sekildi ózen bar ma? Ol jaıynda ne bilesiń? Jazýshyǵa eliktep beıneli tilmen sýrettep kór.
5. Pikir aıt. Jazýshyny týǵan jeriniń sózben aıtyp jetkisiz kóz tartatyn tabıǵatyn sheber de sheshen tilmen tamasha beınelep jetkizýge ıtermelegen ne nárse dep oılaısyń?
6. Ne elesteıdi? Bolashaq Oıyl ózenin kóz aldyńa qandaı túrde elesteter ediń?
Oıtolǵaý. «Oıyl boıynda: keshe jáne búgin». Oqýshylar en dalada erkin aǵyp jatqan búgingi Oıyl ózeni jáne bolashaqtaǵy Oıyl ózeni jaıynda oı tolǵaıdy.
Y Qorytyndy «Oılan, tap!»
Aktıvti qalammen tómendegi sózderdi ornyna qoıady.
Tabıǵat kórinisi
Shyǵarmadan úzindi
Qımylsyz jata qoısań, shalǵynnyń túbinde aq merýertteı jaltyldaǵan, kólemi bódeneniń jumyrtqasyndaı bir domalaq zattardy kóresiń. Bul ne? Jumyrtqa deıin deseń, tym jıi, shalǵynnyń túbine syńsyp syımaıdy!..
Shildede Esil ólkesiniń... baıaý esedi. Jyldyń ózge mezgilderinde jortýylyn jıiletetin... pisken ósimdiktiń jemisin tógermin dep aıaǵandaı julqylap - jelpip mazalamaıdy.
Dáýdeı dóńkıgen kári úıeńkisi, kúmis qabyqty qaıyńy, qalaıy qabyqty teregi, mys qabyqty moıyly, teńselgen taly, shı borbaı shiligi, shymshympaz shiligi, kirpi túkti tikeni men dolanasy, tory tobylǵysy aralas ósken...
Mop - momaqan bop, tunyp turǵan sıaqtanyp, onyń sýy tizeńnen aspaı - aq seni qabyqtaı qalqytyp ala jóneledi, maltympaz bolmasań, sýǵa kettim dep úreılenesiń...
Jelpingen... túsi kóz toqtatpaı, birese kók, birese jasyl, birese aq syqyldanyp, boıaýy qas pen qabaqtyń arasynda áldeneshe
qulpyryp, saǵymnyń sýyna shomylyp, denesine shań jolatpaı túrlengen saıyn... jarqyraı túsedi.
... qulaǵyńdy qytyqtaıtyn tamasha horyn qaıtersiń... Ol horǵa suńqyldap aqqý, qańqyldap qaz, shańqyldap shaǵala, bezektep qyzǵysh, baryldap úırek, saırap bulbul, shyqylyqtap saýysqan, qarqyldap qarǵa, shyryldap shegirtke degendeı,... bári qosylady...
Gúlge bólengen tereńine súńgigiń keledi, jupar ıisti jasyl jibegin jastanyp, ta, jamylyp ta janyńdy jaılandyra jatqyń keledi. Jaıqalǵan jasyl... japyryp júre berýge aıaǵandaı, ne janyńdy jaılandyrǵyń kelgendeı, bir tusta jasyl jibekke bólene sulaı ketesiń.
Kerekti sózder:
shalǵyn, saǵym, jel, qustar, toǵaı, ózen, jıdek.
Yİ Baǵalaý
Yİİ Úıge tapsyrma. Jazýshynyń kórkem sóz órnekterin úlgige ala otyryp, Oıyl ózenine sıpattama jazý.
You Might Also Like
