Bilgir hımık – HHİ
«Bilgir hımık – HHİ»
Mektepte baǵdarlamadan tys sabaqtar, keshter uıymdastyrý arqyly oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin odan ári damytýǵa bolady. Osyndaı sabaqtardyń tárbıelik máni de zor.
«Táýelsizdiktiń týy – bilimdi urpaq qolynda» degendeı, aldymyzda turǵan deni saý, rýhy bıik, oı - órisi keń, bolashaǵy aıqyn jeke tulǵany HHİ ǵasyrdyń bilgir hımıgi etip shyǵarý óz qolymyzda.
Kórýge bul saıysqa jıylǵandar,
D. I. Mendeleevke qurmetpenen sıynǵandar.
Qosh keldińizder, búgingideı ǵajaıypty
Tamashalaý baqyty buıyrǵandar!
İ bólim: «Báıge» (Oqýshylar jyldamdyǵyna qaraı, qaısysy tez, ári durys jaýap berse, sol 10 upaı alady).
Suraqtar:
1. Qandaı qyshqyldy barlyq qyshqyldardyń anasy deıdi? (kúkirt qyshqyly)
2. Denesinde qyshqyl bar jándik? (qumyrsqa)
3. Qandaı hımıalyq elementtiń ataýy onyń tabıǵattaǵy róline sáıkes kelmeıdi? ( Azot - grek tilinen aýdarǵanda «ómirdi quptamaımyn» )
4. Adam aǵzasynda qandaı elementtiń jetispeýinen tisjegi aýrýy (karıes) paıda bolady? (ftor)
5. Adam boıynyń ósýine áser etetin hımıalyq element? (myrysh)
6. Súıekti qaptaıtyn element? (kálsı)
7. Natrıı hlorıdiniń turmystyq ataýy? (as tuzy)
8. Qaryn sóliniń quramyndaǵy qyshqyl? (tuz qyshqyly)
İİ bólim: «Polıglot». «Jeti jurttyń tilin bil».
(Suraqqa jaýap berip, kezdesetin elementterdi qazaq, orys, latyn tilinde aıtý. Durys jaýapqa 20 upaı, jartylaı jaýapqa 10 upaı qoıylady.)
1. Konservi qalbyry jasalatyn metal.
2. Suıyq metal.
3. Teńiz oramjapyraǵy lamınarıanyń quramyna kiretin element.
4. Elektr shamynyń symy jasalatyn element.
5. Iilgishtigi eń joǵary element.
6. Kıimdi aǵartýǵa qandaı element qoldanylady.
7. Eń jeńil gaz.
8. Napoleonnyń ólimine sebepshi bolǵan qandaı hımıalyq element.
İİİ bólim: «Kókpar»
Kóp upaı jınaǵan 3 oqýshy – A tobyna, al az upaı jınaǵan 3 oqýshy – B tobyna jınalyp, top bolyp jaýap beredi.
Berilgen tapsyrma:
1. Alkogóldiń zıany.
2. Sýdyń paıdasy men zıany.
Bul bólimnen keıin upaı sany basym 4 oqýshy qalady.
IV bólim: “Qyzyqty 5 suraq». (10 upaımen baǵalanady)
1. Sóndirilmegen áktiń formýlasy?
2. Antıbıotık degenimiz ne?
3. Almanyń kesilgen jeri nelikten sarǵaıady?
4. Qandaı sýda qospalar az?
5. Tuz túzbeıtin oksıd?
V bólim: «Tikeleı suraqtar» (Ár durys jaýapqa 40 upaı qosylady).
1. Ózderińizge belgili tabıǵı gaz tússiz, ıissiz. Al turmysta qoldanylatyn gazdyń ıisi bar. Nelikten?
2. A jáne B gaz kúıinde jaı zattar áreketteskende túzilgen V zaty – ıissiz, tússiz, dámsiz suıyqtyq. Qyzdyrǵanda, salqyndatqanda agregattyq kúıi ózgergenimen, bastapqy molekýlasyn saqtaıdy. Turmysta, halyq sharýashylyǵynda, óndiriste keńinen qoldanylady. A, B, V zatyn atap, formýlasyn qurastyryńyz.
3. Eki ydysta da kózge kórinbeıtin tússiz, ıissiz gaz toltyrylǵan.
Birinshi ydysqa tyshqandy jibergende sergek sezinedi.
Ekinshi ydysqa shala janǵan shyrpyny aparǵanda lap etip janyp ketedi. Ydystarǵa toltyrylǵan qandaı gazdar?
4. Birinshi býyny «qabylda» degen sózdiń maǵynasyn bildiredi, ekinshi býyny «sharappen ýlaný» degen maǵynany bildiredi, al ózim tuzbyn. Oılańyzshy sonda men kimmin?
Bul týrda 2 oqýshy qalady.
VI bólim: «Jorǵa» (20 upaımen baǵalanady)
1 - oqýshyǵa.
1. Eń qatty metal.
2. Qandaı element qazaq tiline aýdarǵanda «sasyq» dep atalady?
3. Eń jeńil metal.
4. Iis gazy.
5. Bólinbeıtin kishkentaı bólshek.
6. Qandaı kók qaǵazdy lezde qyzartýǵa bolady?
7. Qandaı sý em úshin paıdalanylady?
8. Krahmaldy qandaı zatpen boıaýǵa bolady?
9. Qar men jańbyr sýlary nege dámsiz?
10. Sýtekten keıingi eń jeńil gaz?.
11. Barlyq jer qyrtysynda eń kóp taralǵan element?
12. Eń aýyr metal?.
2 - oqýshyǵa.
1. Qannyń quramyna kiretin metal.
2. As sodasynyń formýlasy.
3. Adam tynys alatyn gaz.
4. Beımetaldardyń jalpy sany.
5. Jumyrtqany otsyz, elektr qýatynsyz pisirýge bolady ma?
6. Toqty eń jaqsy ótkizetin metal.
7. Eń ıilgishtigi joǵary metal.
8. Ferment degen ne?
9. Birinshi bóligim «alda kel» degen buıryq raı, ekinshi bóligim san esim, shıpaly gaz dep te esepteledi. Men kimmin?
10. Kómirdiń janýy qaı qubylysqa jatady?
11. Ftordyń salystyrmaly atomdyq massasy.
12. Hımıalyq teńdeýdi teńestirý úshin qoıylatyn san.
VIİ bólim: « Sheshendik óner».
(Sóz sóıleý sheberligine negizdelgen. 50 upaımen baǵalanady.)
1. Hımıa ǵylymynyń paıdasy.
2. Hımıa ǵylymynyń zıany.
Joǵary upaı jınaǵan oqýshy tıisinshe marapattalyp, kelesi ıntellektýaldyq oıynǵa deıin óz dárejesin saqtaýǵa tyrysady. Bul basqa da oqýshylardyń ynta – jigerin oıatyp, pánniń qyzyqty ótýine sebebin tıgizedi
Mektepte baǵdarlamadan tys sabaqtar, keshter uıymdastyrý arqyly oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin odan ári damytýǵa bolady. Osyndaı sabaqtardyń tárbıelik máni de zor.
«Táýelsizdiktiń týy – bilimdi urpaq qolynda» degendeı, aldymyzda turǵan deni saý, rýhy bıik, oı - órisi keń, bolashaǵy aıqyn jeke tulǵany HHİ ǵasyrdyń bilgir hımıgi etip shyǵarý óz qolymyzda.
Kórýge bul saıysqa jıylǵandar,
D. I. Mendeleevke qurmetpenen sıynǵandar.
Qosh keldińizder, búgingideı ǵajaıypty
Tamashalaý baqyty buıyrǵandar!
İ bólim: «Báıge» (Oqýshylar jyldamdyǵyna qaraı, qaısysy tez, ári durys jaýap berse, sol 10 upaı alady).
Suraqtar:
1. Qandaı qyshqyldy barlyq qyshqyldardyń anasy deıdi? (kúkirt qyshqyly)
2. Denesinde qyshqyl bar jándik? (qumyrsqa)
3. Qandaı hımıalyq elementtiń ataýy onyń tabıǵattaǵy róline sáıkes kelmeıdi? ( Azot - grek tilinen aýdarǵanda «ómirdi quptamaımyn» )
4. Adam aǵzasynda qandaı elementtiń jetispeýinen tisjegi aýrýy (karıes) paıda bolady? (ftor)
5. Adam boıynyń ósýine áser etetin hımıalyq element? (myrysh)
6. Súıekti qaptaıtyn element? (kálsı)
7. Natrıı hlorıdiniń turmystyq ataýy? (as tuzy)
8. Qaryn sóliniń quramyndaǵy qyshqyl? (tuz qyshqyly)
İİ bólim: «Polıglot». «Jeti jurttyń tilin bil».
(Suraqqa jaýap berip, kezdesetin elementterdi qazaq, orys, latyn tilinde aıtý. Durys jaýapqa 20 upaı, jartylaı jaýapqa 10 upaı qoıylady.)
1. Konservi qalbyry jasalatyn metal.
2. Suıyq metal.
3. Teńiz oramjapyraǵy lamınarıanyń quramyna kiretin element.
4. Elektr shamynyń symy jasalatyn element.
5. Iilgishtigi eń joǵary element.
6. Kıimdi aǵartýǵa qandaı element qoldanylady.
7. Eń jeńil gaz.
8. Napoleonnyń ólimine sebepshi bolǵan qandaı hımıalyq element.
İİİ bólim: «Kókpar»
Kóp upaı jınaǵan 3 oqýshy – A tobyna, al az upaı jınaǵan 3 oqýshy – B tobyna jınalyp, top bolyp jaýap beredi.
Berilgen tapsyrma:
1. Alkogóldiń zıany.
2. Sýdyń paıdasy men zıany.
Bul bólimnen keıin upaı sany basym 4 oqýshy qalady.
IV bólim: “Qyzyqty 5 suraq». (10 upaımen baǵalanady)
1. Sóndirilmegen áktiń formýlasy?
2. Antıbıotık degenimiz ne?
3. Almanyń kesilgen jeri nelikten sarǵaıady?
4. Qandaı sýda qospalar az?
5. Tuz túzbeıtin oksıd?
V bólim: «Tikeleı suraqtar» (Ár durys jaýapqa 40 upaı qosylady).
1. Ózderińizge belgili tabıǵı gaz tússiz, ıissiz. Al turmysta qoldanylatyn gazdyń ıisi bar. Nelikten?
2. A jáne B gaz kúıinde jaı zattar áreketteskende túzilgen V zaty – ıissiz, tússiz, dámsiz suıyqtyq. Qyzdyrǵanda, salqyndatqanda agregattyq kúıi ózgergenimen, bastapqy molekýlasyn saqtaıdy. Turmysta, halyq sharýashylyǵynda, óndiriste keńinen qoldanylady. A, B, V zatyn atap, formýlasyn qurastyryńyz.
3. Eki ydysta da kózge kórinbeıtin tússiz, ıissiz gaz toltyrylǵan.
Birinshi ydysqa tyshqandy jibergende sergek sezinedi.
Ekinshi ydysqa shala janǵan shyrpyny aparǵanda lap etip janyp ketedi. Ydystarǵa toltyrylǵan qandaı gazdar?
4. Birinshi býyny «qabylda» degen sózdiń maǵynasyn bildiredi, ekinshi býyny «sharappen ýlaný» degen maǵynany bildiredi, al ózim tuzbyn. Oılańyzshy sonda men kimmin?
Bul týrda 2 oqýshy qalady.
VI bólim: «Jorǵa» (20 upaımen baǵalanady)
1 - oqýshyǵa.
1. Eń qatty metal.
2. Qandaı element qazaq tiline aýdarǵanda «sasyq» dep atalady?
3. Eń jeńil metal.
4. Iis gazy.
5. Bólinbeıtin kishkentaı bólshek.
6. Qandaı kók qaǵazdy lezde qyzartýǵa bolady?
7. Qandaı sý em úshin paıdalanylady?
8. Krahmaldy qandaı zatpen boıaýǵa bolady?
9. Qar men jańbyr sýlary nege dámsiz?
10. Sýtekten keıingi eń jeńil gaz?.
11. Barlyq jer qyrtysynda eń kóp taralǵan element?
12. Eń aýyr metal?.
2 - oqýshyǵa.
1. Qannyń quramyna kiretin metal.
2. As sodasynyń formýlasy.
3. Adam tynys alatyn gaz.
4. Beımetaldardyń jalpy sany.
5. Jumyrtqany otsyz, elektr qýatynsyz pisirýge bolady ma?
6. Toqty eń jaqsy ótkizetin metal.
7. Eń ıilgishtigi joǵary metal.
8. Ferment degen ne?
9. Birinshi bóligim «alda kel» degen buıryq raı, ekinshi bóligim san esim, shıpaly gaz dep te esepteledi. Men kimmin?
10. Kómirdiń janýy qaı qubylysqa jatady?
11. Ftordyń salystyrmaly atomdyq massasy.
12. Hımıalyq teńdeýdi teńestirý úshin qoıylatyn san.
VIİ bólim: « Sheshendik óner».
(Sóz sóıleý sheberligine negizdelgen. 50 upaımen baǵalanady.)
1. Hımıa ǵylymynyń paıdasy.
2. Hımıa ǵylymynyń zıany.
Joǵary upaı jınaǵan oqýshy tıisinshe marapattalyp, kelesi ıntellektýaldyq oıynǵa deıin óz dárejesin saqtaýǵa tyrysady. Bul basqa da oqýshylardyń ynta – jigerin oıatyp, pánniń qyzyqty ótýine sebebin tıgizedi
You Might Also Like
-
Taqyryby: Azot jáne fosfor taqyryptary boıynsha ótken taqyrypty qaıtalaý jáne bilimdi júıege keltirý.
