InfoHub Logo

Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің айырмашылығы

Қазақ тілінде сөйлемдер өздерінің құрылымына қарай жай сөйлемдер және құрмалас сөйлемдер болып бөлінеді. Олардың әрқайсысы белгілі бір ерекшеліктерге ие және сөйлемдегі ойды жеткізу тәсілінде айырмашылықтары бар.

Жай сөйлем

Жай сөйлем – бір ғана ойды білдіретін және бір ғана грамматикалық негізі (бастауыш пен баяндауышы) бар сөйлем. Жай сөйлемдер қарапайым және біртұтас ойды жеткізу үшін қолданылады.

Ерекшеліктері:

• Бір ғана ойды білдіреді.
• Бір грамматикалық негізі бар (бастауыш пен баяндауыш).
• Құрамы жағынан қарапайым.

Мысалдар:

• Кітапты оқыдым.
• Қар жауды.
• Ол мектепке барды.

Құрмалас сөйлем

Құрмалас сөйлем – екі немесе одан да көп жай сөйлемнен құралып, біртұтас күрделі ойды білдіреді. Құрмалас сөйлемдер бірнеше жай сөйлемдерді байланыстыру арқылы жасалады және олар өзара мағыналық байланыста болады.

Ерекшеліктері:

• Екі немесе одан да көп жай сөйлемнен тұрады.
• Біртұтас күрделі ойды білдіреді.
• Жай сөйлемдер арасында мағыналық байланыс бар.
• Байланыстырушы сөздер немесе тыныс белгілері арқылы байланысады.

Құрмалас сөйлемнің түрлері:

1. Салалас құрмалас сөйлем: Тең дәрежедегі жай сөйлемдерден құралады.
   • Мысал: Күн шықты, ал біз саяхатқа шықтық.
2. Сабақтас құрмалас сөйлем: Негізгі сөйлем және оған бағынышты сөйлемнен құралады.
   • Мысал: Мен кітапты оқыған соң, оған түсініктеме жаздым.

Қорытынды

Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің басты айырмашылығы олардың құрылымында және білдіретін ойдың күрделілігінде. Жай сөйлем бір ғана ойды білдірсе, құрмалас сөйлем бірнеше жай сөйлемдерді біріктіріп, күрделі ойды жеткізеді. Бұл ерекшеліктер сөйлем құрылымын түсініп, дұрыс қолдану үшін маңызды.