InfoHub Logo

Internet ınformasıanyń kóptegen túrlerin paıdalaný múmkindigin beredi. Jalpyǵa birdeı paıdalanýǵa bolatyn faıl arhıvteriniń mańyzy zor, olardy suraýshylar da óte kóp. Mundaı arhıvter kompúter jelileri shyǵysymen-aq paıdalanyla bastady. Biraq qazirgi kezde solardyń keıbiri ǵana elektrondyk pochtada keńinen paıdalanylyp júr (kalǵandarynda pochtalyq faıldyq server bolmaǵan).

Faıldar arhıviniń basym kópshiligi kompúterler arasynda faıldardy jetkizýdiń jelilik protokoly - FTR arqyly jumys isteıdi. FTR - ınteraktıvti qatynas jasaý jolymen alystaǵy kompyoterlerden málimet (qujat, sýret, programma t.b.) alý múmkindigin beretin İnternet qosymshasy. FTR-arhıvterimen qatynas jasaýda árbir abonenttiń standartty aty bolady, al paról retinde árkimniń elektrondyq pochtadaǵy adresi paıdalanylady. Sol sebepti bulaı qatynas jasaý tásili  FTR qatynasy dep atalyp júr. FTR-arhıvinin adresteri ǴTR arqyly jergilikti arhıvtermen qatynas jasaýdy qamtamasyz ete alatyn kompúterlerdiń İR adresine sáıkes keledi. Ádette bul adrester domendik formada jazylady, mysaly: gardo.uwasa.fi, ftp.kiae.su. Munda núktelermen bólinip jazylatyn tórt sannan turatyn adres (domendik formaǵa sáıkes adres) sırek paıdalanylady, olar paıdalanylǵan kúnde de tik jaqsha ishine alynyp jazylady. Domendik túrdegi adrester men sandyq adrester bir-birine sáıkes keledi.

Jelige tek elektrondyq pochta arqyly kiretin abonentterge ne isteý kerek? Olar úshin FTR-arhıvterimen baılanys jasaý júıesi FTR mail serverleri

dep atalyp júrgen, keıbir negizgi toraptaǵy kompúterlerde ornalaskan, arnaıy programma qyzmet atqarady.

FTR-mail serveri ár kompyoterden elektrondyq pochta arqyly tapsyrma alady, FTR arqyly qajetti FTR-arhıvimen baılanys jasap alynǵan tapsyrmany oryndaıdy da, júmys nátıjesin elektrondyq pochta arqyly kaıtadan tapsyrma bergen kompúterge jiberedi. Kóbinese FTR-maiİ serverleri jeke kompúterlerdiń (ózderiniń arnaıy pochtalyq faıl serverleri joq) jergilikti arhıvterindegi málimetti alý úshin qoldanylady. Keıbir pochtalyq faıl serverleri óz komandalar jıyny ishinde FTR-maiİ serverlerindegi sıaqty komandalardy paıdalana alady. Óz komandalary ishinde FTR-arhıvimen baılanysýdy suraıtyn komanda kezdestirse, ol birden FTR-maii serveri rejıminde jumys isteı bastaıdy.

Servermen baılanysqanda hat taqyrybyn kórsetý qajet emes, server Subject (obekt) órisin karastyrmaıdy. FTR-mail serverine arnalgan komandany qatardaǵy birinshi pozısıadan bastap terý kerek.

FTR-arhıvimen birden baılanysa almaǵan jaǵdaıda server onymen qatynasýdy birneshe ret qaıtalap oryndaýǵa tyrysady, olardyń arasynda 6 sagattaı ýaqyt ótýi kerek. FTR-mail serveri kólemi 10 Mb-tan aspaıtyn faıldardy ǵana jibere alady. 60 Mb-tan asatyn faıl birneshe bólikke bólinip árqaısysy bir hat retinde jiberilip otyrady.

Ártúrli serverlerdiń komandalyq júıelerinde nemese keıbir komandalardyń oryndalýynda aıyrmashylyq bolýy múmkin. Barlyq serverler úshin helr komandasy ǵana birdeı bolyp oryndalady, ol arkyly árbir adamǵa kómek túrindegi nusqaý beriledi, sol nusqaýlardy oqı otyryp naqty bir servermen baılanysý qajet.

Kóp jagdaılarda osyndaı serverler túri mekemelerdiń kompúterlik ortalyqtarynyn keıbir programmalaýshylarynyń aıanbaı qyzmet isteýiniń arqasynda ǵana júmys atqaryp júr. Múndaı serverler resmı qyzmet kórsetetin tizimde jazylmaıdy. Mysaly, sheteldegi bir óte belgili FTR mail-serveriniń núsqaýynda onyń bir apta boıy júmys istemeı qalýy da múmkin ekeni ashyq aıtylǵan.

Keıbir FTR-arhıvterin paıdalanýǵa shek qoıylýy múmkin ekenin de esepke alyp otyrǵan jón. Kóp jaǵdaılarda ártúrli mekemelerdiń kompúterlik ortalyqtary óz arhıvterin FTR  arqyly paıdalanýshylarǵa óz erkimen beredi. Budan servıstiń bul túriniń turaqty emes ekeni, al ekinshi jaǵynan oǵan belgili bir shek qoıylatyny týyndaıdy. FTR arqyly FTR-arhıvinen hat alý sheteldegi paıdalanýshylar úshin júmys ýaqytynan tys kezde ne demalys kúni beriledi, oǵan qosa qatar oryndalýǵa tıis FTR-seanstaryna da (keıbir abonentter úshin) shek qoıylyp otyrady.

Ádette FTR arhıvteriniń qajet emes dep tabylatyn klıenttermen qatynas ornatylmaıdy da, ondaı shekteýler týraly málimetti FTR arqyly qatynas qurǵan kezde ǵana oqyp shyǵýǵa bolady. Bul aldyńǵy kezderde FTR mail-serveri arqyly keıbir FTR arhıvterine qol jetkizgende aıqyn seziledi, biraq keıin sondaı arhıvtermen baılanys jasaǵanda sol shekteýler paıda bolady. Shekteýler týraly, FTR baılanysy bolyp ótkennen keıin, FTR mail-serveri jiberetin sol baılanys hattamasyn qarap otyryp bilýge bolady.

Arshie júıesi. Eger kerekti faıldardyń aty (nemese attarynyń keıbir fragmentteri) belgili bolsa, onda sol faıl ornalasqan arhıvti taýyp alý úshin, áıtpese ózimizge qajet kataloggar turǵan FTR-arhıvterin qarap shyǵý úshin Arshie -serverlerdiń álemdik jelilerin paıdalaný múmkindigi bar.

Agshie júıesi 1000-nan asa FTR-arhıvteriniń ishki mazmundaryn belgili- bir ýaqyt ótken saıyn turaqty surap alyp otyrady. Onyń ortalyq málimetter bazasyn tolyqtyryp ustap otyr, onymen dúnıe júziniń túkpir-túkpirinde ornalasqan qyryqqa jaqyn agshie-serverlerler baılanys jasaı alady. Agshie-serverlerlerdiń kóbisi sol málimetterdi kerek etetin jelidegi kompúterlerge bazamen baılanysty elektrondyq pochta arqyly da jasata alady. Eger sizge málimetter bazasyn paıdalaný qajet bolsa, onda ózińizge jaqyn ornalasqan agshie-server arqyly nemese jyldam baılanys ornata alady.

«Túrkistan gýmanıtarlyq-tehnıkalyq koleji» MKQK
arnaıy pánder oqytýshysy
Jakıpova Qarakóz Týrganalıevna

---