Tylsym tabıǵat
Tylsym tabıǵat.
Meniń atam - Bolat Pazyljanuly balyqshy ári ańshy.
Kóktemniń bir shýaqty kúni atam bizdi tabıǵat aıasynda demalýǵa, balyq aýlaýǵa shaqyrdy. Biz otbasymyzben bárimiz demalýǵa qalamyzdyń janyndaǵy, ózimizdiń Elek ózeniniń boıyna bardyq. Aınala kókpeńbek, gúldegen báısheshek jer betin sary túske boıap, ár jerlerde qyzyl qyzǵaldaq boı kóterip, jer betin ásem naqyshty kilemge uqsatyp tur. Mashınadan túse sala kilem ústine aýnaǵandaı kók jerge jata ketip, biraz aýnadyq. Tura salyp, jan - jaqqa júgirip birimiz báısheshek, birimiz qyzǵaldaq terýge kirisip kettik.
Jaratylys bul gúldi
Jaratypty qyzǵa arnap.
Sodan bolar ǵumyrly
Atanǵany qyzǵaldaq.
Qulpyrady el - daǵy,
Kóktemeniń kúninde.
Sál keshikseń bolǵany
Taba almaısyń birinde.
İ. Mámbetov
Bárimiz gúlderdi jınap kelgende atam balyq aýlaıtyn quraldaryn shyǵaryp, biraz balyq aýlap úlgiripti. Bizdiń de qolymyzǵa qarmaqtar berip: "Balyq aýlap kórińder" - dedi. Qolymda qarmaq, aldymda tasyp basylǵan Elek ózeni tolqyndap aǵyp jatyr. Ózen sýy áli tazara qoımaǵan eken, sondyqtan sýdaǵy balyqtardy kóre almadym.
Atam ustaǵan balyqtarynan balyq sorpasyn (ýha) pisirýge kiristi. Al bizder tabıǵat sulýlyǵyn tamashaladyq. Ózen boıyndaǵy toǵaıda qara tal, qaıyq, terek, jas taldar japyraqtaryn jaıyp, jaıqalyp keledi. Aınalany kún nury qyzdyryp, japyraqtarynyń sybdyry ásem án salǵandaı.
Kógildir aspanda aqsha bulttar qazdar sıaqty ushyp barady. Kók jıekpen kók aspan bir - birine tıip turǵandaı ádemi kórinedi. Toǵaıda ár túrli qustar án salyp, túrli tústi kóbelekter aınala ushyp, ásem bir kóriniske tap bolǵandaısyń.
Qyzǵaldaq laýlap qyrqada janyp jatady,
Aınalań túgel lapyldap alaý atady.
Qıandy kezgen qyzyldy - jasyl kóbelek,
Máre de sáre qyzyqtan basy qatady.
Toǵaıda qustar toqtatar emes dýmanyn,
Baqytty kúnder balqytyp tur ǵoı ný janyn.
Súıemin osy qustardyń qıqý shýlaryn,
Súıemin osy kóktemniń asaý sýlaryn.
T. Shopashev
Osy óleń joldary men kórgen kórinisti dál sýrettep turǵandaı.
Elek boıynda kók shópterin gúlderdiń ıisi ańqyp murnyńdy jarady. Taza aýada samal jelmen terbelip kelgen jupar ıisti ıiskep, juta bergim keledi. Osylaı tabıǵat sulýlyǵyn tamashalap turǵanymda, qolymdaǵy qarmaq dir etti, tartyp qalǵanymda kishkentaı balyq ilinipti. "Sen kishkentaısyń", - dep sýǵa qaıta jiberdim. Osy kezde atam bizdi balyq sorpasyn ishýge shaqyrdy. Birneshe balyqtan daıyndalǵan dámdi sorpany iship alyp, bizder ár túrli oıyndar oınadyq: dop teptik, júgirdik, t. b.
Ózen boıyn boılap joǵary qaraı serýenge shyqtyq. Aldymyzda úlken saıly jerde jaı qalyp kók quraq ósip keledi, boı túzep kóterilgen kók qamys samal jelmen qol bulǵap turǵandaı. Qandaı keremet ásem kórinis. Kóńilge ásem yrǵaqty áýen kelip tura váls bılep turǵandaı áser alasyn.
Ózende taǵy joǵary qaraı boılap júrgende, kóktemniń taǵy bir tamasha kórinisin kórdim. Bólinip qalǵan shaǵyn ózen sıaqty sý betinde úırekter júzip júr. Alys jaqtan ushyp kelgen qara úırekter sýǵa birese súńgip, birese qalqyp shyǵyp sý betinde emin - erkin júzip júr. Osy jerde qos aqqý jubyn jazbaı kishkentaı kólshiktiń sánin keltirip júzip júr. Aınalada kók jýsannyń ıisi ańqıdy. Osy kórinisti kórip turǵanda Qadyr Myrzalıevtyń myna óleń joldaryn oqyǵym keldi.
Taǵy keldi, taǵy keldi bir kóktem
Sábı sáýir kóterildi jórgekten.
Ertemenen bezildedi, saırady,
Qaratorǵaı oryn tappaı jer - kókten.
Dúnıe bir tańǵajaıyp kúıge enip,
Kók kóbelek qondy gúlge emenip,
Qýanyshyn syıǵyza almaı qoınyna,
Kól ústinde uzaq ushty ınelik.
Oılap tursam, men bıyl on úshinshi kóktemdi qarsy alyppyn.
On úsh kóktem, on úsh jyl balalyqtyń bal dáýrenin tatqan jyl.
Ata - anammen, dostarymnyń janynda oınap kúlip múshel jasqa jetken jyl.
Otbasymyzben osylaı tylsym tabıǵatty tamashalap kóktemniń ásem kúninde taza aýada demalyp, qyzaryp, ózen boıyn aralap, oıyn oınap, júgirip júrgende kesh bolǵanyn baıqamaı qalyppyz. Kún qyzaryp batýǵa jaqyndaǵanda aınaladaǵy tabıǵat odan beter qulpyryp, qyzyl - jasyl túrge boıanyp, keremet áser qaldyrdy. Osy sulýlyqty kórýge, sezinýge múmkindik bergeni úshin atama rahmet.
Tabıǵat qandaı sulý!
Eger osynyń bári joq bolsa, qandaı "jaman" degen oı keldi. Sondyqtan barlyq adamdarǵa, ásirese jastarǵa: "Tabıǵatty - aıalaıyq" deı kele,
Bar deısiń be ómirde azap ondaı!
Dúnıe azsa ol endi azady ońbaı!
Adam taza bolmaıdy eshqashanda.
Aınalaıyn tabıǵat taza bolmaı!
degen óleń joldarymmen shyǵarmamdy aıaqtaıyn.
Meniń atam - Bolat Pazyljanuly balyqshy ári ańshy.
Kóktemniń bir shýaqty kúni atam bizdi tabıǵat aıasynda demalýǵa, balyq aýlaýǵa shaqyrdy. Biz otbasymyzben bárimiz demalýǵa qalamyzdyń janyndaǵy, ózimizdiń Elek ózeniniń boıyna bardyq. Aınala kókpeńbek, gúldegen báısheshek jer betin sary túske boıap, ár jerlerde qyzyl qyzǵaldaq boı kóterip, jer betin ásem naqyshty kilemge uqsatyp tur. Mashınadan túse sala kilem ústine aýnaǵandaı kók jerge jata ketip, biraz aýnadyq. Tura salyp, jan - jaqqa júgirip birimiz báısheshek, birimiz qyzǵaldaq terýge kirisip kettik.
Jaratylys bul gúldi
Jaratypty qyzǵa arnap.
Sodan bolar ǵumyrly
Atanǵany qyzǵaldaq.
Qulpyrady el - daǵy,
Kóktemeniń kúninde.
Sál keshikseń bolǵany
Taba almaısyń birinde.
İ. Mámbetov
Bárimiz gúlderdi jınap kelgende atam balyq aýlaıtyn quraldaryn shyǵaryp, biraz balyq aýlap úlgiripti. Bizdiń de qolymyzǵa qarmaqtar berip: "Balyq aýlap kórińder" - dedi. Qolymda qarmaq, aldymda tasyp basylǵan Elek ózeni tolqyndap aǵyp jatyr. Ózen sýy áli tazara qoımaǵan eken, sondyqtan sýdaǵy balyqtardy kóre almadym.
Atam ustaǵan balyqtarynan balyq sorpasyn (ýha) pisirýge kiristi. Al bizder tabıǵat sulýlyǵyn tamashaladyq. Ózen boıyndaǵy toǵaıda qara tal, qaıyq, terek, jas taldar japyraqtaryn jaıyp, jaıqalyp keledi. Aınalany kún nury qyzdyryp, japyraqtarynyń sybdyry ásem án salǵandaı.
Kógildir aspanda aqsha bulttar qazdar sıaqty ushyp barady. Kók jıekpen kók aspan bir - birine tıip turǵandaı ádemi kórinedi. Toǵaıda ár túrli qustar án salyp, túrli tústi kóbelekter aınala ushyp, ásem bir kóriniske tap bolǵandaısyń.
Qyzǵaldaq laýlap qyrqada janyp jatady,
Aınalań túgel lapyldap alaý atady.
Qıandy kezgen qyzyldy - jasyl kóbelek,
Máre de sáre qyzyqtan basy qatady.
Toǵaıda qustar toqtatar emes dýmanyn,
Baqytty kúnder balqytyp tur ǵoı ný janyn.
Súıemin osy qustardyń qıqý shýlaryn,
Súıemin osy kóktemniń asaý sýlaryn.
T. Shopashev
Osy óleń joldary men kórgen kórinisti dál sýrettep turǵandaı.
Elek boıynda kók shópterin gúlderdiń ıisi ańqyp murnyńdy jarady. Taza aýada samal jelmen terbelip kelgen jupar ıisti ıiskep, juta bergim keledi. Osylaı tabıǵat sulýlyǵyn tamashalap turǵanymda, qolymdaǵy qarmaq dir etti, tartyp qalǵanymda kishkentaı balyq ilinipti. "Sen kishkentaısyń", - dep sýǵa qaıta jiberdim. Osy kezde atam bizdi balyq sorpasyn ishýge shaqyrdy. Birneshe balyqtan daıyndalǵan dámdi sorpany iship alyp, bizder ár túrli oıyndar oınadyq: dop teptik, júgirdik, t. b.
Ózen boıyn boılap joǵary qaraı serýenge shyqtyq. Aldymyzda úlken saıly jerde jaı qalyp kók quraq ósip keledi, boı túzep kóterilgen kók qamys samal jelmen qol bulǵap turǵandaı. Qandaı keremet ásem kórinis. Kóńilge ásem yrǵaqty áýen kelip tura váls bılep turǵandaı áser alasyn.
Ózende taǵy joǵary qaraı boılap júrgende, kóktemniń taǵy bir tamasha kórinisin kórdim. Bólinip qalǵan shaǵyn ózen sıaqty sý betinde úırekter júzip júr. Alys jaqtan ushyp kelgen qara úırekter sýǵa birese súńgip, birese qalqyp shyǵyp sý betinde emin - erkin júzip júr. Osy jerde qos aqqý jubyn jazbaı kishkentaı kólshiktiń sánin keltirip júzip júr. Aınalada kók jýsannyń ıisi ańqıdy. Osy kórinisti kórip turǵanda Qadyr Myrzalıevtyń myna óleń joldaryn oqyǵym keldi.
Taǵy keldi, taǵy keldi bir kóktem
Sábı sáýir kóterildi jórgekten.
Ertemenen bezildedi, saırady,
Qaratorǵaı oryn tappaı jer - kókten.
Dúnıe bir tańǵajaıyp kúıge enip,
Kók kóbelek qondy gúlge emenip,
Qýanyshyn syıǵyza almaı qoınyna,
Kól ústinde uzaq ushty ınelik.
Oılap tursam, men bıyl on úshinshi kóktemdi qarsy alyppyn.
On úsh kóktem, on úsh jyl balalyqtyń bal dáýrenin tatqan jyl.
Ata - anammen, dostarymnyń janynda oınap kúlip múshel jasqa jetken jyl.
Otbasymyzben osylaı tylsym tabıǵatty tamashalap kóktemniń ásem kúninde taza aýada demalyp, qyzaryp, ózen boıyn aralap, oıyn oınap, júgirip júrgende kesh bolǵanyn baıqamaı qalyppyz. Kún qyzaryp batýǵa jaqyndaǵanda aınaladaǵy tabıǵat odan beter qulpyryp, qyzyl - jasyl túrge boıanyp, keremet áser qaldyrdy. Osy sulýlyqty kórýge, sezinýge múmkindik bergeni úshin atama rahmet.
Tabıǵat qandaı sulý!
Eger osynyń bári joq bolsa, qandaı "jaman" degen oı keldi. Sondyqtan barlyq adamdarǵa, ásirese jastarǵa: "Tabıǵatty - aıalaıyq" deı kele,
Bar deısiń be ómirde azap ondaı!
Dúnıe azsa ol endi azady ońbaı!
Adam taza bolmaıdy eshqashanda.
Aınalaıyn tabıǵat taza bolmaı!
degen óleń joldarymmen shyǵarmamdy aıaqtaıyn.
You Might Also Like
