اق نيەت پەن قارا نيەت
ەرتەدە اق نيەت پەن قارا نيەت جولداس بولىپتى. ءبىر كۇنى ازىق-تۇلىكتەرىن جابداپ الىپ، ەكەۋى ۇزاق ساپارعا شىعادى. بىرنەشە اپتا وتكەننەن كەيىن قارا نيەت:
— ازىعىم تاۋسىلىپ قالدى، – دەپ، اق نيەتتەن تاماق سۇراپتى.
— ولە جەگەنشە، بولە جەيىك. مەنىڭ ازىعىم تاۋسىلعانشا دىتتەگەن ەلدىڭ شەتىنە ىلىگەرمىز، – دەپ اق نيەت ازىعىن اياماي بەرىپتى.
ءبىر ادامنىڭ ءوزى ءۇشىن ازىرلەگەن ازىعىن ەكى ادام جەگەن سوڭ، قاشانعا جەتۋشى ەدى، كوپ ۇزاماي اق نيەتتىڭ دە ازىعى تاۋسىلادى. قورجىننىڭ ءتۇبىن قاعىپ ەكەۋى ءبولىپ جەيدى دە، كەلەسى كۇنى اش ءجۇرىپتى.
ودان كەيىنگى كۇنى اق نيەت سەرىگى قارا نيەتتىڭ ءوز الدىنا تاماق جەپ وتىرعانىن كورىپتى. سويتسە، ول تاماعىم تاۋسىلدى دەپ وتىرىك ايتقان ەكەن. ءوزىنىڭ ازىعىن كەيىنگە ىركىپتى. «مەنىڭ ازىعىمدى ءبولىپ جەپ ەك قوي، ماعان بەرەر» دەپ ويلاعان اق نيەت دامە قىلادى. ءبىراق قارا نيەت ءمىز باقپاستان تەرىس قاراپ وتىرادى دا، ازىعىن جالعىز ءوزى جەيدى.
وسىلايشا بىرنەشە كۇن وتەدى. اق نيەت ىشەگى شۇرىلداپ، قاتتى اشىعادى. وزەگى تالىپ، كوزى قاراۋىتادى، بۋىنى بوساپ، جۇرە الماستاي قالگە جەتەدى. سول كەزدە اق نيەت:
— نە الساڭ دا، ءبىر تويعىزشى! – دەپ، قارا نيەتكە جالىنادى. سوندا قارا نيەت:— ءبىر كوزىڭدى ويىپ بەرسەڭ – ءبىر تويعىزايىن، – دەگەن شارت قويادى.
كوزىن اياسا اشتان ولەدى. باسقا شارا جوق. اق نيەت بۇل شارتقا كونەدى. ءبىر تويعانى نە بولۋشى ەدى، سول زاماتتا امان قالعانىمەن، كەلەسى كۇنى تاعى قارنى اشىپ شىعادى. ءتىسىنىڭ ءتۇبىن سورادى، اۋزىنىڭ سىلەكەيىن جۇتادى. بۇل ال بەرە قويمايدى. امالسىزدان تاعى دا قارا نيەت جالىنادى. تاعى دا قارا نيەتتىڭ شارتىنا كونىپ، ەكىنشى كوزىن ويىپ بەرەدى. سونان سوڭ مۇنى قارا نيەت يەن دالاعا تاستاپ، ءوزى وزىپ كەتىپ قالادى.
اق نيەت ەندى ازىقتى قويىپ، جارىق دۇنيەنى كورۋگە زار بولدى. جارقىراي جايناعان كۇندىز وعان قارا ءتۇن، زار ەڭىرەيدى. ءوستىپ جىلاپ وتىرعاندا سىرت جاعىنان سىلدىرلاتىپ كەلە جاتقان جاياۋ ادامنىڭ اياق دىبىسى ەستىلەدى. سول كەزدە:
— اش كوزىڭدى! – دەپ اقىرىپ، بىرەۋ قاسىنا جەتىپ كەلەدى. اق نيەت كوزىن اشىپ قالسا، دۇنيە جارق ەتە تۇسەدى، اينالا جاپ-جارىق. كوز ساۋ قالپىنا كەلگەن ەكەن. ءبىراق الگى داۋىستاعان ادام كوزگە تۇسپەي عايىپ بولادى.
كوزىنىڭ جازىلعانىنا قۋانعان اق نيەت توڭىرەگىنە بارلاي كوز جۇگىرتەدى. سونادايدان اسا ساۋلەتتى كوپىر كورىنەدى. «مىنا قۇلازىعان يەن دالادا قاڭعىعانشا، سول كوپىرگە بارىپ، وزەن بويىنا تۇسەيىن دە، سۋىنا سۋسىنداپ جاتايىن» دەپ ويلاپ، سولاي بەت بۇرادى.
كوپىرگە جەتكەن سوڭ وزەن بويىنا سوندا سۋسىنداپ الىپ، كوپىردىڭ استىنا بارىپ جاتسا، كوزى ءىلىنىپ كەتەدى. ءتۇن ورتاسى اۋعان كەزدە توسىن دۇبىردەن ويانادى. بايقاسا، كوپىردىڭ ۇستىندە ارىستان، قاسقىر جانە تۇلكى ۇشەۋى دۋلاسىپ كەڭەس قۇرىپ وتىرادى. ارىستان قاسقىردان:
— ەي، قاسەكە، ناعىپ جۇدەپ كەتكەنسىڭ؟ – دەپ سۇرايدى.
— اي، اسەكە-اي، قويلى بايدىڭ تايىنشاداي ءبىر توبەتى بار.— قوي جەيىن دەسەم، نە كۇندىز، نە تۇندە ماڭايلاتپايدى، – دەپتى قاسقىر. اش بولعان سوڭ، مەن جۇدەمەي، كىم جۇدەيدى. سول توبەتتىڭ ءوتى ەم ەكەنىن ەشكىم بىلمەيدى. مىنا پاتشانىڭ ولگەلى جاتقان قىزىنا سول توبەتتىڭ ءوتىن ەزىپ ىشكىزسە، ەم قونباي اسقىنعان دەرتىنە ەم بولار ەدى.
— ە، ونى ءبىز ىستەي المايمىز، – دەپ وكىنە ىڭىرانادى ارىستان. سونان سوڭ تۇلكىگە مويىن بۇرادى.
— تۇلكىجان، تۇگىڭ كۇمىستەي جىلت-جىلت ەتەدى. سەن قالاي سەمىرىپ الدىڭ؟
— مەن ءبىر جىلان پاتشاسىنىڭ التىنىن كۇزەتەمىن. كۇندىز التىندى كۇنگە قاقتاپ كەپتىرەمىن دە، تۇندە قويماسىنا اپارىپ قويىپ تىنىش جاتامىن. ۇيقىم قانىق، جۇمىسىم جەڭىل، جان قينالمايدى. جايلى تىرشىلىك جاندى سەمىرتەدى ەكەن.
كوپىردىڭ استىندا جاتقان اق نيەت بۇل سوزدەردى ەستىپ، كوكەيىنە توقيدى. تاڭ اتپاستان تۇلكىنىڭ التىندى قاقتايتىن جەرىنە بارىپ، ءبىر ءنان تاستىڭ تۇبىنە جاسىرىنادى. تۇلكى التىندى جەر استىنداعى قويمادان تاسىپ، شىعارىپ، تەگىس كۇنگە جايىپ بولعان كەزدە اق نيەت «ايت!» دەپ داۋسىمەن ايقاي سالادى. «يت كەلىپ قالعان ەكەن» دەپ شوشىعان تۇلكى التىندى تاستاي سالىپ، جان ساۋعالاپ بەزىپ كەتەدى.
اق نيەت دالادا يەسىز قالعان التىندى جيناپ الىپ، قاباعان قارا ءيتى بار بايدىڭ ۇيىنە بارادى دا، التىن بەرىپ قارا توبەتىن ساتىپ الادى. سونان سوڭ، ونى سويىپ، ءوتىن كۇنگە كەپتىرەدى دە، قالتاسىنا سالىپ كەتىپ قالادى. سول بەتىمەن قىزى اۋىرىپ جاتقان پاتشاعا بارادى. پاتشانىڭ ويناتپاعان باقسىسى، ەمدەتپەگەن ەمشىسى قالماعان ەكەن، اقىرى كۇدەر ۇزگەن سىڭايى بايقالادى. ءبىر دە بىرىنەن ەم قونباپتى. پاتشانىڭ الدىنا بارىپ، سالەمدەسكەن سوڭ:
— قىزىڭدى ەمدەپ جازسام، نە بەرەسىڭ؟ – دەپ سۇرايدى. پاتشا ەلەڭ ەتە قۇلاق تۇرەدى.
— قالاعانىڭدى ال!
— قالاۋىم – قىزىڭنىڭ ءوز باسى، – دەيدى اق نيەت. پاتشا قىزىمنىڭ جانى قالسا دا، ۇلكەن ولجا عوي دەپ ويلاپ، بۇل شارتقا كەلىسەدى. اق نيەت قاسقىردىڭ ايتۋى بويىنشا كەپتىرىلگەن ءيتتىڭ ءوتىن ەزەدى دە، قىزعا ىشكىزەدى. قىز ماڭدايى تەرشىپ، ماناۋراپ ۇيىقتاپ كەتەدى. ءسويتىپ بىر-ەكى كۇننەن كەيىن باسىن كوتەرىپ، جۇرە باستايدى دا، اقىرى قۇلان تازا ايىعىپ كەتەدى.
سودان كەيىن پاتشا ءسوزىن جۇتپاي، ۋادەسىندە تۇرىپ، وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويىن جاساپ، قىزىن اق نيەتكە قوسادى. باسىنا وتاۋ تىگىپ بەرىپ شىعارادى. اتاسى ايداتقان ءۇيىرلى جىلقى مەن قورالى قويعا ءورىسى تولادى. بالا ءسۇيىپ، وتاۋىندا پەرزەنتتىڭ كۇلكىسى ساقىلدايدى. مالى مەن باسى جىل سايىن ءوسىپ، بايلىعى شالقيدى. ءسويتىپ، باقىتتى ءومىر كەشە بەرەدى.
وسىلايشا جىرعاپ جۇرگەندە، ءبىر كۇنى وعان الگى قارا نيەت سەرىگى كەزدەسەدى. ول تىم جۇدەۋ كورىنەدى. ءالى كۇنگە جۇتقانى جۇمىرشاعىنا جۇقپاي، ەتەگى تارتسا تاقىمىنا جەتپەي جۇرگەن كۇيى ەكەن. اق نيەت ونىڭ زۇلىمدىعىن بەتىنە باسىپ، تابالامايدى. قايتا ۇيىنە قوناققا شاقىرادى. قويىن سويىپ، سىي-سياپات كورسەتەدى. ەكەۋى وڭاشا وتىرىپ، ۇزاق انگىمەلەسەدى. اق نيەت سەرىگىنەن ءبولىنىپ قالعاننان كەيىن باسىنان كەشكەندەرىن جىپكە تىزگەندەي تۇگەل ايتىپ بەرەدى. بۇل وقيعانى ەستىگەن قارا نيەت ىشتەي: «مەن دە سولاي ىستەپ كورەيىن» دەگەن وي شەگەدى.
اق نيەتتىڭ اۋىلىنان اتتانعاننان كەيىن قارا نيەت ويىنا العان ماقساتىن ورىنداۋ ءۇشىن اق نيەت ايتقان كوپىرگە بارادى. وزەننىڭ جاعاسىندا سۋعا شومىلادى. كۇن باتا كوپىردىڭ استىنا بارىپ جاتادى. ءتۇن ورتاسى اۋعان كەزدە ارىستان، قاسقىر، تۇلكى ۇشەۋى كوپىردىڭ ۇستىندە كەزدەسەدى. سول كەزدە تۇلكى:
— كەڭسىرىگىمدى ادامنىڭ قوڭىرسىق ءيىسى جارىپ بارادى! – دەپ، تۇمسىعىن كوككە كوتەرەدى، اينالانى تىمىسكىلەپ يىسكەيدى. تۇلكىگە قوسىلا توڭىرەكتى يىسكەي باستاعان ارىستان مەن قاسقىردىڭ تۇمسىعىنا دا قارا نيەتتىڭ ءيىسى شالىنادى. ۇشەۋى كوپىردىڭ ۇستىنەن قارعىپ، جەرگە تۇسەدى دە، قارا نيەتتى جاتقان جەرىندە باس سالىپ تالاپ جەپ الادى...
«ادالدىق ارىمايدى، جاماندىق جارىمايدى، قۋدىڭ قۇيرىعى ءبىر-اق تۇتام» دەگەن ءسوز وسىدان قالعان ەكەن.
You Might Also Like
-
ەرتەدە ءبىر تاقىر كەدەي بولىپتى. كەدەي بولعانىمەن ونەرلى، تاپقىر ادام ەكەن. ونەرىنىڭ ىشىندە اتبەگىلىك، قۇسبەگىلىك، ساياتشىلىق تا بار ەكەن.
-
جاسى ۇلكەن اتا مەن ونىڭ نەمەرەسى ءۇيدىڭ الدىندا ىرسىلداپ، الپارىسىپ جاتقان ەكى يتكە قاراپ وتىرىپتى. يتتەردىڭ بىرەۋى اق، ەكىنشىسى قارا. 12 جاسار نەمەرە ءوزىن بىلگەلى وسى يتتەر ۇنەمى اتاسىنىڭ ءۇيى الدىن...
