InfoHub Logo

Esse
Áke - asqar taý
Bul qamshynyń sabyndaı qysqa ómirde adam balasynyń búkil bolmysyn, keskin - kelbetin ǵajaıyp nurǵa bóleıtin, júrek tórinen máńgi ketpeıtin eki asyl jan bar. Onyń biri - aıaýly ana bolsa, ekinshisi - ardaqty áke.«Áke» osy bir úsh áripten, quralǵan 1 sózde qanshama maǵyna bar deseńizshi...... Qazaq otbasynda ákeniń orny erekshe. Dana halqymyz « áke - asqar taý, ana baýyryndaǵy bulaq, bala jaǵasyndaǵy quraq» dep otbasyndaǵy árkimniń ornyn ádemi sıpattaǵan. Otbasynyń kún kórisi, napaqasy, tálim - tárbıesi áke moınyndaǵy mańyzdy mindet.
Burynǵy kezde qas - qabaqpen basqarý, tárbıeleý, ıaǵnı áke mysy, sesi, qatýlyǵy - balasyn jek kórgennen emes, túzdegi ákeni qurmettep, tárbıeli urpaq bolyp ósýi úshin qoldanǵan. Ol úshin analarymyzdyń kómegi qajet bolǵan. Olar balalaryna « ákeń biledi», « ákeń sheshedi», « ákeńmen aqyldas», « ákeń renjıdi», «ákeń ruqsat bermeıdi» degendi jıi aıtyp, ózi de kúıeýine patshadaı qurmet kórsete bilgen.
Dál qazirgi tańda úıdegi áıeline sózin ótkize almaıtyn ákeniń jigersizdiginen balalary jasqanshaq, qorqaq, qoǵamǵa paıdasy joq bolyp ósip keledi. «Jaman ákeden jaqsy kórshi artyq» degen. Áke bedelinen aıyrylyp, júzi ketken pyshaq sekildi bolyp barady. Keıbir ákelerimiz “ashshy sýsyndy” dos etip, bos ýaqyttaryn karta oınaýmen ótkizetini jasyryn emes. Osyndaı tárbıe kórgen ul - qyzdar ákeniń sońynan duǵa etetin perzentter bolyp shyǵa ma? Árıne, joq! Kerisinshe ákesine balaǵat sózder aıtyp jatady, sózine qulaq aspaıdy. Osylaı otbasynyń shyrqy buzylyp, ajyrasýǵa da aparyp soǵady. Ortadaǵy beıkúná bala ne bolmaq? Bárinen buryn qınalatyn da bala. Bul ómirge ózin kereksiz, jalǵyz qalǵandaı sezimde júredi. Ákesimen máz - meıram bolǵan qatarlastaryn kórgende jan - júregin muń basady. «Ákesiz bala - sýjúrek, jıyn toıǵa barady, bosaǵada qalady» dep, ákesiz balanyń jasqanshaq bolatynyn da meńzeıdi.
Alaıda ákeniń bári jaman degen sóz emes. Talaı aqyndarymyz jáne ánshilerimiz ákege arnap týyndylaryn shyǵarǵan. Bul degenimiz ákelerdiń jaqsylary kóp ekenin kórsetpeı me?
Mysaly, Muhtar Shahanovtyń « Áke týraly jyrynda» ákege degen mahabbatty, jer júzin qansha aralasa da ákedeı jandy tappaıtynyn aqyn ásemdep jetkize bilgen:
Jas edim ómirge erkin boılamaǵan,
Kúni erteń ne bolaryn oılamaǵan.
Sharyqtap ketsem - daǵy qanat qaǵyp,
Ózińdeı qamqor áke qaıda maǵan.
Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, áke - asqar taý, úıdiń otaǵasy, asyraýshysy, qamqorshysy. Ákeniń « qyzym, ulym» degeni úlken baqyt. Sebebi, qanshama ákesiz ósken janǵa ákeniń bir aýyz sózi arman....
Áke, ana - bul bizdiń quny ólshenbeıtin baılyǵymyz. Bardy baǵalap, áke - shesheniń aq batasyn alaıyq. Osydan asqan mártebe joq dep bilemin. Qoryta kele, usynys bildirgim keledi. Qazirgi jastardyń barlyǵy ǵalamtor jelisin paıdalanady. Ákeniń mártebesin kóterý úshin kishigirim beınerolıkter, kıno túsirse deımin. Ákeniń jylýyn kórmegen jandarǵa arnaıy áke mektebin ashý kerek dep oılaımyn.
Oryndaǵan: Chımbergen Gúlnaz