InfoHub Logo

بالانىڭ وتىرىك ايتۋ سەبەپتەرى جانە ونىڭ الدىن الۋ.
ءبىز ادەتتە بالالاردىڭ وتىرىك ايتا سالۋىن كوپتەپ كەزىكتىرەمىز. ءتىپتى وعان قىزىقتاپ قارايتىندارىمىز دا جوق ەمەس. سونىمەن، بالانىڭ وتىرىك ايتۋىنىڭ سەبەپتەرى نە، تۇرلەرى قانداي، زارداپتارى شە، قايتكەندە الدىن الۋعا بولادى؟
پسيحولوگتار باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ وتىرىك ايتۋ ادەتتەرىن سەبەپتەن قۇتىلۋ (امالسىزدىقتان) ءۇشىن وتىرىك ايتۋ، ماقساتتى تۇردە (ادەيى) وتىرىك ايتۋ دەپ ەكى تۇرگە بولەدى.
سەبەپتەن قۇتىلۋ ءۇشىن وتىرىك ايتۋ ادەتى كوبىنەسە بالاباقشا جاسىنداعى بالالار مەن باستاۋىش سىنىپتىڭ تومەنگى جىلدىقتارىنداعى بالالاردا كەزدەسەدى. وتباسىندا اكە - شەشەسىنىڭ ۇرىس - كيكىلجىڭى كوپ بالالار كەيدە اتا - اناسىن قۋانتۋ ءۇشىن، اڭسارى اۋعان نارسەسىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن دە وتىرىك ايتا سالادى. بۇل تۇردەگى وتىرىك ايتۋ ماقساتتى وتىرىك ايتۋدان اۋىر ەمەس، ءبىراق ۇلعايا بەرسە زاردابى بولاتىنىن انىق.

وتىرىك ايتۋدىڭ سەبەپتەرى
زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە قاراعاندا ادەتتە ءتورت جاستان تومەنگى بالالار اتا - اناسىن كوڭىلدەندىرە الۋ - الماۋدى ءوزىنىڭ ءىس - ارەكەتىنىڭ نەگىزگى ولشەمى قىلادى ەكەن. اكە - شەشەسى كوڭىلدەنسە بولدى جاقسى ءىس، ولاي بولماسا جامان ءىس دەپ قارايدى. بۇل باستاۋىش سىنىپتىڭ 1 - 2 سىنىپ وقۋشىلارىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. بۇل جاستاعى بالالاردىڭ ماسەلەگە قاراتا ءتۇسىنۋى كەمشىل بولعاندىقتان ولار جاقسى مەن جامان، دۇرىس پەن قاتەنى ءوزىنىڭ سىنعا ۇشىراۋى مەن ماداق ەستۋ ارقىلى بىلە الادى ەكەن. سوندىقتان اكە - شەشەسىنىڭ قاباعىنا قاراپ، سولاردىڭ ىڭعايىنا قاراي وتىرىك ايتادى.
كەيبىر اتا - انالار قاتەلىك وتكىزگەن بالانى ۇرۋ، ۇرسۋ ارقىلى تارتىپكە سالادى. بۇل ءادىس كوپ قايتالانسا جانە مولشەرىنەن اسىپ كەتسە بالانىڭ ۋايىمشىلدىعىن تۋدىرىپ، تاعى ءبىر رەتكى قاتەلىكتە وتىرىك ايتۋ ارقىلى جازادان قۇتىلۋدىڭ جولىن ىزدەيدى.
تاعى ءبىر اتا - انالار بالاسىنىڭ ساباق ۇيرەنۋىنە، تاعى دا باسقا جوسپارلى ىستەرىنە كەسىرى تيەدى دەپ ويىن ويناۋدان كوپ شەكتەيدى. ال بالانىڭ تابيعاتى، ءوسۋى تابيعي قاجەتتىلىك بولعاندىقتان قالىپتى ويىن ويناۋ شەكتەمەگە ۇشىراعاننان كەيىن بالا ءتۇرلى جولمەن وتىرىك ايتىپ ءوز قاجەتىن قاندىرادى. اتا - اناسىنان جاسىرىنىپ قۇماردان شىققانشا وينايدى.
بالانىڭ ىسىراپشىلدىعى، اناۋ - مىناۋ جەمەكتىكتەرگە اۋەس بولماسىن دەپ كەي اتا - انالار بالاعا ۇساق اقشا دا ۇستاتپايدى. وكىنىشكە قاراي، كەيدە ول كەرى ناتيجە بەرەدى. ول وزگە بالالاردىڭ جەمەكتىك العانىن كورىپ ءوزى دە سولاي ىستەگىسى كەلەدى. ءسويتىپ، وتىرىك ايتىپ وزگەدەن نەمەسە ۇرلاپ اقشا تاۋىپ جەمەكتىك الادى. وعان اۋەسى ءتىپتى ارتا تۇسەدى. بولماسا مەكتەپ اقشا سۇراپ جاتىر دەگەن سىلتاۋ ايتادى.
كەي اتا - انالار ءوزى ءبىلىپ، بىلمەي بالانىڭ الدىندا وتىرىك ايتادى. بۇل بالاعا ءوز ءتاسىرىن تيگىزبەي قويمايدى. سىيلىق الىپ بەرۋگە بەرىلگەن ۋادەنىڭ ۋاقىتىلى ورىندالماۋى، «مەن ءقازىر كەلەم» دەپ الداپ الىسقا كەتۋ دەگەندەي.

وتىرىك ايتۋدىڭ الدىن الۋ
ءبىراز اتا - انالار بالانىڭ وتىرىك ايتۋىن ۇلكەن ماسەلە ەمەس دەپ ءسال قاراسا، تاعى ءبىر اتا - انالار ونى وتە جامان قاسيەت دەپ تانىپ، قاتاڭ شەكتەۋگە ارەكەت جاسايدى. شىنىعىندا ول قاسا قاتتى الاڭداپ نەمەسە ەلەمەي قوياتىن شارۋا ەمەس. ماڭىزدىسى بالانىڭ وتىرىك ايتۋ سەبەبىن دۇرىس ءتۇسىنىپ، اتا - انا مەن ءمۇعالىم سايكەسە وتىرىپ بىرتىندەپ جويۋ.
اتا - انا ءسوزسىز بالانىڭ ءوزىنىڭ سەزىنگەن، تۇيسىنگەن نارسەلەرىن مەيلى جاقسى، مەيلى جامان نارسە بولسىن ءوز سوزىندە تۇرىپ اشىق ورتاعا قويا الۋىنا مۇمكىندىك بەرۋى كەرەك.
اتا - انا بالانىڭ الدىندا وزدەرى وتىرىك ايتۋدان ساق بولعانى ءجون. مىسالى، «مىنا ءدارى اششى ەمەس»، «مىنا اپكە ۋكولدى اۋىرتپاي سالادى» دەگەن سەكىلدى. بۇل دۇرىس ءتاسىل ەمەس. مەيلى، قانداي ىستە بولسىن اتا - انا بالاعا ونىڭ اقيقي ءمانىن انىق، دۇرىسىن ايتۋ قاجەت.

بۇل اسا ماڭىزدى.
كەي اتا - انا بالاعا سويلەگەن كەزدە ونىڭ وتىرىك ايتۋىنا مۇمكىندىك بەرە سويلەيدى. مىسالى، بالا تاڭەرتەڭ ۇيقىسىن اشا الماي، ەرىنىپ جاتقاندا «نە بولدى، ءىشىڭ اۋىرىپ جاتىر ما؟»، «باسىڭ اۋىرىپ تۇر ما؟» دەپ ولاردىڭ ىڭعايىنا كەلەتىن وتىرىكتى اۋزىنا سالىپ بەرەدى. «ءيا» دەپ باستايدى بالا. سوسىن ونى ادەتكە اينالدىرادى. تاعى ءبىر مىسال: بىرەۋمەن توبەلەسىپ جىلاپ كەلگەن بالاسىنا «الدىمەن ءوزى ءتيىستى مە؟، سەن ءوزىڭ تۇرعاندا ۇرىپ كەتتى مە؟» دەگەن سەكىلدى سوزدەردى ايتۋدان ساق بولىڭىز.
اتا - انانىڭ بالاعا سىيلاۋ، جازالاۋدى ۇيلەسىمدى بولۋ. كوپتەگەن بالالار قاتەلىك وتكىزىپ قويعاننان كەيىن جازادان قۇتىلۋ ءۇشىن وتىرىك ايتۋعا ادەتتەنەدى. قاتەلىك نەمەسە دۇرىس ىسىنە جازالاۋ مەن سىيلاۋدى ۇيلەسىمدى ورنالاستىرۋ كەرەك.

قىسقاسى: بالادا وتىرىك ايتۋ احۋالى بولعاندا اتا - انا مەن ۇستازدار ماسەلەنى ناقتى تالداپ ۇيلەسىمدى تاربيە ءادىسىن قولدانۋ نەگىزىندە ولارداعى جاعىمسىز ادەتتەردى جوعالتۋ ءتيىس. ولارعا امالى بار سىنداردى ازىراق قولدانۋ، ءوز ارەكەتىن وزىنە مويىنداتۋ جاعىندا ۇتىمدى تاسىلدەر قولدانا وتىرىپ دۇرىس ازامات بولىپ جەتىلۋىنە كۇش سالۋ كەرەك.
ەگەر وعان سالعىرت قاراساڭىز: بۇگىن سەنى بالا بولىپ الداپ وتىرعان ادام، ەرتەڭ سەنى ازامات بولىپ الدايدى. بىرەۋدى الداپ ءجۇرىپ ءوزى تورعا تۇسەدى. ونداي بالانىڭ ازابى مەن كۇيىگىن تارتۋدان باسقا جول جوق. سولاي بولىپ تا جاتىر.