InfoHub Logo

ۇزاقمەرزىمدى جوسپار 7ء-بولىم. ءبولىپ شىعارۋ

مەكتەپ:

كۇنى:

ءمۇعالىمنىڭ ەسىمى:

سىنىپ: 9

قاتىسقاندار سانى:

قاتىسپاعاندار سانى:

ساباقتىڭ تاقىرىبى:

§20. ءبولىپ شىعارۋ جۇيەسىنىڭ گيگيەناسى

ساباققا نەگىزدەلگەن وقۋ ماقساتى (ماقساتتارى)

9.1.5.4 بۇيرەك جانە ءزار شىعارۋ جۇيەسى اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ

بارلىق وقۋشىلار:

• ءماتىندى وقىپ، مازمۇنىن تۇسىنەدى، ماتىندەگى نەگىزگى ويدى ءبولىپ الادى.
• ءزار شىعارۋ جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارىن جىكتەيدى.

وقۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى:

• بۇيرەك جانە ءزار شىعارۋ اۋرۋلارىن تالدايدى.
• بۇيرەك جانە ءزار شىعارۋ جولدارىنىڭ اۋرۋلارىنىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرىن انىقتايدى.
• بۇيرەك اۋرۋلارىنىڭ بەلگىسىن تۇسىندىرەدى.
• بۇيرەك جانە ءزار شىعارۋ اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ شارالارىن قاراستىرادى.

كەيبىر وقۋشىلار:

     ءبولىپ شىعارۋ مۇشەلەرىن ساقتاۋ ءۇشىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋ ءرولىن باعالايدى

ساباقتىڭ قۇندىلىعى

«ماڭگىلىك ەل» – زايىرلى قوعام جانە جوعارى رۋحانيات

باعالاۋ كريتەرييلەرى

• ماتىندەگى تەرميندەردىڭ ءمانىن اشادى.
• بۇيرەك جانە ءزار شىعارۋ اۋرۋلارىن جىكتەيدى، قاي مۇشەنىڭ اۋرۋى ەكەندىگىن تابادى.
• قابىنۋ اۋرۋلارى: پيەلونەفريت، ءسيستيتتىڭ، بۇيرەككە تاس بايلانۋدىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرىن تالدايدى.
• اۋرۋ بەلگىلەرىن سيپاتتايدى.
• –  اۋرۋلاردىڭ الدىن-الۋ شارالارىن قاراستىرادى.
• ءبولىپ شىعارۋ مۇشەلەرىن ساقتاۋ ءۇشىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋ ءرولىن باعالايدى.

اكت داعدىلارى

ساندىق ءبىلىم رەسۋرستارىن ىزدەۋ، قولدانۋ

https://bilimland.kz/ru

تىلدىك ماقسات

    بeلگىلى ءبىر تىلگە ءتان دaعدىلaردى دامىتۋ (مىسالى، قاجەتتى مالىمەتتى الۋ ءۇشىن تىڭدay، ءتۇسىندىرۋ، باسقا سوزبەن ايتۋ، سوزدىكپەن

جۇمىس ىستەۋ داعدىلارى)

نەگىزگى سوزدەر مەن تىركەستەر:

پيەلونەفريت، سيستيت، ۋروليتياز

سىنىپتاعى ديالوگ/جازىلىم ءۇشىن پايدالى تىلدىك بىرلىكتەر:

تالقىلاۋعا ارنالعان تارماقتار:

باسپا جانە ءتىس جەگىسى؛ ورلەمە جۇقپا، سيستيت پەن پيەلونەفريت

اۋرۋلارىنىڭ اراسىنداعى بايلانىستى تالداڭدار

ءسىز نەلىكتەن ... ەكەنىن ايتا الاسىز با؟

نەلىكتەن «س دارۋمەنىن» باقىلاۋسىز ۇزاق ۋاقىت پايدالانۋعا

بولمايدى؟ تۇسىندىرىڭدەر.

جازىلىم بويىنشا ۇسىنىستار:

تەرميندەردىڭ اۋدارماسىن داپتەرگە ءتۇسىرۋ.

پيەلونەفريت – pyelonephritis سيستيت – cystitis

ۋروليتياز – urolithiasis

الدىڭعى وقۋ

«بۇيرەكتىڭ جۇمىسىن بۇزاتىن جاعىمسىز فاكتورلاردى تاۋىپ، جۇيەلە»

1. اعزاعا سۋىق تيۋ، تەمپەراتۋرانىڭ كەنەتتەن وزگەرۋى (ىستىق- سۋىق).
2. الكوگولدى ىشىمدىك پەن سىرانى قولدانۋ.
3. سپورت تۇرلەرى: بوكس پەن جۇگىرۋمەن شۇعىلدانۋ.
4. انتيبيوتيكتەردى ءجيى قابىلداۋ.
5. سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ بولۋى (ءتىس جەگىسى، سوزىلمالى تونزيلليت، ءىرىڭدى باسپا).
6. يممۋنيتەتتىڭ تومەندەۋى.
7. جاساندى ەكپەنىڭ ەگىلۋى.
8. وسىمدىكتەكتى ازىقپەن قورەكتەنۋ.
9. اششى تاعامدى كوپ جەۋ.
10. تۇزدى كوپ پايدالانۋ.

جوسپار

جوسپارلانعان ۋاقىت

جوسپارلانعان جاتتىعۋلار (تومەندە جوسپارلانعان

جاتتىعۋلارمەن قاتار، ەسكەرتپەلەردى جازىڭىز)

رەسۋرستار

باستالۋى

ۇيىمداستىرۋ. پسيحولوگيالىق احۋال.

ىنتىماقتاستىق اتموسفەراسىن تۋدىرۋ:

«سىنىپتاعى زاتتار» ترەنينگى

وقۋشىلار سىنىپتان كەز كەلگەن ءبىر زاتتى تاڭداپ، ءبىر مينۋت ىشىندە ونى وزىنە نەمەسە ءوزىنىڭ كوڭىل كۇيىنە ۇقساستىعىن ويلاستىرىپ، توپ ىشىندە بىر-بىرىنە ايتىپ بەرۋى كەرەك. مىسالى، مىنا توبەمدەگى شام ماعان ۇقساس ەكەن. مەنىڭ دە كوڭىل كۇيىم جارقىراپ تۇر.

توپتارعا ءبولۋ. «گەومەتريالىق فيگۋرالار» وقۋشىلار رومب پەن ءۇشبۇرىش ارقىلى «ۋرولوگتار»، «گيگيەنيستەر» توپتارىنا بولىنەدى. توپ ەرەجەسىن ەسكە تۇسىرەدى.

ورتاسى

ءى. وقۋلىقپەن جۇمىس.

ءماتىندى وقىپ تومەندەگى «پوستەر» جاساۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى

1-توپ تاپسىرماسى:

بۇيرەك اۋرۋلارى، ونىڭ تۋۋ سەبەپتەرىن تابىڭدار

2-توپ تاپسىرماسى: بۇيرەك جانە ءزار شىعارۋ اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ شارالارىن ۇسىنىڭدار

دەسكريپتورلار:

• ءماتىندى تولىق مەڭگەرىپ، ماتىندەگى نەگىزگى ويدى تابادى.
• ءماتىندى جان-جاقتى تالدايدى.
• توپ ىشىندە تالداۋدا جاڭا اقپاراتتارىمەن بولىسەدى.
• پوستەر تۇسىنىكتى، انىق، ەستەتيكالىق تۇرعىدان كورنەكى جاسالادى.

ءىى. جۇپتىق جۇمىس.

تومەندەگى بۇيرەك اۋرۋلارىن سۋرەتكە قاراپ ءتۇسىندىر اۋرۋ بەلگىلەرىن اتا.

پيەلونەفريت        ساۋ بۇيرەك

وقۋلىق

ساۋ قۋىق       سيستيت

ۋروليتياز /تاس بايلاۋ/

دەسكريپتورلار:

• سۋرەتتەن ءزار شىعارۋ مۇشەلەرىنىڭ اۋرۋلارىن اتايدى.
• قابىنۋ اۋرۋلارى پيەلونەفريت، ءسيستيتتىڭ، بۇيرەككە تاس بايلانۋدىڭ تۋۋ سەبەپتەرىن تالدايدى.
• اۋرۋ بەلگىلەرىن سيپاتتايدى.

سەرگىتۋ ءساتى. «الىپتار مەن ەرگەجەيلىلەر» ويىنى

وقۋشىلار ورتاعا شەڭبەر جاساپ تۇرادى. وقۋشىلار ءمۇعالىم الىپتار دەگەندە تۇرادى، ەرگەجەيلىلەر دەگەندە وتىرادى. وسىلاي

وتىرىپ-تۇرۋ ارقىلى سەرگىتۋ جاتتىعۋى ورىندالادى.

اياقتالۋى

رافت ستراتەگياسى. ر – ءرول

ا – اۋديتوريا ف – فورمات

ت – تاقىرىپ 1-توپ:

ءرول – ۋرولوگ دارىگەر

اۋديتوريا – بۇيرەك اۋرۋىمەن اۋىراتىن پاسيەنتتەر فورمات – ەسكەرتۋ

تاقىرىپ – بۇيرەك اۋرۋلارىنىڭ بەلگىلەرى

بۇيرەك اۋرۋىمەن اۋىراتىن پاسيەنتتەرگە بۇيرەك جانە ءزار شىعارۋ جۇيەسى اۋرۋلارىنىڭ باستى بەلگىلەرى تۋرالى

ەسكەرتپە (ۇلگى):

• ادامنىڭ بەلى جانە ارقاسى اۋىرادى.
• قان قىسىمى كوتەرىلەدى.
• دەنەسى ءىسىپ كەتەدى.
• السىزدىك، شارشاۋ بايقالادى.
• دارەتحاناعا ءجيى بارادى.
• ءزار جىبەرگەندە اۋىرسىنادى.
• زاردە قان نەمەسە سىلەمەيدىڭ بولۋى.

2-توپ:

ءرول – گيگيەنيست.

اۋديتوريا – وقۋشىلار. فورمات – جادناما.

تاقىرىپ – بۇيرەك اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ.

بۇيرەك اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ارنالعان.

جادناما (ۇلگى):

• تىستەرىڭدى ۇنەمى تازا ۇستاڭدار، ءتىس جەگىسى بولعان جاعدايدا دەرەۋ ءتىس دارىگەرىنە بارىڭدار.
• مەزگىلگە ساي كيىنىڭدەر.
• اعزانى شىنىقتىرىڭدار.
• اششى تاعام جەمەڭدەر.
• ۋلى زاتتاردان اباي بولىڭدار.
• ءدارىنى دارىگەردىڭ كەڭەسىنسىز ىشپەڭدەر.

دەسكريپتورلار:

• رولدەردىڭ شىنايى وينالۋى.
• ايتىلعان تۇسىندىرمەنىڭ ناقتى، دالەلدى بولۋى.

قوسىمشا اقپارات

پيەلونەفريت بۇيرەكتىڭ ەڭ ءجيى كەزدەسەتىن اۋرۋ بولىپ تابىلادى، پيەلونەفريت اسىرەسە بالالاردا دا ءجيى كەزدەەەدى. جەدەل پيەلونەفريت اياعى اۋىر ايەلدەردىڭ اراسىندا 3–5 پروسەنت كەزدەسەدى. ەركەك ادامداردىڭ اراسىندا ول ءاربىر 100 مىڭ ادامعا شاققاندا 100 ادام، ال بالالاردا 480–560-ىندا كەزدەسەدى

سيستيت – قۋىقتىڭ ينفەكسيالىق–قابىنۋ پروسەسى – ءجيى كەزدەسەتىن ۋرولوگيالىق اۋرۋلاردىڭ ءبىرى. بۇيرەككە تاس بايلانۋ (urolءىthءىasءىs)، ۋروليتياز – ءجيى كەزدەسەتىن نەسەپ تاس اۋرۋىنىڭ ءبىرى. بۇل اۋرۋدى كەيدە قازاقتار تىنجىتاس دەپ تە اتايدى. بۇيرەككە تاس بايلانۋ ادام ورگانيزمىندە مينەرالدى تۇزدار مەن سۋ الماسۋىنىڭ جانە ىشكى سەكرەسيا بەزدەرىنىڭ (قالقانشا بەز، گيپوفيز، بۇيرەكۇستى بەزى) قىزمەتىنىڭ بۇزىلۋى، بۇيرەك تۇتىكشەلەرىنىڭ قابىنۋى، بۇيرەك پەن قۋىق اراسىنداعى تۇتىكتىڭ تارىلۋى سالدارىنان

بولادى. كوبىنە 20 – 50 جاس اراسىندا كەزدەسەدى.

سارالاۋ – ءسىز قوسىمشا كومەك كورسەتۋدى قالاي جوسپارلايسىز؟ ءسىز قابىلەتى جوعارى وقۋشىلارعا تاپسىرمانى كۇردەلەندىرۋدى قالاي جوسپارلايسىز؟

قوسىمشا كومەك كەرەك وقۋشىلار ءۇشىن: نەسەپ جولىنا تاس بايلانۋ اۋرۋىنىڭ قالاي الدىن الۋعا بولادى؟ سيپاتتاما بەرىڭدەر. قابىلەتى جوعارى وقۋشى:

ەسسە « ءبولىپ شىعارۋ مۇشەلەرىنىڭ اۋرۋلارىن بولدىرماۋ ءۇشىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋ».

ءپانارالىق بايلانىس قاۋىپسىزدىك جانە ەڭبەكتى قورعاۋ ەرەجەلەرى

اكت-مەن بايلانىس قۇندىلىقتارداعى بايلانىس

رەفلەكسيا

ساباق / وقۋ ماقساتتارى شىنايى ما؟

بۇگىن وقۋشىلار نە ءبىلدى؟ سىنىپتاعى احۋال قانداي بولدى؟

مەن جوسپارلاعان سارالاۋ شارالارى ءتيىمدى بولدى ما؟ مەن بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە ۇلگەردىم بە؟ مەن ءوز جوسپارىما قانداي تۇزەتۋلەر ەنگىزدىم جانە

نەلىكتەن؟

رەفلەكسيا. «ءوزىن ءوزى تالداۋ» كەستەسى.

قورىتىندى باعامداۋ

قانداي ەكى نارسە تابىستى بولدى (وقىتۋدى دا، وقۋدى دا ەسكەرىڭىز)؟

1. ساباقتا ءارتۇرلى وقىتۋ ستراتەگيالارى، ءتۇرلى ادىستەردى ارالاستىرىپ قولدانۋ
2. جەكە، جۇپتىق، توپتىق جۇمىستار

قانداي ەكى نارسە ساباقتى جاقسارتا الدى (وقىتۋدى دا، وقۋدى دا ەسكەرىڭىز)؟

1. وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىنداعى جۇمىستارىنا تالداۋ جاساۋ، تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋىن جاقسارتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەكتىگىنە ءمان بەرۋ
2. وقۋشىلار ورىنداي الماعان تاپسىرمالاردى قايتا قاراپ، وزگەرىس ەنگىزۋ

ساباق بارىسىندا سىنىپ نەمەسە جەكەلەگەن وقۋشىلار تۋرالى مەنىڭ كەلەسى ساباعىمدى جەتىلدىرۋگە