InfoHub Logo

Kompúterlik grafıka – ár túrli keskinderdi (sýretterdi, syzbalardy, múltıplıkasıalardy) kompúterdiń kómegimen alýdy qarastyratyn ınformatıkanyń mańyzdy salasy. 

Derbes kompúterdi paıdalanýshylardyń qatarynda kompúterlik grafıkamen aınalysatyndardyń sany kún sanap artyp keledi. Qazirgi kez-kelgen mekemede keı ýaqytta gazetter men jýrnaldarǵa jarnamalarǵa tapsyrys berý nemese jarnamalyq paraqshalar men býkletter basyp shyǵarý qajettiligi týyndaıdy. Olardyń keıbireýleri osyndaı jumystardy arnaıy dızaınerlik búrolar men jarnamalyq agenttikterge  tapsyrsa, keıbireýleri qolda bar programmalyq quraldaryn paıdalanyp, óz kúshterimen jasaýǵa tyrysady.

Qazirgi tanymal programmalardyń eshqaısysy kompúterlik grafıkasyz jumys istemeıdi. Statısıkaǵa súıensek, jappaı qoldanysta  júrgen programmalardy jasap shyǵarýshy programmıstik ujymnyń qyzmetkerleri óz jumystarynyń 90% ýaqytyn osy grafıkamen shuǵyldanýǵa jumsaıdy eken.

Grafıkalyq programmalardy keń kólemde qoldaný qajettiligi Internettiń jáne birinshi kezekte mıllıondaǵan ınternet paraqtaryn bir «órmekpen» baılanystyrǵan World Wide Web qyzmetiniń paıda bolýynan týyndady. Óıtkeni kompúterlik grafıkasyz bezendirilgen web-paraqtyń búkilálemdik jelide basqalardyń kózine túsip, tanymal bolýy ekitalaı.

Qazirgi kompúterlik grafıka tek kórkemdeý men bezendirýmen úshin ǵana emes, ǵylym men medısınanyń barlyq salasynda, komersıalyq jáne ákimshilik qyzmet oryndarynda alýan túrli aqparatty kórneki túrde kórsetý úshin syzbalar, grafıkter, dıagramlar jasaý úshin qoldanylady.

Konstrýktorlar avtomobıldiń nemese ushaqtyń jańa úlgilerin qurastyrǵan kezde olardyń sońǵy kórinisin alý úshin úshólshemdi grafıkalyq obektilerdi qoldanady. Arhıtektorlar monıtor ekranynda bolashaq ǵımarattyń keń kólemdi keskinin jasap, onyń jer bederimen qalaı janasatynyn aldyn-ala boljaı alady.

 Qazirgi kompúterlik grafıka qoldanylý ádisi boıynsha mynadaı negizgi salalarǵa bólinedi:

Ǵylymı grafıka. Alǵashqy kompúterler tek ǵylymı jáne óndiristik esepterdi shyǵarý úshin qoldanyldy. Esepterden shyqqan nátıjelerdi durys túsiný úshin olardy grafıkalyq turǵyda óńdep, grafıkter, men dıagramlar, syzbalar turǵyzǵan. Mashınadaǵy alǵashqy grafıkterdi sımvoldyq  rejımde basyp shyǵaratyn. Keıin syzbalar men grafıkterdi qaǵazǵa qalamushtyń kómegimen syzatyn arnaıy qurylǵylar – grafıksalǵyshtar (plotterler) paıda boldy.

Qazirgi zamanǵy ǵylymı kompúterlik grafıka ár túrli esepteý tájirıbelerin júrgizip, olardyń nátıjesin kórneki túrde kórsetýge   múmkindik beredi.

İskerlik grafıka – qandaı da bir mekeme jumysynyń kórsetkishterin kórneki túrde usyný úshin qoldanylatyn kompúterlik grafıkanyń mańyzdy salasy.

İskerlik grafıkanyń kómegimen jospar kórsetkishterin, esep qujattaryn, statısıkalyq esepterdi jáne t.b. obektilerdi kórneki túrde usynýǵa bolady. İskerlik grafıkanyń programmalyq jabdyqtary elektrondy kestelerdiń quramynda bolady. 

Kontrýktorlyq grafıka - ınjener-konstrýktorlardyń, arhıtektorlardyń, jańa tehnıkany oılap shyǵarýshy ónertapqyshtardyń jumysynda qoldanylady.

Kompúterlik grafıkanyń bul túri SAPR-dyń(sıstem avtomatızasıı proektırovanıa- jobalaýdy avtomattandyrý júıesi) mindetti elementi bolyp tabylady. Konstrýktorlyq grafıka quraldaryn paıdalana otyryp jazyqtyqtaǵy keskinderdi (proeksıalar, syzbalar) ǵana emes, keńistiktegi úshólshemdi keskinderdi de jasaýǵa bolady.

Sýretteý grafıkasy (kórkem grafıka) dep kompúter ekranynda erikti túrde sýret salý men syzýdy aıtady.

Sýretteý grafıkasynyń paketteri jalpy maqsatta paıdalanylatyn qoldanbaly programmalyq jasaqtamalardyń qataryna enedi. Sýretteý grafıkasynda qoldanylatyn qarapaıym programmalyq jabdyqtardy grafıkalyq redaktorlar dep ataıdy.

Jarnamalyq grafıka – teledıdar paıda bolǵannan keıin tanymal bola bastady. Qazir kompúterdiń kómegimen jarnamalyq rolıkter, múltfılmder, kompúterlik oıyndar, vıdeodárister men vıdeoprezentasıalar jasalady.

Olardy jasaý úshin qoldanylatyn grafıkalyq paketter osy maqsatta qoldanylatyn kompúterlerdiń jady men jumys isteý jyldamdyǵyna úlken talap qoıady. Osy grafıkalyq paketterdiń basty ereksheligi retinde olardyń shynshyl keskinder men «qozǵalatyn sýretterdi» jasaý múmkindigin aıtýǵa bolady. Úshólshemdi obektilerden turatyn sýretterdi salý, olardy burý, jaqyndatý, alastatý, deformasıalaý úlken kólemde matematıkalyq esepteýlerdi qajet etedi. Mysalǵa, obektiniń jaryqtylyq deńgeıin sol obektige túsip turǵan jaryq kózin, ony qorshaǵan zattardyń, olardyń kóleńkelerin esepke ala otyryp beıneleý úshin optıkanyń zańdaryn esepke alatyn kúrdeli esepteýlerdi júrgizý qajet.

Kompúterlik anımasıa dep dıspleı ekranynda qozǵalatyn keskinderdi jasaý ónerin aıtady. Sýretshi qozǵalatyn obektiniń bastapqy jáne sońǵy qalpyn beıneleıtin sýretterdi ǵana salady, al osy eki sýrettiń arasyndaǵy barlyq qozǵalysty kompúter osy obektini qozǵaltýǵa qajetti aldyn-ala belgilengen matematıkalyq esepteýlerdi oryndaı otyryp ózi sýrettep shyǵady. Belgili bir jıilikpen birinen keıin biri paıda bolatyn osyndaı sýretterdiń jıyntyǵy ekranda qozǵalatyn sýretterdi beıneleýge múmkindik beredi.     

Mýltımedıa dep - kompúter ekranyndaǵy  joǵary sapaly keskindi dybystyq súıemeldeýmen biriktirýdi aıtady. Mýltımedıa quraldary oqý-aǵartý salasynda, elektrondy aqparat quraldarynda jáne t.b. maqsatta qoldanylady. Mýltımedıa múmkindikterin tolyq paıdalaný úshin kompúterge arnaıy programmalardy ornatyp qana qoımaı, arnaıy qurylǵylardy qosý qajet.    

«Túrkistan gýmanıtarlyq-tehnıkalyq koleji» MKQK
arnaıy pánder oqytýshysy
Jakıpova Qarakóz Týrganalıevna

---