InfoHub Logo

“Metaldar” taraýyn qaıtalaý taqyryby boıynsha hımıkter saıysy
Sabaqtyń maqsaty: Metaldar taraýyn qaıtalaý
Sabaqtyń mindetteri:
Bilimdilik: Oqýshylardyń metaldar taraýynan alǵan bilimin jańa uǵymdarmen tolyqtyrý, olardyń qasıetteri týraly tereń túsinik berý. Erekshelikterin, aıyrmashylyǵyn ajyrata bilýdi úıretý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń zeıinin, tanymdyq belsendiligin, ózindik pikirin qalyptastyrý, oqýshylardyń logıkalyq oılaý qabiletterin, tulǵalyq qasıetterin damytý
Tárbıelik: Birlesip jumys jasaýǵa, ózgeniń pikirimen sanasýǵa tárbıeleý
Sabaqtyń túri: Saıys sabaq
Sabaqtyń tıpi: Bilim men áreket tásilderin keshendi qoldaný sabaǵy
Sabaqtyń ádisi: Zertteý ádisi, oqýshyǵa tanymdyq tapsyrmalar berilip, ony óz betinshe qajetti ádisterdi paıdalana otyryp jáne muǵalim kómegimen oryndaý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Hımıalyq reaktıvter / myrysh, fosfor qyshqyly, temir shege, mys súlfaty /
Pánaralyq baılanys: Tarıh, bıologıa, qazaq tili, geografıa
Sabaq basynda synyp oqýshylary úsh topqa bólinip, toptyń atyn jáne uranyn aıtady. Ádilqazylar alqasy saılanyp ár bólimniń nátıjesin shyǵaryp otyrady. Saıysta jeti baspaldaq berilgen, top oqýshylary ár baspaldaqqa kóterilgen saıyn ártúrli tapsyrmalar alyp otyrady.

Bilimdi ıgerýge baǵyttalǵan 7 qadam.
1. Kim jyldam
2. Maqaldy jalǵastyr
3. Hımıalyq estafeta
4. Oılan tap
5. Jumbaqty shesh
6. Tájirıbe
7. Kartamen jumys

Birinshi qadam: «Kim jyldam». Berilgen suraqqa tez ári durys jaýap aıtylýy kerek. Bunda barlyq top oqýshylary jaýap beredi.
1) Adam alaqanynda balqıtyn metal?
2) Qannyń quramyna kiretin metal?
3) Eń sozylǵysh metal?
4) Konservi qalbyry qandaı metaldan jasalady?
5) Eń jeńil metal?
6) Tyǵyzdyǵy eń kóp metal?
7) Gıps quramynda qandaı metal bolady?
8) Temirdiń mańyzdy quımalaryn ata?
9) Suıyq metal?
10) Asa baǵaly metaldar?
11) Ekidaıly qasıet kórsetetin metal?
12) Eń qatty metal?

Ekinshi qadam: Metaldar týraly maqal - mátelder aıtý. Kóp núkteniń ornyna qajetti sózdi qoıyp, maqaldy aıtý kerek.
1 - top.
... erite bilmegen iriter,
Terini ıleı bilmegen shiriter
2 - top.
Ot kómirdi jeıdi,
... temirdi jeıdi
3 - top.
Eski mata bóz bolmas,
Eski... biz bolmas

Úshinshi qadam: “Hımıalyq estafeta” Ár toptan bir oqýshydan shyǵyp, birinshi tapsyrmany oryndap, bordy kelesi oqýshyǵa beredi. Sóıtip barlyq aınalýlar iske asqansha bir - birine estafetany berip otyrady.
1 - top. Ca→CaO→Ca(OH) 2→CaCO3
2 - top. Fe2SO4 →Fe(OH) 2→FeO →Fe
3 - top. Zn → Zn O → Zn CL2 → Zn(OH) 2
Elektrondyq deńgeıde elektronnyń ornalasýyn jazyńdar.
1 - top. Kálsı
2 - top. Magnıı
3 -top. Alúmını

Tórtinshi qadam: Oılan tap. Top oqýshylary oryndarynda otyryp, berilgen esepti shyǵaryp, bir oqýshy taqtaǵa jazady.
1- top. 20 gram natrıı gıdroksıdin tuz qyshqylymen aralastyrǵanda neshe gram tuz túziledi.
2 - top. Massasy 48 gram alúmınıdi ottekpen árekettestirip, alúmını oksıdiniń massasyn tabyńdar.
3 - top. Massasy 43 gram kálsı ottekpen áreketteskendegi kálsı oksıdiniń massasyn esepteńder.

Besinshi qadam: Jumbaqty shesh
1 - top. Mendeleev aýylynyń 6 - shy kóshesinde turamyn.
Ár túnde adamdarmen júzdesip turamyn.
Meni balqyta almaı, qınaldy kóbisi,
Qazaqstan álemde, kenim jóninen birinshisi.
2 - top. Qyzdyryp soqsań ılenedi
Balǵa men tósten ımenedi.
3 - top. Aq túıir aınalady tynym tappaı
Júrgendeı sý betinen oryn jaqpaı.
Azdan soń sýǵa sińip joq bolady
Oqýshym al oılanǵyn qoıma tappaı?

Altynshy qadam: Tájirıbe.
Muǵalim eń aldymen oqýshylardy qaýipsizdik erejesimen tanystyrady.
1. Temir men mys súlfatynyń árekettesýi.
Nátıje: Temir shegeni mys súlfaty bar eritindige biraz ýaqyt salyp qoıǵanda mys túıirshikteri temir shegeniń syrtyna shógedi de, shegeniń eritindige salynǵan bóligi qyzǵylt túske boıalady.
2. Myrysh pen fosfor qyshqylynyń árekettesýi.
Nátıje: Myrysh túıirshigin fosfor qyshqylynyń eritindisine salǵanda reaksıa júrip myrysh erı bastaıdy. Reaksıa nátıjesinde sýtek gazy bólinedi. Gazdyń bólingenin synaýyqqa sirińkeni tutatyp aparsa, «pah» degen dybys shyqqannan bilemiz.
Jetinshi qadam: Kartamen jumys.
Qazaqstandaǵy metal kenderi jáne metal óndirisi aımaqtaryn kartadan tabý.
Ár toptan bir oqýshy shyǵyp, ózderine berilgen metaldyń ken oryndaryn kartadan taýyp, óndiris ataýyn aıtý kerek.
1 top. Altyn
2 top. Temir
3 top. Mys
Ádilqazylar alqasy saıystyń nátıjesin shyǵarǵansha, bir oqýshy elementterdiń ashylý tarıhy týraly málimet oqıdy.
Elementterdiń ashylý tarıhy
1. Altyn adam balasyna tas dáýirinen belgili.
2. Kúmis b. ǵ. d. 2500 jyl buryn tabylǵan. Amerıka men Avstralıadan 1874 jyly Eýropaǵa ákelingen.
3. Qalaıy Qola dáýirinen belgili. Ejelgi Mysyrdan 4000 jyl buryn tabylǵan.
4. Temir adamzat qoǵamymen birge týyp, birge jasasyp, adam múddesine qyzmet etip kele jatqan tarıhı element.
5. Mys 9 - 10 myń jyl buryn Kıpr aralynan óndirilgen.
6. Synapty alǵash qytaılar men úndister paıdalanǵan. Grek dárigeri Dıoskrıd “hıdr” – “sý”, “argıros” – “kúmis, suıyq kúmis” dep ataǵan.
7. Qorǵasyn bizdiń zamanymyzdan 3 - 4 myń jyl buryn Mysyr, Rımnen tabylǵan.
Ádilqazylar alqasy saıys nátıjesin shyǵary, eń kóp upaı jınaǵan topty marapattaıdy.
Bilim degen bıik shyń,
Baqytqa seni jetkizer.
Bilim degen aqylshyń.
Qıyndyqtan ótkizer.
Jastyqtyń oty qaıdasyń,
Júrekti túrtip qozǵamaı.
Ǵylymnyń bilip paıdasyn,
Dúnıeniń kórkin boljamaı. (Abaı)