ءبىر اشۋلانعاندا سەكسەندى قىرعان باتىر
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە،
ەشكى ءجۇنى بورتەدە،
قىرعاۋىل ءجۇنى قىزىلدا،
قۇيرىق ءجۇنى ۇزىندا، ءبىر بايدىڭ مالىن باققان قويشى بولىپتى. بىردە ول جازدىڭ جايما-شۋاق كۇنىندە سىلدىراپ اققان وزەننىڭ بويىندا مال جۋساتىپ وتىرىپتى. قارنى اشقان سوڭ تورسىقتاعى ايرانىن ءىشىپ تاماقتانىپتى. ءدامدى قويۋ ايرانعا تويىپ بالقىعان قويشى جەرگە تامعان تامشىعا جابىلعان شىبىنداردى كورىپ قالادى دا، جاپىراقپەن ۇرىپ سالادى. قىرىلعان شىبىنداردى ساناپ تا ۇلگەرەدى. ولار سەكسەن ەكەن.
قويشى ءور كوكىرەكتەۋ ءارى ماقتانشاقتاۋ ەدى. «مەن، – دەپ ويلادى ول، – باتىر ەمەسپىن بە وسى؟ ويتكەنى ءبىر اشۋلانعاندا سەكسەندى بىردەن قىرىپ وتىرمىن! ولاي بولسا، قوي باعىپ ازاپتانىپ نە جىنىم بار، ءبىرجولا باتىرلىق جولعا نەگە تۇسپەسكە!؟»
وسى ويعا بەكىنگەن قويشى بايمەن ەسەپ ايىرىسىپ، ەڭبەك اقىسىنا ءبىر وگىز الادى. سول ەلدە اسا شەبەر ۇستا تۇراتىن. قويشى ونىمەن كەلىسىمگە كەلىپ، وگىزىن بەرىپ قىلىش سوقتىرادى. قىلىشقا «ءبىر اشۋلانعاندا سەكسەندى قىرعان باتىر» دەپ ويىپ جازدىرۋدى دا ۇمىت قالدىرمايدى.
وسىدان سوڭ بەلدى بەكەم بۋعان باتىر كوڭىلى قالاعان جاققا ءجۇرىپ كەتەدى. از ءجۇردى مە، كوپ ءجۇردى مە، بەلگىسىز، ايتەۋىر ەل قاراسىن كورە المايدى. شولدەيدى، قارنى دا اشادى. قۋاتى كەتىپ شارشايدى. كەلەسى كۇننىڭ كەشىندە جالعىز ءتۇپ تالعا زورعا جەتىپ، كولەڭكەسىنە قۇلايدى.
سول ماڭدا بوپە دەگەن حان ءومىر سۇرەتىن. حاننىڭ وقتا-تەكتە قىرىق جىگىتىمەن اڭ اۋلاپ قايتۋ ادەتى بولاتىن.
كەزەكتى ءبىر اڭشىلىق كەزىندە حاننىڭ بۇركىتى ايدالادا وسكەن جالعىز ءتۇپ تالعا بارىپ قونادى. بۇركىتىنىڭ سوڭىنان شاۋىپ جەتكەن حان تالدىڭ تۇبىندە ەس-تۇسسىز ۇيىقتاپ جاتقان بىرەۋدى كورەدى. بەلىندە قىلىشى، قىلىشىندا «ءبىر اشۋلانعاندا سەكسەندى قىرعان باتىر» دەگەن جازۋ بار ەكەن.
بوپە حان كوكتەن ىزدەگەنى جەردەن تابىلعانداي قۋانادى. سەبەبى، حاننىڭ ەلىنە قالماقتار دامىل بەرمەي شابۋىلداپ، مالىن ايداپ اكەتىپ وتىراتىن. مىنا جاتقان باتىر –سول قالماقپەن سوعىسۋعا بىردەن-بىر كەرەك ادام.
حان ات بوساتتىرىپ، باتىردى وزىمەن بىرگە الىپ قايتادى. «قارجاۋ باتىر» اتانعان قويشىنى كۇتىمگە الىپ، باعا بەرەدى، باعا بەرەدى.
سول ەلدى ءبىر ايداھار جايلاپ، حالىققا سالىق سالىپ، ءبىر قوي جانە ءبىر قىز جەپ تۇرادى ەكەن. سالىق كەزەگى ادىلەتتى حاننىڭ ءوز قىزىنا دا تايانادى. حان قاتتى تولقىپ، قارجاۋ باتىرعا ءۋازىر ارقىلى ءسوز سالىپ، ايداھاردى ءولتىرىپ قىزدى اراشالاپ السا، وزىنە كۇيەۋ بالا ەتەتىنىن مالىمدەيدى. زارەسى ۇشقان باتىر ايداھارعا جەم بولىپ ولگەنىمشە، تەزىرەك قارامدى باتىرايىن دەپ ويلايدى. كەلەسى كۇنى ايداھاردى ولتىرمەككە ۋادە ەتىپ، ءۋازىردى قايتارادى دا، ءتۇن جامىلىپ، بەتى اۋعان جاققا قاشىپ كەتەدى. ءبىر ۋاقىتتا الدىنان ىسقىرعان زور دىبىس ەستىلەدى. بەلىندەگى قىلىشىن شەشىپ، كولدەنەڭ ۇستاپ ۇلگەرگەنى سول ەدى، ايداھار لەبىمەن وزىنە تارتا جونەلەدى. بۇدان كەيىنگىسىن قويشى بىلە الماي ەسىنەن تانىپ قۇلايدى.
ساسكەنىڭ ءبىر مەزگىلىندە ەسىن جيعان باتىر اينالاسىنا قاراسا، ايداھار ەكى ءبولىنىپ ءتۇسىپتى. قىلىشى ايداھاردىڭ قۇيرىق جاعىندا، ءوزى ەكىنشى جاعىندا جاتىر ەكەن.
— ءبىر ءىستىڭ ءساتى ءتۇستى. مۇنداي قيىنشىلىق ۇنەمى بولا بەرمەس، حانعا قايتا ورالايىن، – دەپ قارجاۋ باتىر رايىنان قايتادى.
بۇل ۋاقىتتا باتىردى قاشىپ كەتتى دەپ ويلاعان حان ۋازىرىنە كۇيمەنى جەككىزىپ، قىزىن ايداھارعا جىبەرگەن ەدى. ولار الگىندەي جايدىڭ ۇستىنەن تۇسەدى. اڭگىمەنىڭ ءمان-جايىن سۇراعان ۋازىرگە قارجاۋ باتىر كەشەگى ۋادەدەن كەيىن ءوزىنىڭ ۇيقىسى قاشىپ، اقىرى ايداھاردى ىزدەپ تاۋىپ ءولتىرىپ تىنعانىن مالىمدەيدى.
باتىر وسىدان سوڭ بۇرىنعىسىنان دا ەرەكشە كۇتىمگە الىنادى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە قالماقتىڭ شان دەگەن حانى بوپە حاننىڭ بويجەتىپ قالعان سۇلۋ قىزى بار دەگەندى ەستيدى. كەلەسى شابۋىلدا قىزىنا ءسوز سالىپ، بەرمەسە كۇشپەن الماققا نيەتتەنەدى. ءسويتىپ، كوپ قولمەن حاننىڭ قامالىن قورشاپ الىپ، ەلشى جىبەرەدى. بوپە حان قارجاۋ باتىردى الدىنا شاقىرتىپ، مىنا قالماقتان قۇتقارسا، كەشىكتىرمەي توي جاساپ، وعان قىزىن قوساتىنىن ايتادى.
«ولىمنەن ۇيات كۇشتى» ەمەس پە؟ قارجاۋ بۇلتارۋعا جول تاپپاي، ەڭ بولماسا، جاۋ قولىندا ولەيىن دەگەن ويمەن كەلىسىم بەرەدى.
بوپە قالماقتىڭ حانى شانعا:
— ءبىزدىڭ جالعىز باتىرىمىزدى جەڭسەڭ، تىلەگىڭ ورىندالادى! – دەگەن حابار جىبەرەدى.
بۇل حاباردى ەستىگەن قالماقتار سوعىسۋعا ساقاداي-ساي تۇرادى.بوپە حاننىڭ قارا تۇلپارى بار ەدى. وسى تۇلپارعا قارجاۋ باتىردى مىنگىزىپ، نەشە جەردەن بەلدىكتەپ، اتتان قۇلامايتىنداي ەتىپ تاڭىپ تاستايدى. كەۋدەسىنە قالقانىن، ەكى قولىنا نايزا، قىلىشىن بايلايدى. ءسويتىپ، حان باتىردى قارا تۇلپارمەن قامالدان شىعارىپ جىبەرەدى. ءوزى ۋازىرىمەن مۇناراعا شىعىپ، سوعىستىڭ بارىسىن باقىلايدى. قارجاۋ باتىر نايزا مەن قىلىش ۇستاعان قالىڭ جاۋدى كورگەندە ەسى كەتەدى. اتتان نە سەكىرە المايدى، نە نايزا، قىلىشىن تاستاي المايدى. قولىن سىلكىلەپ ويبايلاي بەرەدى. قالىڭ شۋدان ونىڭ نە دىبىس ەكەنىن ەشكىم اڭعارمايدى. بايلاۋدا تۇرىپ، قۇتىرىپ العان قارا تۇلپار ەكىلەنە ەلىرىپ جاۋعا ۇمتىلادى.
ابدەن قىزىپ العان تۇلپار قالىڭ قولدى قاق جارىپ، ۇزاي شاۋىپ، ارىدەگى اۋىلدى ارالاي جاۋعا قايتا بەت تۇزەيدى. ءبىر كىسىنىڭ ەكى قوراسىن بىرىكتىرمەك بولىپ كولدەنەڭ شىعارىپ قويعان بورەنە اعاشى بار ەدى. سول ارادان وتە بەرگەندە بورەنە قارا تۇلپارعا كيىلىپ، قوسا كەتەدى. مۇنى كورگەن قالماقتار زارەلەرى ۇشىپ تىم-تىراقاي قاشا جونەلەدى. بورەنە قاققان الدەنەشە ادام مۇرتتاي ۇشادى.
بوپە حان باتىردىڭ مىنا ارەكەتىنە سۇيسىنۋمەن بولادى. قامالداعى ازىرلەپ قويعان ساربازدارىن قاقپادان شىعارىپ، جاۋدى قۋعىزىپ، جەڭىسكە جەتەدى.
مىنە، وسىدان كەيىن بوپە حان قارجاۋدىڭ ەرلىگىن مويىنداپ، ۇلكەن توي جاساپ، وعان قىزىن قوسقان ەكەن.
سودان بىلاي قارجاۋ باتىر ناعىز سارباز بولىپتى.
You Might Also Like
-
ءبىر شالدىڭ ءۇش ۇلى مەن الما اعاشى بولىپتى. شال جىل سايىن ونىڭ جەمىسىن جەپ، جاسارىپ تۇرادى ەكەن. ءبىر جىلى المالارىن بەلگىسىز بىرەۋ جەپ كەتەدى. كەلەر جىلى شال ساقتىق جاساپ، ۇلكەن بالاسىن كۇزەتكە تۇرعى...
-
«سۋپەر كلەي» — ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە وپتيكالىق كوزدەۋ (ءدۇربى) قۇرامىنا ءمولدىر پلاستيك جاساۋ ماقساتىنداعى تاجىريبە كەزىندە تابىلعان. پلاستيككە جارامسىز بولعانىمەن، كەيى...
