Azot jáne fosfor taqyryptary boıynsha ótken taqyrypty qaıtalaý
Taqyryby: Azot jáne fosfor taqyryptary boıynsha ótken taqyrypty qaıtalaý jáne bilimdi júıege keltirý.
Maqsaty: Oıyn sabaǵy arqyly, azot, fosfor taqyryptaryn tereń uǵyndyrý. Sabaq kezinde alǵan jańalyqtaryn paıdalana bilýge úıretý.
Sabaq túri: oıyn sabaq
Ádisi: suraq – jaýap
Jumys barysy
Jalpy hımıa negizderinen «Azot» jáne «Fosfor» taqyryptaryn qaıtalaý sabaǵy retinde ótkizilgen oıyn sabaqta oqýshylardyń taqyryptardy iskerlik oıyn, toppen jáne jeke jumys isteý, pikir almastyrý arqyly qosylysy eń kóp ǵylymnyń qaı salasynda bolmasyn eń qajetti dep sanalatyn azot pen azot topshasynyń elementterin oqyp, bilý oqýshynyń hımıalyq til baılyǵyn, oılaý qabileti men biliktigin ósire tústi. Olardyń bilim deńgeıleri eskerilip, 3 topqa bóle júrgizilgen jumys júrgizildi.
Uıymdastyrý kezeńinen keıin «Tapqyr bolsań - taýyp kór» dep atalatyn negizgi kezeńge kóshtik.
Oqýshylar sabaqtyń taqyrybyn anyqtaý úshin taqtadaǵy sózjumbaqty sheshti.
Suraqtary:
1. Atmosferada bos kúıinde 21%, jer qyrtysynda 49, 13%, adam aǵzasynda 65% shamasynda kezdesetin, tiri aǵzaǵa óte qajetti elementi bar zat. (AÝA)
2. Kókshildeý tústi, sýda az erıtin boıaǵysh zattardy tússizdendiretin, bakterıany joıa alatyn, elektr ıisi bar, kvars lampalary jumys istegende jáne jańbyrdan soń paıda bolatyn gaz.(ozon)
3. D. I. Mendeleevtiń perıodty júıesinde ornalasqan elementterdi ekige bólgende qoldanylatyn sóz. (topsha)
4. «Patsha araǵynda» ǵana erıtin «metaldar patshasy». (altyn)
Úı tapsyrmany qaıtalaý retinde topqa bólingen oqýshylar azot, fosfor elementteriniń hımıalyq qasıetin sıpattaıtyn tómendegi reaksıa teńdeýlerin júzege asyrdy.
«Bilgenge marjan» degen aıdarmen sabaqtyń kelesi kezeńinde 1 - top genetıkalyq baılanysty júzege asyrdy:
2 - top: Massasy 34. 5 g bertolle tuzy fosfordyń qansha zat mólsherimen árekettese alady?
3 - top: Berilgen reaksıa teńdeýin aıaqtap, tolyq jáne qysqartylǵan ıondyq teńdeýin jazady.
«Bilgim keledi» kezeńinde oıda júretin paıdaly keńester aıtylyp ótedi.
Jadyńda júrsin: fosfor adamnyń jadyn jaqsartady, ony biz nannan, asburshaqtan, balyqtan, irimshikten alamyz. Sondyqtan balyq pen sút taǵamdaryn as mázirine kúndelikti kirgizip otyrý kerek.
Este saqtańyz:
BDU (VOZ) – dyń ruqsaty boıynsha nıtrattyń mólsheri 1 kg et taǵamdarynda 40 mg - nan aspaý kerek.
Siz bilesiz be?
Naǵyz kir jýǵysh zattar quramynda 20% sıntetıkalyq jýǵysh quramdastary men 30% beıorganıkalyq fosfattar bolady. Fosfattar kalsııdiń erimtal tuzdarynan sýdy tazartady. Ókinishke oraı, bul fosfattar jýyndy sýlarmen birge ózender men kólderge, bulaqtarǵa túsedi; olar keıbir baldyrlar úshin jaıly orta bolyp tabylady, baldyrlar tym kóp qaýlap ósip, sýda erigen ottekti azaıtady da, ózender men kólderdiń batpaqtanýy bastalady.
Massasy 1 t júgeri topyraqtan 14 kg. azot, 2, 5 kg. fosfor, 3, 5 kg. kalıı, 1, 5 kg. kúkirt sińirip otyrady, sóıtip topyraq qunarlylyǵy kemip, tyńaıtqysh qoldaný qajettigi artady.
«Kim kóp biledi?» degen oımen asa jyldamdyqpen oryndalatyn top basshylaryn jarystyraıyq.
1 - basshyǵa:
1. Azot topshasy ornalasqan top nómiri.(5)
2. 1 l azot gazynyń massasy. (1. 25 g)
3. Azot elementteriniń sońǵy energetıkalyq deńgeıindegi elektron sany.(5)
4. Azottyń túsi jáne ıisi (tússiz, ıissiz)
5. Aýa quramyndaǵy azottyń massalyq úlesi. (78)
6. Azottyń kórsetetin totyǵý dárejesi. (- 3, +5)
7. «Patsha suıyqtyǵy» dep atalatyn suıyq quramyna kiretin azot qosylysynyń formýlasy. ( azot qyshqyly)
8. Azot suıyq pa álde gaz ba? (gaz)
2 - basshyǵa:
1. Fosfor elementteriniń atomdyq massasy. (31)
2. Fosfordyń sýtekti qosylysy (fosfın)
3. Fosforly tyńaıtqyshtar ósimdiktiń qaı múshesine kóbirek áser etedi? (gúline, jemisine)
4. Fosfordyń qandaı alotropıalyq túrózgeristeri bar. (aq, qyzyl, qara)
5. Fosfordyń qosylystaryndaǵy totyǵý dárejeleri. (- 3,+3,+5)
6. Fosfordyń ýly túri (aq fosfor)
7. Fosfor ıadrosyndaǵy proton sany. (15)
8. Fosfın qandaı zat? (tússiz, óte ýly)
3 - basshyǵa:
1. Azot qyshqyly tuzdarynyń ataýy. (nıtrat, selıtra)
2. Azottyń sýtekti qosylysy (amıak)
3. Aýadaǵy gaz tárizdi azotty mıneraldy zattarǵa ne aınalady? (túınek bakterıalary)
4. «Patsha suıyqtyǵy» quramyna kiretin qyshqyldar. ( tuz qyshqyly, azot qyshqyly)
5. Amonı sapalyq reaksıa kórsetetin hımıalyq zat. (silti)
6. Azottyń +1 totyǵý dárejesin kórsetetin oksıd. (Azot (İ) oksıdi)
7. Amonı fosfatynyń ekinshi ataýy. ( músátir spırti)
8. Fosfor ( V) oksıdi qandaı zat? (aq tústi untaq zat)
Oqýshylardyń izdenimpazdyq eńbekterin shyńdaıtyn úı tapsyrmalary beriledi:
1 - top: taqyryp sońynda test tapsyrmasyn oryndaıdy.
2 - top: «Azottyń tabıǵattaǵy aınalymy» taqyrybyna referat jazady.
3 - top: «Tyńaıtqyshtar» taqyrybyna zertteý jumysyn jasap keledi.
Sabaq sońynda búgingi taqyrypqa sholý jasap, qorytyndylanyp, ár oqýshyǵa tıisti baǵalary qoıylady
Maqsaty: Oıyn sabaǵy arqyly, azot, fosfor taqyryptaryn tereń uǵyndyrý. Sabaq kezinde alǵan jańalyqtaryn paıdalana bilýge úıretý.
Sabaq túri: oıyn sabaq
Ádisi: suraq – jaýap
Jumys barysy
Jalpy hımıa negizderinen «Azot» jáne «Fosfor» taqyryptaryn qaıtalaý sabaǵy retinde ótkizilgen oıyn sabaqta oqýshylardyń taqyryptardy iskerlik oıyn, toppen jáne jeke jumys isteý, pikir almastyrý arqyly qosylysy eń kóp ǵylymnyń qaı salasynda bolmasyn eń qajetti dep sanalatyn azot pen azot topshasynyń elementterin oqyp, bilý oqýshynyń hımıalyq til baılyǵyn, oılaý qabileti men biliktigin ósire tústi. Olardyń bilim deńgeıleri eskerilip, 3 topqa bóle júrgizilgen jumys júrgizildi.
Uıymdastyrý kezeńinen keıin «Tapqyr bolsań - taýyp kór» dep atalatyn negizgi kezeńge kóshtik.
Oqýshylar sabaqtyń taqyrybyn anyqtaý úshin taqtadaǵy sózjumbaqty sheshti.
Suraqtary:
1. Atmosferada bos kúıinde 21%, jer qyrtysynda 49, 13%, adam aǵzasynda 65% shamasynda kezdesetin, tiri aǵzaǵa óte qajetti elementi bar zat. (AÝA)
2. Kókshildeý tústi, sýda az erıtin boıaǵysh zattardy tússizdendiretin, bakterıany joıa alatyn, elektr ıisi bar, kvars lampalary jumys istegende jáne jańbyrdan soń paıda bolatyn gaz.(ozon)
3. D. I. Mendeleevtiń perıodty júıesinde ornalasqan elementterdi ekige bólgende qoldanylatyn sóz. (topsha)
4. «Patsha araǵynda» ǵana erıtin «metaldar patshasy». (altyn)
Úı tapsyrmany qaıtalaý retinde topqa bólingen oqýshylar azot, fosfor elementteriniń hımıalyq qasıetin sıpattaıtyn tómendegi reaksıa teńdeýlerin júzege asyrdy.
«Bilgenge marjan» degen aıdarmen sabaqtyń kelesi kezeńinde 1 - top genetıkalyq baılanysty júzege asyrdy:
2 - top: Massasy 34. 5 g bertolle tuzy fosfordyń qansha zat mólsherimen árekettese alady?
3 - top: Berilgen reaksıa teńdeýin aıaqtap, tolyq jáne qysqartylǵan ıondyq teńdeýin jazady.
«Bilgim keledi» kezeńinde oıda júretin paıdaly keńester aıtylyp ótedi.
Jadyńda júrsin: fosfor adamnyń jadyn jaqsartady, ony biz nannan, asburshaqtan, balyqtan, irimshikten alamyz. Sondyqtan balyq pen sút taǵamdaryn as mázirine kúndelikti kirgizip otyrý kerek.
Este saqtańyz:
BDU (VOZ) – dyń ruqsaty boıynsha nıtrattyń mólsheri 1 kg et taǵamdarynda 40 mg - nan aspaý kerek.
Siz bilesiz be?
Naǵyz kir jýǵysh zattar quramynda 20% sıntetıkalyq jýǵysh quramdastary men 30% beıorganıkalyq fosfattar bolady. Fosfattar kalsııdiń erimtal tuzdarynan sýdy tazartady. Ókinishke oraı, bul fosfattar jýyndy sýlarmen birge ózender men kólderge, bulaqtarǵa túsedi; olar keıbir baldyrlar úshin jaıly orta bolyp tabylady, baldyrlar tym kóp qaýlap ósip, sýda erigen ottekti azaıtady da, ózender men kólderdiń batpaqtanýy bastalady.
Massasy 1 t júgeri topyraqtan 14 kg. azot, 2, 5 kg. fosfor, 3, 5 kg. kalıı, 1, 5 kg. kúkirt sińirip otyrady, sóıtip topyraq qunarlylyǵy kemip, tyńaıtqysh qoldaný qajettigi artady.
«Kim kóp biledi?» degen oımen asa jyldamdyqpen oryndalatyn top basshylaryn jarystyraıyq.
1 - basshyǵa:
1. Azot topshasy ornalasqan top nómiri.(5)
2. 1 l azot gazynyń massasy. (1. 25 g)
3. Azot elementteriniń sońǵy energetıkalyq deńgeıindegi elektron sany.(5)
4. Azottyń túsi jáne ıisi (tússiz, ıissiz)
5. Aýa quramyndaǵy azottyń massalyq úlesi. (78)
6. Azottyń kórsetetin totyǵý dárejesi. (- 3, +5)
7. «Patsha suıyqtyǵy» dep atalatyn suıyq quramyna kiretin azot qosylysynyń formýlasy. ( azot qyshqyly)
8. Azot suıyq pa álde gaz ba? (gaz)
2 - basshyǵa:
1. Fosfor elementteriniń atomdyq massasy. (31)
2. Fosfordyń sýtekti qosylysy (fosfın)
3. Fosforly tyńaıtqyshtar ósimdiktiń qaı múshesine kóbirek áser etedi? (gúline, jemisine)
4. Fosfordyń qandaı alotropıalyq túrózgeristeri bar. (aq, qyzyl, qara)
5. Fosfordyń qosylystaryndaǵy totyǵý dárejeleri. (- 3,+3,+5)
6. Fosfordyń ýly túri (aq fosfor)
7. Fosfor ıadrosyndaǵy proton sany. (15)
8. Fosfın qandaı zat? (tússiz, óte ýly)
3 - basshyǵa:
1. Azot qyshqyly tuzdarynyń ataýy. (nıtrat, selıtra)
2. Azottyń sýtekti qosylysy (amıak)
3. Aýadaǵy gaz tárizdi azotty mıneraldy zattarǵa ne aınalady? (túınek bakterıalary)
4. «Patsha suıyqtyǵy» quramyna kiretin qyshqyldar. ( tuz qyshqyly, azot qyshqyly)
5. Amonı sapalyq reaksıa kórsetetin hımıalyq zat. (silti)
6. Azottyń +1 totyǵý dárejesin kórsetetin oksıd. (Azot (İ) oksıdi)
7. Amonı fosfatynyń ekinshi ataýy. ( músátir spırti)
8. Fosfor ( V) oksıdi qandaı zat? (aq tústi untaq zat)
Oqýshylardyń izdenimpazdyq eńbekterin shyńdaıtyn úı tapsyrmalary beriledi:
1 - top: taqyryp sońynda test tapsyrmasyn oryndaıdy.
2 - top: «Azottyń tabıǵattaǵy aınalymy» taqyrybyna referat jazady.
3 - top: «Tyńaıtqyshtar» taqyrybyna zertteý jumysyn jasap keledi.
Sabaq sońynda búgingi taqyrypqa sholý jasap, qorytyndylanyp, ár oqýshyǵa tıisti baǵalary qoıylady
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: «Saqtalý zańdary» taraýyn qaıtalaý.
