22 ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان سەناريي "قوش كەلدىڭ، ناۋرىز!"
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قوش كەلدىڭ، ناۋرىز! (پرەزەنتاسياسىمەن)
ماقساتتارى: وقۋشىلارعا ناۋرىز - جىل باسى، ياعني ءدىن مەيرامى ەمەس، ۇلت مەيرامى ەكەندىگىن تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ. اتا - بابامىزدان ۇرپاقتان - ۇرپاققا بەرىلىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق تاربيە تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
تاربيەلىك: ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ باسقا مەرەكەلەردەن ايىرماشىلىعىن بىلۋگە ۇيرەتۋ. حالقىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرىن ساقتاۋعا، بالالاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: قازاقتىڭ كيىز ءۇيى، جابدىقتارى، ۇلتتىق كيىمدەر، ۇلتتىق تاربيە جونىندە ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر، ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان قابىرعا گازەتى، كورمە ت. ب.
بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ
ءا) تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبىن حابارلاپ، ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءى. كىرىسپە ءسوز: قۇرمەتتى قوناقتار، اتا - انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بالالارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، بالالاردى ەلىن، وتانىن سۇيۋگە، ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىن دارىپتەۋگە تاربيەلەۋ، يماندىلىق، يناباتتىلىق، ىزەتتىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ
ءمۇعالىم: داستۇرىمىزگە اينالعان ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
بۇل مەيرام كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلگەن مەرزىمى 22 ناۋرىز كۇنىنە سايكەس كەلەدى ناۋرىز كەزىندە ناۋرىز كوجە دايىندالادى.
توي قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن!
جاراپازان تۋرالى تۇسىنىك. ۇلى مەرەكە سىزدەرگە تەك جاقسىلىق اكەلسىن! ۇلىس وڭ بولسىن، اق مول بولسىن. ۇلىس بەرەكە بەرسىن، پالە-جالا جەرگە ەنسىن يگى تىلەكپەن اندەتە كەلگەن جاراپازانشىلاردى قارسى الايىق. ولارعا ريزا بولعاندار قۇرت - ىرىمشىك ۇسىنىپ، شاپان جاۋىپ، بەلدەرىنە جىبەك ورامال بايلايتىن بولعان. ايتامىز جاراپازان وتباسىڭا، تىلەيمىز دەنساۋلىقتى باس - باسىڭا تىلەسەك دەنساۋلىقتى باس - باسىڭا، اماندىق كەلەر ءار كۇن وتباسىڭا. (سىي-سياپات بەرىلەدى). ناۋرىزدىڭ 21 ءتۇنى دالانى قىدىر اتا ارالايدى ەكەن. سول سەبەپتەن وسى ءتۇن «قىدىر ءتۇنى»دەپ اتالادى قىدىر ءتۇنى ىدىس اتاۋلىنى ىرىسقا (بيداي، كۇرىش)، اققا ( ءسۇت، شۇبات، قايماق) كاۋسار بۇلاق سۋىنا تولتىرعان. ناۋرىز ايىنىڭ 22 - ىندە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى. ادامدار ءبىر - ءبىرىن مەرەكەمەن قۇتتىقتايدى. جەتى ءتۇرلى تاعامنان ناۋرىز كوجە پىسىرەدى. ۇلكەن كىسىلەر اق تىلەك ايتىپ، باتا بەرە ءدى.
جۇرگىزۋشى: بەكزادا 1. قوش كەلىپسىز، قۇرمەتتى اتا - انالار، جۇزدەرىڭنەن مەيىرىممەن نۇر تامار. الدارىڭدا جاۋقازىنداي قۇلپىرعان. بالعىن شاقتى ءبىز باقىتتى بالالار! كۇي:«اتا تولعاۋ» ن. تىلەندييەۆ. جۇرگىزۋشى: ايساۋلە «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە»
«وڭ بولسىن، - دەپ، - ۇلىسىڭ!»
ءتوس ءتۇيىسىپ كورىسەر.
كوجەدەگى ىرىسىن
كوپشىلىكپەن بولىسەر.
ءتوس ءتۇيىسۋ دەگەنى -
تاتۋ بولسىن ەل ءىشى.
ءبولىپ ءىشۋ كوجەنى -
توقشىلىقتىڭ بەلگىسى.
1 - جۇرگىزۋشى: بەكزادا
قۇتتى بولسىن ناۋرىز توي!
قۇلپىرىپ تۇر قىر مەن وي.
كۇن مەن ءتۇنى تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى.
2 - جۇرگىزۋشى: ايساۋلە
قۇرمەتتى، ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار! ءبارىمىزدىڭ كوپتەن كۇتكەن ناۋرىز مەرەكەمىز كەلىپ قالدى. مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز «جاڭا كۇن» دەگەن ءسوز. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى اتالعان ناۋرىزدا ەڭبەكتەرىڭىز ءونىمدى بولىپ، تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن!
1 - جۇرگىزۋشى: بەكزادا
ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق.
توي پەردەسىن اشايىق،
تويعا شاشۋ شاشايىق.
2 – جۇرگىزۋشى: ايساۋلە
جىر سىيلاعان، نۇر سىيلاعان تىرشىلىككە،
قۇتتى بولسىن قۋانىشىڭ ارۋ كوكتەم،
شاقىراتىن ءبارىمىزدى بىرلىككە.
كوكتەم ارۋ. ءازيما
ارمىسىزدار حالايىق،
بارمىسىڭدار حالايىق،
ناۋرىز تويىن جۇپ جازباي،
جىلدا قارسى الايىق.
وشكەن شىراق جاعىلسىن،
كوكتەمنىڭ ءاربىر اق تاڭى،
قۋانىشپەن، جاقسىلىقپەن اشىلسىن. (ءان. «ناۋرىز». ءانى: م. ىلياسوۆتىكى). بەكزادا:
كورىنىس. كۇن مەن ءتۇن شىعادى ورتاعا.
كۇن: ءمولدىر ساۋلەسى مول كۇنمىن،
ءتۇن: اسىلجان جۇلدىزى كوپ ءتۇنمىن.
ەكەۋى بىرىگىپ: بۇگىن بىزدەر بىردەي بوپ،
تەڭەلەمىز بۇگىن ءبىز.
ءتۇن: ال ەرتەڭ، كۇن ۇزاق،
كۇن: ءتۇن قىسقارار ءبىراق.
ەكەۋى بىرىگىپ: ۇيقى قانباي قالىپ،
جۇرمەڭدەر تەك ءبىراق. بەكزادا: ورتادا 2 «د»سىنىپ وقۋشىلارى بۇگىنگى مەرەكەگە ارنالعان ولەڭ شۋماقتارىن وقيدى.
1 - وقۋشى: بەكزات
قىس ءوتىپ، قار كەتىپ،
شىرايلى جاز جەتىپ،
شارۋانىڭ كەنەلگەن
مەيرامى ەجەلدەن
قۇتتى بولسىن، ناۋرىز!
2 - وقۋشى: اسىلجان
ناۋرىز تويى تاماشا،
ناۋرىز تويى جاڭاشا.
ءار جۇرەكتەن ءان تاراپ،
شاتتانادى شارتاراپ.
3 - وقۋشى: ديانا
ۇلى كۇنى كارى - جاس،
قۇشاقتاسىپ كورىسكەن.
جاڭا اعىتقان قوزىداي،
جامىراسىپ وسىرگەن.
ناۋرىز توي قۇتتى بولسىن!
4 - وقۋشى: ناۋرىز
ساعىنتىپ كەلگەن جىل باسى
بىزبەن بىرگە جىرلاشى.
داستارقانعا ەلىمنىڭ
بەرەكە، ىرىس سىيلاشى.
5 - وقۋشى: ءمولدىر
جىل باسى – ناۋرىز، مەرەكە!
اق نۇرعا الەم بوياندى.
ناۋرىز تويى بەرەكە،
تىرشىلىك جاڭا وياندى.
ناۋرىز قۇتتى بولسىن!.
ناۋرىز بەلگىلەرى گۇلسات
ناۋرىز ايىندا مال تولدەي باستايدى. ونى ەشكىمگە سىيعا بەرمەيدى، ساتپايدى. «ناۋرىز ءتول» دەپ اتايدى.
ناۋرىز كۇنى ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى – «ناۋرىزكوك».
«ناۋرىز شەشەك» - وتە باعالى وسىمدىك. «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن.
ناۋرىز كۇنى قار جاۋسا، نۇر جاۋدى، جاڭا جىل جاقسى بولادى، دەپ قۋانعان. «ناۋرىزشا» - دەپ اتاعان.
بۇل كۇنى 7 ءتۇرلى دامنەن «ناۋرىز كوجە» پىسىرىلەدى
«ناۋرىز تىلەك.» ءار ادام وزىنە، وت باسىنا نەمەسە جاقىن تۋىستارى مەن دوس جاراندارىن ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىمەن قۇتتىقتاپ، جاقسى تىلەك تىلەيدى، ءبىر ءبىرىنىڭ ۇيىنە كىرىپ ءدام تاتادى.
«ناۋرىزناما»- شات شادىمان ويىن – ساۋىق توي. بۇل كۇنى ۇلكەن بولسىن، كىشى بولسىن وسى مەيرامعا كەلىپ، كوڭىلدى ويىن ساۋىقتار جاسالادى. مۇندا شاراپ ءىشۋ، رەنجىسۋ سياقتى جاعىمسىز ادەتتەرگە قاتتى تىيىم سالىنعان. تويعا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، ءان، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلارى ايتىلادى. «ناۋرىز باتا.» - حالىقتا باتانىڭ تۇرلەرى كوپ. سونىڭ ءبىرى - وسى ناۋرىز باتا. مۇندا ناۋرىزناما وتكىزگەندەرگە، وسى كۇنگە ارناپ «ناۋرىز كوجەگە» شاقىرعاندارعا، تويدا ونەر كورسەتكەن اقىن، ءانشى پالۋاندارعا باتا بەرىلەدى.
ءمۇعالىم:
وقۋشى: دامير
ءساندى كوكتەم – ناۋرىز،
ناۋرىز تويى – جىرىمىز.
كوڭىل گۇلدەي جايناسىن،
قۇلپىرسىن كۇن مەن اي،
قۇتتى بولسىن ناۋرىز توي!
ح. ناۋبەتوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سۇلتانعالييەۆا كۇنسۇلۋ سامەن قىزى
ماقساتتارى: وقۋشىلارعا ناۋرىز - جىل باسى، ياعني ءدىن مەيرامى ەمەس، ۇلت مەيرامى ەكەندىگىن تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ. اتا - بابامىزدان ۇرپاقتان - ۇرپاققا بەرىلىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق تاربيە تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
تاربيەلىك: ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ باسقا مەرەكەلەردەن ايىرماشىلىعىن بىلۋگە ۇيرەتۋ. حالقىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرىن ساقتاۋعا، بالالاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: قازاقتىڭ كيىز ءۇيى، جابدىقتارى، ۇلتتىق كيىمدەر، ۇلتتىق تاربيە جونىندە ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر، ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان قابىرعا گازەتى، كورمە ت. ب.
بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ
ءا) تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبىن حابارلاپ، ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءى. كىرىسپە ءسوز: قۇرمەتتى قوناقتار، اتا - انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بالالارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، بالالاردى ەلىن، وتانىن سۇيۋگە، ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىن دارىپتەۋگە تاربيەلەۋ، يماندىلىق، يناباتتىلىق، ىزەتتىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ
ءمۇعالىم: داستۇرىمىزگە اينالعان ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
بۇل مەيرام كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلگەن مەرزىمى 22 ناۋرىز كۇنىنە سايكەس كەلەدى ناۋرىز كەزىندە ناۋرىز كوجە دايىندالادى.
توي قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن!
جاراپازان تۋرالى تۇسىنىك. ۇلى مەرەكە سىزدەرگە تەك جاقسىلىق اكەلسىن! ۇلىس وڭ بولسىن، اق مول بولسىن. ۇلىس بەرەكە بەرسىن، پالە-جالا جەرگە ەنسىن يگى تىلەكپەن اندەتە كەلگەن جاراپازانشىلاردى قارسى الايىق. ولارعا ريزا بولعاندار قۇرت - ىرىمشىك ۇسىنىپ، شاپان جاۋىپ، بەلدەرىنە جىبەك ورامال بايلايتىن بولعان. ايتامىز جاراپازان وتباسىڭا، تىلەيمىز دەنساۋلىقتى باس - باسىڭا تىلەسەك دەنساۋلىقتى باس - باسىڭا، اماندىق كەلەر ءار كۇن وتباسىڭا. (سىي-سياپات بەرىلەدى). ناۋرىزدىڭ 21 ءتۇنى دالانى قىدىر اتا ارالايدى ەكەن. سول سەبەپتەن وسى ءتۇن «قىدىر ءتۇنى»دەپ اتالادى قىدىر ءتۇنى ىدىس اتاۋلىنى ىرىسقا (بيداي، كۇرىش)، اققا ( ءسۇت، شۇبات، قايماق) كاۋسار بۇلاق سۋىنا تولتىرعان. ناۋرىز ايىنىڭ 22 - ىندە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى. ادامدار ءبىر - ءبىرىن مەرەكەمەن قۇتتىقتايدى. جەتى ءتۇرلى تاعامنان ناۋرىز كوجە پىسىرەدى. ۇلكەن كىسىلەر اق تىلەك ايتىپ، باتا بەرە ءدى.
جۇرگىزۋشى: بەكزادا 1. قوش كەلىپسىز، قۇرمەتتى اتا - انالار، جۇزدەرىڭنەن مەيىرىممەن نۇر تامار. الدارىڭدا جاۋقازىنداي قۇلپىرعان. بالعىن شاقتى ءبىز باقىتتى بالالار! كۇي:«اتا تولعاۋ» ن. تىلەندييەۆ. جۇرگىزۋشى: ايساۋلە «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە»
«وڭ بولسىن، - دەپ، - ۇلىسىڭ!»
ءتوس ءتۇيىسىپ كورىسەر.
كوجەدەگى ىرىسىن
كوپشىلىكپەن بولىسەر.
ءتوس ءتۇيىسۋ دەگەنى -
تاتۋ بولسىن ەل ءىشى.
ءبولىپ ءىشۋ كوجەنى -
توقشىلىقتىڭ بەلگىسى.
1 - جۇرگىزۋشى: بەكزادا
قۇتتى بولسىن ناۋرىز توي!
قۇلپىرىپ تۇر قىر مەن وي.
كۇن مەن ءتۇنى تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى.
2 - جۇرگىزۋشى: ايساۋلە
قۇرمەتتى، ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار! ءبارىمىزدىڭ كوپتەن كۇتكەن ناۋرىز مەرەكەمىز كەلىپ قالدى. مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز «جاڭا كۇن» دەگەن ءسوز. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى اتالعان ناۋرىزدا ەڭبەكتەرىڭىز ءونىمدى بولىپ، تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن!
1 - جۇرگىزۋشى: بەكزادا
ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق.
توي پەردەسىن اشايىق،
تويعا شاشۋ شاشايىق.
2 – جۇرگىزۋشى: ايساۋلە
جىر سىيلاعان، نۇر سىيلاعان تىرشىلىككە،
قۇتتى بولسىن قۋانىشىڭ ارۋ كوكتەم،
شاقىراتىن ءبارىمىزدى بىرلىككە.
كوكتەم ارۋ. ءازيما
ارمىسىزدار حالايىق،
بارمىسىڭدار حالايىق،
ناۋرىز تويىن جۇپ جازباي،
جىلدا قارسى الايىق.
وشكەن شىراق جاعىلسىن،
كوكتەمنىڭ ءاربىر اق تاڭى،
قۋانىشپەن، جاقسىلىقپەن اشىلسىن. (ءان. «ناۋرىز». ءانى: م. ىلياسوۆتىكى). بەكزادا:
كورىنىس. كۇن مەن ءتۇن شىعادى ورتاعا.
كۇن: ءمولدىر ساۋلەسى مول كۇنمىن،
ءتۇن: اسىلجان جۇلدىزى كوپ ءتۇنمىن.
ەكەۋى بىرىگىپ: بۇگىن بىزدەر بىردەي بوپ،
تەڭەلەمىز بۇگىن ءبىز.
ءتۇن: ال ەرتەڭ، كۇن ۇزاق،
كۇن: ءتۇن قىسقارار ءبىراق.
ەكەۋى بىرىگىپ: ۇيقى قانباي قالىپ،
جۇرمەڭدەر تەك ءبىراق. بەكزادا: ورتادا 2 «د»سىنىپ وقۋشىلارى بۇگىنگى مەرەكەگە ارنالعان ولەڭ شۋماقتارىن وقيدى.
1 - وقۋشى: بەكزات
قىس ءوتىپ، قار كەتىپ،
شىرايلى جاز جەتىپ،
شارۋانىڭ كەنەلگەن
مەيرامى ەجەلدەن
قۇتتى بولسىن، ناۋرىز!
2 - وقۋشى: اسىلجان
ناۋرىز تويى تاماشا،
ناۋرىز تويى جاڭاشا.
ءار جۇرەكتەن ءان تاراپ،
شاتتانادى شارتاراپ.
3 - وقۋشى: ديانا
ۇلى كۇنى كارى - جاس،
قۇشاقتاسىپ كورىسكەن.
جاڭا اعىتقان قوزىداي،
جامىراسىپ وسىرگەن.
ناۋرىز توي قۇتتى بولسىن!
4 - وقۋشى: ناۋرىز
ساعىنتىپ كەلگەن جىل باسى
بىزبەن بىرگە جىرلاشى.
داستارقانعا ەلىمنىڭ
بەرەكە، ىرىس سىيلاشى.
5 - وقۋشى: ءمولدىر
جىل باسى – ناۋرىز، مەرەكە!
اق نۇرعا الەم بوياندى.
ناۋرىز تويى بەرەكە،
تىرشىلىك جاڭا وياندى.
ناۋرىز قۇتتى بولسىن!.
ناۋرىز بەلگىلەرى گۇلسات
ناۋرىز ايىندا مال تولدەي باستايدى. ونى ەشكىمگە سىيعا بەرمەيدى، ساتپايدى. «ناۋرىز ءتول» دەپ اتايدى.
ناۋرىز كۇنى ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى – «ناۋرىزكوك».
«ناۋرىز شەشەك» - وتە باعالى وسىمدىك. «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن.
ناۋرىز كۇنى قار جاۋسا، نۇر جاۋدى، جاڭا جىل جاقسى بولادى، دەپ قۋانعان. «ناۋرىزشا» - دەپ اتاعان.
بۇل كۇنى 7 ءتۇرلى دامنەن «ناۋرىز كوجە» پىسىرىلەدى
«ناۋرىز تىلەك.» ءار ادام وزىنە، وت باسىنا نەمەسە جاقىن تۋىستارى مەن دوس جاراندارىن ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىمەن قۇتتىقتاپ، جاقسى تىلەك تىلەيدى، ءبىر ءبىرىنىڭ ۇيىنە كىرىپ ءدام تاتادى.
«ناۋرىزناما»- شات شادىمان ويىن – ساۋىق توي. بۇل كۇنى ۇلكەن بولسىن، كىشى بولسىن وسى مەيرامعا كەلىپ، كوڭىلدى ويىن ساۋىقتار جاسالادى. مۇندا شاراپ ءىشۋ، رەنجىسۋ سياقتى جاعىمسىز ادەتتەرگە قاتتى تىيىم سالىنعان. تويعا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، ءان، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلارى ايتىلادى. «ناۋرىز باتا.» - حالىقتا باتانىڭ تۇرلەرى كوپ. سونىڭ ءبىرى - وسى ناۋرىز باتا. مۇندا ناۋرىزناما وتكىزگەندەرگە، وسى كۇنگە ارناپ «ناۋرىز كوجەگە» شاقىرعاندارعا، تويدا ونەر كورسەتكەن اقىن، ءانشى پالۋاندارعا باتا بەرىلەدى.
ءمۇعالىم:
وقۋشى: دامير
ءساندى كوكتەم – ناۋرىز،
ناۋرىز تويى – جىرىمىز.
كوڭىل گۇلدەي جايناسىن،
قۇلپىرسىن كۇن مەن اي،
قۇتتى بولسىن ناۋرىز توي!
ح. ناۋبەتوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سۇلتانعالييەۆا كۇنسۇلۋ سامەن قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قازالى اۋداندىق بالالار اۋەز مەكتەبى
