InfoHub Logo

Ertede bir taqyr kedeı bolypty. Kedeı bolǵanymen ónerli, tapqyr adam eken. Óneriniń ishinde atbegilik, qusbegilik, saıatshylyq ta bar eken.

Qolyna biregeı júırik at ustapty. Sol jel jetpes júırikterdi el ishin aralap júrip ózi synap taýyp, ózi mápelep baptapty.

Jigit jaz shyqqan kezde baılarǵa jaldanyp, mal taýyp, jumys isteıdi. Qysta japan dalada, saı-saıda, orman men taý ishin súzip júrip qasqyr, elik qýyp, qarsaq pen túlki qaǵypty. Sýyr, qoıan aýlap, tıyn men kúzen alyp kásip etipti.

Kúnderdiń kúninde basqa eldiń baýkespe bes urysy osy jigittiń jel jetpes júırigin estıdi. Olar qalaı ebin taýyp, sol júırikti qolǵa túsirýdin amalyn oılasady. Biraq taqymyna basqan jalǵyz atyn jigit kóz aldynan tasa etpeıdi.

Urylar kúndiz-túni torysa da júıriq atty qoldaryna túsire almaıdy. Amaly taýsylyp, mysy quryǵan urylar jigitke óshigip, eregisedi.

Sóıtip, jigittiń ań aýlap, dala kezetin kezin andıdy. Aqyr aıaǵynda qaraqshylar izin andndy. Iek artpadan kezektese, utylaı qýyp, abaısyzda uryp jyǵyp, atyn oljalap ketpek bolady.

Qystyń qıyrshyq qary borap, qyzyl shunaq aıazy shandatyp turady. Toqal eshki múıizindeı Edireı deıtin tóbelerdiń ishinen júırik at mingen jigitti urylardyń kózi shalady. Aıtylǵan ýádeleri, baılasqan sózderi boıynsha Edireıdiń ıek artpa kezeńinen beseýi kezek-kezek utylap izin baǵyp, jigitti óz eline bettetpeı, birinen soń biri qýa beredi, qýa beredi.

Jigit andyǵan jaýlardyń astyndaǵy atyn almaı qoımaıtynyn biledi. Jasanǵan adamdarǵa jalǵyz ózi kózsizdikpen qarsy tura da almaıdy. Attyń jaly, qylyshtyń juzindeı qystalań jerde jurt esinde, el aýzynda, bala sanasynda qalarlyq bir sóz aıtyp qalýdy oılaıdy. Sonda ol qary boraǵan quba tóbelerdi aınala shaýyp júrip: «Quntı kedeı, Quntı! Quntı, kedeı, quntı!» dep aıqaılap qashady. Urylar jabylyp júrip, jigitti soıylǵa jyǵady da, júırik atyn oljalap ketedi...

Jaz shyǵyp, jaılaýda et jep, qymyz iship elirip otyrǵandarynda urylar ózderi uryp ketken jigitti mazaq etip kúlisedi.

— Sol jigittiń, teginde,akyl-esi durys pa ózi?..

— Iá, ózi mertigip, atynan aıyrylatynymen isi joq, «Quntı, kedeı, quntı!» dep, betaldy aıqaılaı bergeni nesi?..

Qaraqshylardyń bul sózi aýyl balalarynyń qulaǵyna shalynady da, olar birin-biri qýalap, alysyp oınaǵanda, qashaqtaǵany: «Quntı, kedeı, kuntı!» dep zymyraıdy. Qýalaǵany: «Quntıdy usta!» dep júgiredi. Balalar bul sózdi umytpaı qysy-jazy oınaǵanda aıtyp júredi.

Arada jyl ótedi. Jigittiń jaraqaty jazylyp, el jınaıdy. Júırik atynan aıyrylǵanyna qatty kúıinedi. Aqyry namysy qozyp, jaıaý el aralaıdy. Tabanyn tozdyryp júrip suraý salady.

Biraq eshbir sybys, habar bile almaıdy. Ury-qarysy kóp deıtin alystaǵy bóten eldiń ishin sharlaıdy.

Kúnderdiń kúninde jylqysy kóp, jelisi uzyn bir aýyldyń tý syrtynda oınap júrgen bir top balaǵa kezigedi. Baıqap tursa, balalardyń qýǵany da, kashqany da: «Quntı, kedeı, quntı!» dep júgirisedi. Jigit sol arada balalardan bul aýyl kimniń aýyly ekenin, álgi sózdiń qaıdan shyqqanyn jáne osyndaǵy eldiń óte ádil, sóz qadirin biletin aqsaqalynyń kim ekenin surap, jaı-japsardy bilip alady.

Sodan keıin jasy seksennen asqan Otarbaı degen aýyl aqsaqalyna baryp sálem beredi de, óziniń basynan keshirgen oqıǵany aıtady. Tórinen góri kóri jýyq aqsaqaldan tendik, ádildik tileıdi.

Otarbaı oılanyp, tolǵanady. Ári kedeı jalǵyz jigitti aıaıdy. Ári istiń anyǵyna, jigit sóziniń rastyǵyna kózi jetip, kóńili sezedi.

Sóıtip, bes uryny shakyrtyp alady da:

— Adam ólse de, sóz ólmeıdi, – deıdi Otarbaı qart, — Mal joǵalsa da, sóz joǵalmaıdy.Qashan da aram jeńiledi, adal jeńedi. Adamǵa adaldyq, ádildik kerek. Jas bala úırenbese ótirik aıtpaıdy. Olar úlkenderden estigenin aıtyp, ylǵı da kórgenin isteıdi. Balaly úıdiń urlyǵy jatpaıdy. Myna jigittiń taban aqy, mandaı terimen tapqan jalǵyz atyn qazir ózine kaıtaryndar. Aqyldy jigit pen jaqsy attyn aıyby úshin beseýiń bes besti moınyna qosak, sońyna tirkeý etip berińder!..

Moıyndaryna sý ketip, bultara almaǵan qaraqshylar:

— Sóz tapqanǵa qolqa joq, qylsha moınymyz munsha! –deıdi.— Atyń da, aıybyń da daıyn. «Kuntı, kedeı, quntı!» degen sózdi tekke aıtpaǵan ekensiń. Ony endi bildik...

Sóıtip, kedeı jigit bir atyna bes besti at qosyp alyp, eline qaıtqan eken.

---