InfoHub Logo

Bir kúni Júsip shıti myltyǵyn alyp kele jatsa, bir aǵashtyń basynda qaraqus otyr eken. Júsip ataıyn dep oqtala bergende, qaraqus: «Mergen, sen meni atpaı-aq qoı», – deıdi. Áýeli tań qalǵan Júsip az oılanyp: «Osy qaraqustyń tiri júrgeninen ólgeni artyq bolar», – dep, atýǵa ekinshi ret oqtalady. Qaraqus taǵy da: «Mergen, meni atpaı-aq qoı!» – deıdi. Júsip taǵy da oılanyp, úshinshi ret qaraqusty qaraýylǵa alǵanda: «Men seniń qolyńa qonaıyn, sen meni baq», – deıdi.

Júsip qustyń aıtqanyn jasaıdy. Bir kúni qaraqus Júsipke:

— Sen arqama min, ormanǵa aparaıyn, – deıdi de Júsipke arqasyn tosady. Júsip qustyń arqasyna otyryp, qalyń toǵaıǵa keledi.

— Sen osynyń ishinen bir úlken aǵash tańda! – dedi qaraqus. Júsip kórsetken aǵashqa qaraqus qonady da aǵashty silkileıdi, biraq oǵan aǵash syna qoımaıdy. Qaraqus: «Meni áli de baq», – deıdi. Júsip qusty eki aı baǵyp, qaıta ákelgende, Júsiptiń tańdaǵan aǵashy short synady. Sonda qaraqus: «Sen meniń arqama min», – dep ámir etedi. Júsip qaraqusqa minip, aspanǵa ushady. Qaraqus aspanǵa sharyqtap, bir teńizdiń ústine kele bergende, Júsipti tastap jiberedi de sýǵa jaqyn kelgende, ilip áketedi.

Ekinshi ret janyp jatqan órttiń ústinen tastap jiberip, otqa jaqyn qalǵanda ilip áketedi. Úshinshi ret quzdyń ústinen tastaıdy da tasqa jaqyn qalǵanda qaǵyp áketedi. Sonda qaraqus bir tóbege qonyp, Júsipten: «Sen jańaǵy sýdan, órtten, taýdan qoryqtyń ba?» – dep suraıdy.

— Qoryqpaǵanda she, janym kózime kórindi, – deıdi Júsip.

— E, kózińe kórinse, meni «atam» dep, janymdy kózime kórsetkensiń! Al, Júsip, osy tóbeniń eteginde meniń elim bar. Soǵan sen baryp, ákemnen súıinshi sura. Meniń mundaı halge jetkenim, soǵysta qolymnan, aıaǵymnan aıyryldym, meni Qudaı osyndaı halge jetkizdi. Sen ákeme barǵanda, qansha mal berem dese de alma, tek kishkentaı qyzyl sandyq bar, sony alam de», – deıdi. Osy sóz boıynsha barǵan Júsip qustyń aıtqanyn aıtady. Ákesi sonda: «Jan degende jalǵyz balamnan aıaǵanymdy ıt jesin», – deıdi de sandyqty beredi, biraq: «Sen bul sandyqty ashpa, ashsań, kóp qıyndyq kóresiń», – deıdi. Qyryq kún oıyn, otyz kún toıyn jasaǵannan keıin qaraqustyń ákesi qyryq ýázirin ertip, Júsipti eline attandyrypty. Júsip bir aralǵa kelgende, ol: «Osy sandyqta ne bar deısiń», – dep ashyp kelip qalsa, sol boıda birdeme jalt ete túsedi de Júsiptiń ústine altyn munara tigile qalady.

Qyryq ýázir qyryq jerden «júr-júrlep» aıqaılapty. Júsip júre almaıdy. Júre almaı, jylap otyrǵan Júsiptiń qasyna bir mystan kempir kelip: «Úıińe barǵanda úıińde sen tanymaıtyn bir bala bar, sony osy aralǵa ákep tastap ket», – dep buıyrady.

— Jaraıdy. Áıteýir, osy úıdi qaıtadan sandyqqa salyp ber, – dep jalynady Júsip. Mystan kelisip, úıdi sandyqqa salyp beredi. Kóp keshikpeı Júsip úıine keledi. Úıinde ózi ketkennen keıin týǵan balasy bar eken. Balasynyń aty Serik eken. Júsip sol Serikti álgi aralǵa tastap ket dep, qyryq ýózirge qosyp jiberedi. Qyryq ýázir jolda aralǵa tastap ketkennen keıin, Serik jylap otyrsa, mystan kelip: «Balam, jylama! Sýdyń ortasyna baryp boılap, qolyńdy serme, sonda qolyńa esiktiń tutqasy iliner, sol esikti ash ta júgire ber. Aldyńnan taǵy bir esik shyǵar. Sol esikti ashsań, aldyńnan han shyǵar, sol saǵan bir jumys tapsyrar», – deıdi.

Mystannyń aıtqanyn Serik múltiksiz oryndaıdy. Han: «Búgin tynyq, erteń bir jumys tapsyramyn», – deıdi. Erteńine Serikke ushy-qıyry kórinbeıtin bıdaıdy «tań atqansha oryp ber» dep buıyrady han. Sol kezde hannyń bes qyzy bar eken, eń kishisi Serikpen jasty eken. Serik jylap otyrsa: «Sen nege jylaısyń?» – deıdi qyz. Serik qyzǵa jaıyn aıtady. Sonda qyz turyp: «Túý, sol da sóz be eken, júr, ekeýimiz oryp keleıik», – deıdi. Qyz barady da bes baýǵa toltyryp «á» degenshe oryp tastaıdy. Erteńine han Serikti dalaǵa ertip shyǵady. Dala alaı-dúleı jel eken, sol jelge baryp, «taryny ushyr da tań atqansha jına» dep buıyrady. Serik qyzǵa keledi, qyz ekeýi taryny lezde bes qapqa jınap alyp, aýzyn býyp qoıady.

Endi han «at úıret» degende Serik qýanyp ketedi. Sonda qyz:

— Ol taǵy, saǵan úıretý qıynǵa túsedi. Sen myna eki shoqpardyń bireýin al, ústine mingende at kókke ushady. Sonda sen osy shoqparmen atty bastan ur. Ol seniń urǵanyńa qaramas, qolyń talar, biraq qolyńnyń talǵanyna qarama, ura ber. Eger urmasań, sol attyń ústinde ólesiń, – deıdi qyz. Serik qyzdyń aıtqanyn dál oryndaıdy. Serik erteńine han ordasyna kelse, hannyń basy kókpeńbek bolyp isip ketken eken. Buǵan sebep, keshegi at bolyp júrgen hannyń ózi edi. Qyzynyń Serikke kóńil qosqysy keletindigin ańǵaryp, han Serikke: «Endi bes at keledi, sonyń ishinen tańdaǵanyńdy al», – deıdi.

Tań ata bes at keledi, tórteýi - tulpar, bireýi - aqsaq taı. Serik aqsaq taıǵa jabysady. Han turyp: «Tórt tulpardyń bireýin almaı turyp, aqsaq taıdy nege alasyń?» – degende, Serik: «Ózim jaman adammyn, maǵan jaman at jaraıdy», – dep jaýap qaıtarady. Endi bes qyzyn han jerge kómedi de: «Osy qyzdardan súıgen qyzyńdy taýyp al», – deıdi. Serik izdep-izdep bir jerdi qazsa, óziniń súıgen qyzy Gúlbarshyn shyǵady. Bul baıaǵy ózine kómektesetin hannyń kishi qyzy edi. Han Serik pen Gúlbarshyndy qosady. Gúlbarshyn asqan sıqyrshy bolady.

Bir kúni Serik elin oılap qamyǵyn otyrǵanda, Gúlbarshyn:

— Nege qamyǵasyń? – deıdi. Serik elin saǵynǵanyn aıtady. Qyz sonda:

— Jolǵa daıarlaný kerek, – dep, jol jabdyǵyna kirisedi.

Bir kúni keshke Gúlbarshyn ekeýi qashyp ketedi. Keterde, Gúlbarshyn shynashaǵyn kesedi de jatatyn jerine bir, jýynatyn jerine bir, shyǵatyn esikke bir tamshy qan tamyzyp ketedi. Tańerteń han qyzmetshilerine: «Kúıeý balany shaqyryp kel!» – deıdi. Qyzmetshi kelip: «Jańa kıinip jatyr», – deıdi. Ekinshi ret “jýynyp jatyr” - deıdi. Úshinshi ret «kele jatyr» - dep habarlaıdy.

Kúte-kúte kelmegen soń, hannyń ózi kelse, manaǵy qyzmetshiniń kórip júrgeni Gúlbarshynnyń qany eken. Qyzynyń qashyp ketkenin bilgen soń, han qyryq ýázirine qyzyn qýdyrady. Qyryq ýázir Serikke jaqyndaı bergende, Gúlbarshyn – qyzǵaldaq, eki at – qoı, Serik – qoıshy bolyp qalady. Qyryq ýázir qaıta qýǵanda, Gúlbarshyn – aı, at – mola, Serik – molda bola qalady.

Ýázirler qashqan qyz ben kúıeýdi ustaı almaı qaıtyp keledi. Kelip kórgenderin hanǵa aıtady. Han endi ózi izdep shyǵady. Han Serikke jaqyndaıdy. Sonda, Serik – qasqyr, attar – sý bola qalady, han kelip sýdy ishe bergende, qasqyr kelip jalap ketedi. Han sol kezde qyryq ýázirine: «Qoı, bul qyz bir jarylǵan jumyrtqa bolar», – dep úıine qaıtady. Serik pen Gúlbarshyn, sóıtip, óziniń degenine jetedi.

---