اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋ
ۇزاقمەرزىمدى جوسپار 6ء-بولىم. تىنىس الۋ | مەكتەپ: | |||
كۇنى: | ءمۇعالىمنىڭ ەسىمى: | |||
سىنىپ: 9 | قاتىسقاندار سانى: | قاتىسپاعاندار سانى: | ||
ساباقتىڭ تاقىرىبى: | §16. اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋ | |||
ساباققا نەگىزدەلگەن وقۋ ماقساتى (ماقساتتارى) | 9.1.4.1 تىنىس الۋ رەاكسياسىنىڭ حيميالىق تەڭدەۋىن پايدالانا وتىرىپ، اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋدى سالىستىرۋ | |||
بارلىق وقۋشىلار: | ||||
| ||||
وقۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى: | ||||
| ||||
كەيبىر وقۋشىلار: | ||||
تابيعاتتاعى اەروبتى جانە اناەروبتى الماسۋ ماڭىزىن تۇسىندىرەدى | ||||
ساباقتىڭ قۇندىلىعى | «ماڭگىلىك ەل» – زايىرلى قوعام جانە جوعارى رۋحانيات | |||
باعالاۋ كريتەرييلەرى | ماتىندەگى تەرميندەردىڭ ءمانىن اشادى. جاسۋشاداعى ەنەرگەتيكالىق الماسۋدىڭ كەزەڭدەرىن ەسكە تۇسىرەدى. اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋدى سيپاتتايدى، ەۆوليۋسيا بارىسىندا ولاردىڭ پايدا بولۋىن قاراستىرادى. اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋدى سالىستىرادى، ەرەكشەلىكتەرىن انىقتايدى. اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋدىڭ حيميالىق رەاكسيالارىن تالدايدى، قورىتىندى رەاكسياسىن جازىپ كورسەتىپ، ءتۇسىندىرىپ بەرە الادى. اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋدىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەپ بەرەدى. اناەروبتى جانە اەروبتى تىنىس الۋدىڭ تابيعاتتاعى ماڭىزىنا باعا بەرەدى. | |||
اكت داعدىلارى | ساندىق ءبىلىم رەسۋرستارىن ىزدەۋ، قولدانۋ https://bilimland.kz/ru | |||
تىلدىك ماقسات | تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ نازارىن | |||
عىلىميلىققا اۋدارۋ (مىسالى، ءپان بويىنشا وقۋ ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن قاجەتتى تەرمينولوگيا مەن تىركەستەرى بار لەكسيكا) | ||
نەگىزگى سوزدەر مەن تىركەستەر: | ||
ەنەرگەتيكالىق الماسۋ، اەروبتى تىنىس الۋ، اەروبتى تىنىس الۋ | ||
سىنىپتاعى ديالوگ/جازىلىم ءۇشىن پايدالى تىلدىك بىرلىكتەر: | ||
تالقىلاۋعا ارنالعان تارماقتار: | ||
اەروبتى جانە اناەروبتى الماسۋ ۇدەرىستەرىن تالداڭدار. ولاردىڭ ءبىر جاسۋشاداعى، ەۆوليۋسيا مەن بيوسفەراداعى ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارىن انىقتاڭدار. | ||
ءسىز نەلىكتەن ... ەكەنىن ايتا الاسىز با؟ | ||
نەلىكتەن اەروبتى ۇدەرىس اناەروبتى ۇدەرىسسىز وزدىگىنەن جۇرمەيدى؟ | ||
جازىلىم بويىنشا ۇسىنىستار: | ||
تەرميندەردىڭ اۋدارماسىن داپتەرگە ءتۇسىرۋ ەنەرگەتيكالىق الماسۋ – Energy metabolism اناەروبتى تىنىس الۋ – Energy metabolism اەروبتى تىنىس الۋ – aerobic respiration | ||
الدىڭعى وقۋ | «سايكەستەندىر» ءى. ورگانيكالىق زاتتاردى وتكىزەدى. ءىى. سۋ مەن مينەرالدى زاتتاردىڭ قوزعالۋىنا قاتىسادى. ءىىى. ەلەكتارىزدى تۇتىكتەرى بار. ءىV. فلوەماداعى تاسىمالعا اسەر ەتەتىن سىرتقى فاكتورلار. V. فلوەماداعى تاسىمالدى توقتاتۋى مۇمكىن جاعداي. ا) كسيلەما ءا) فلوەما ب) جارىق ۆ) ىلعالدىلىق س) تەمپەراتۋرا د) سۋسىزدانۋ | |
جوسپار | ||
جوسپارلانعان ۋاقىت | جوسپارلانعان جاتتىعۋلار (تومەندە جوسپارلانعان جاتتىعۋلارمەن قاتار، ەسكەرتپەلەردى جازىڭىز) | رەسۋرستار
|
باستالۋى | ۇيىمداستىرۋ. پسيحولوگيالىق احۋال. ىنتىماقتاستىق اتموسفەراسىن تۋدىرۋ: «سوزدەر تىزبەگى» وقۋشىلار توپپەن وتىرىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرى جىلى سوزدەر ايتادى. الدىمەن ءبىر وقۋشى ءبىر ءسوز ايتادى، كەلەسى وقۋشى ونىڭ ايتقان ءسوزىنىڭ سوڭعى ارپىنەن جاقسى ءسوز قۇراۋى كەرەك. مىسالى: ءبىزدىڭ توپ مۇشەلەرى اقىلدى–ىنتىماقتى–ىقىلاستى–بىلىمگە ىنتىق–قاراپايىم–مەيىرىمدى–ىزەتتى–ءىلتيپاتتى ت.ب. توپتارعا ءبولۋ. «ماركەرلەر». وقۋشىلارعا ءتۇرلى ءتۇستى ماركەرلەر تاراتۋ ارقىلى «اەروبتى تىنىس الۋ»، «اناەروبتى تىنىس الۋ» توپتارىنا بولىنەدى. وقۋشىلار توپ اتىنىڭ ساباققا قاتىسىن بولجايدى. | |
ورتاسى | ءى. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءماتىندى مەڭگەرۋ. «مەنى ءتۇسىن» ستراتەگياسى وقۋشىلار ءماتىندى وقىپ، ءتۇيىندى سوزدەردى داپتەرگە جازىپ الادى. ءمۇعالىم وقۋشىلاردان وقۋلىقتارىن جاۋىپ، قولدارىنا پاراق پەن قارىنداش الىپ، وسى ءماتىننىڭ نەگىزگى ويىن بىلدىرەتىن 10 شاقتى ءسوز جازۋلارىن سۇرايدى. سوڭىنان ءمۇعالىم پاراقتاردى جيناپ الىپ، ءوزى الدىن الا دايارلاعان ءتۇيىندى سوزدەرمەن سالىستىرادى. وسى تۇپنۇسقامەن سايكەس كەلگەن توپتى باعالايدى. دەسكريپتورلار: ءماتىندى تولىق مەڭگەرىپ، تاپسىرمانى تولىق ورىندايدى. | وقۋلىق |
ءىى. توپتىق جۇمىس. 1-تاپسىرما. تومەندەگى سۋرەتتى پايدالانا وتىرىپ، نەلىكتەن اۋىر جاتتىعۋلار ورىنداۋ كەزىندە اەروبتى تىنىس الۋمەن بىرگە اناەروبتى تىنىس الۋ جۇرەتىنىن تۇسىندىرىڭدەر. اەروبتى، اناەروبتى تىنىس الۋدى سالىستىرۋ كەستەسىن تولتىرۋ. دەسكريپتورلار: سۋرەتتى ماتىننەن العان ءبىلىمدى پايدالانىپ ءتۇسىندىرىپ بەرەدى، تاپسىرمالارعا جاۋاپ بەرىلەدى. كەستە دۇرىس، ناقتى تولتىرىلادى. سەرگىتۋ ءساتى. «توپتىق ءمۇسىن» ستراتەگياسى توپ مۇشەلەرىنىڭ ءارقايسىسى ءوزىن سازبالشىق دەپ ەسەپتەۋى كەرەك. ولار ءمۇسىن جاساۋ ۇدەرىسىندە ءوز ورىندارىن تابۋ كەرەك. ورتاعا توپتىڭ ءبىر مۇشەسى شىعىپ، بەينە ءبىر ءمۇسىن ىسپەتتى قيمىلداماي تۇرادى. كەلەسى توپ مۇشەلەرى وسىلاي جالعاسىن تابادى. | ||
اياقتالۋى | «بروۋندىق قوزعالىس» ستراتەگياسى وقۋشىلار سىنىپتى شارلاپ، اەروبتى جانە اناەروبتى تىنىس الۋ تاقىرىبى بويىنشا اقپارات جيناپ، باسقالارمەن پىكىرلەسەدى. دەسكريپتورلار: اەروبتى جانە اناەروبتى تىنىس الۋ تاقىرىبى بويىنشا تۇجىرىمدامالار جاسالادى. وزدەرىنىڭ تۇجىرىمداماسىن دالەلدەپ، باسقالاردى سەندىرە الادى. | |
قوسىمشا اقپارات ميكروورگانيزمدەردىڭ تىنىس الۋى ەنەرگيا بولىنەتىن ورگانيكالىق قوسىلىستار توتىعۋىنىڭ بيولوگيالىق جولمەن جۇرەتىن كۇردەلى پروسەسى بولىپ ەسەپتەلەدى. تىنىس الۋ تۇرىنە بايلانىستى ميكروورگانيزمدەردى ۇلكەن ەكى توپقا بولەدى؛ اەروبتى جانە اناەروبتى ميكروورگانيزمدەر. اەروبتى ميكروورگانيزمدەر ورتادا وتتەگى بولعاندا عانا تىرشىلىك ەتە الادى. ال اناەروبتى وتتەگىنە مۇقتاج ەمەس. اناەروب ميكروبتار وبليگات جانە فاكۋلتاتيۆ دەپ ەكىگە بولىنەدى. وبليگات اناەروبتار تەك وتتەگى جوق جەردە عانا تىرشىلىك ەتەدى. مولەكۋلا كۇيىندەگى وتتەگى جوق جەردە عانا ولار ءۇشىن – ۋ. ال فاكۋلتاتيۆتى اناەروبتار مولەكۋلا كۇيىندەگى وتتەگىنىڭ بار نە جوعىنا قاراماي تىرشىلىك ەتە بەرەدى. اناەروب ميكروورگانيزمدەر دە تابيعاتتا كەڭ تارالعان. ولار اۋا ەنۋى قيىن تەرەڭ قاباتتاردا تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدەلگەن. | ||
|
سارالاۋ – ءسىز قوسىمشا كومەك كورسەتۋدى قالاي جوسپارلايسىز؟ ءسىز قابىلەتى جوعارى وقۋشىلارعا تاپسىرمانى كۇردەلەندىرۋدى قالاي جوسپارلايسىز؟ | قوسىمشا كومەك كەرەك وقۋشىلار ءۇشىن: تومەندەگى تەڭدەۋدى ءتۇسىندىرىپ بەر. س6ن12و6 → 2س3ن6و3 + و2 → 6سو2 + ن2و ↓ ↓ 2 اتف 36 اتف قابىلەتى جوعارى وقۋشى: تابيعاتتاعى اەروبتى جانە اناەروبتى الماسۋ ماڭىزىن تۇسىندىرىڭدەر. اەروبتى جانە اناەروبتى تىنىس الاتىن اعزالاردى جىكتەڭدەر. |
رەفلەكسيا ساباق / وقۋ ماقساتتارى شىنايى ما؟ بۇگىن وقۋشىلار نە ءبىلدى؟ سىنىپتاعى احۋال قانداي بولدى؟ مەن جوسپارلاعان سارالاۋ شارالارى ءتيىمدى بولدى ما؟ مەن بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە ۇلگەردىم بە؟ مەن ءوز جوسپارىما قانداي تۇزەتۋلەر ەنگىزدىم جانە نەلىكتەن؟ | رەفلەكسيا. «قالپاق» وقۋشىلار مۋزىكا اۋەنىمەن بىر-بىرىنە قالپاقتى جالعاستىرا بەرەدى. مۋزىكا توقتاعاندا قالپاق كىمنىڭ قولىندا بولسا سول وقۋشى ساباقتاعى ءوزىنىڭ ىس-ارەكەتىن تالدايدى. |
قورىتىندى باعامداۋ قانداي ەكى نارسە تابىستى بولدى (وقىتۋدى دا، وقۋدى دا ەسكەرىڭىز)؟
قانداي ەكى نارسە ساباقتى جاقسارتا الدى (وقىتۋدى دا، وقۋدى دا ەسكەرىڭىز)؟
ساباق بارىسىندا سىنىپ نەمەسە جەكەلەگەن وقۋشىلار تۋرالى مەنىڭ كەلەسى ساباعىمدى جەتىلدىرۋگە كومەكتەسەتىن نە ءبىلدىم؟ جەكەلەگەن وقۋشىلاردىڭ ساباقتى قابىلداۋ ەرەكشەلىكتەرىن، ءارقايسىسىنىڭ بەيىمدىلىگىنە قاراي تاپسىرما دايىنداۋ قاجەتتىگىن جانە تاپسىرمالاردى جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي جاساقتاۋ | |
You Might Also Like
-
ۇزاق مەرزىمدى جوسپار5 - ءبولىم. زاتتار تاسىمالىمەكتەپ:كۇنى:ءمۇعالىمنىڭ ەسىمى:سىنىپ: 9قاتىسقاندار سانى:قاتىسپاعاندار سانى:ساباقتىڭ تاقىرىبى:§14. سىرتقى جانە ىشكى فاكتورلاردىڭ ترانسپيراسياعا اسەرى№4 زە...
-
ۇزاقمەرزىمدى جوسپار 7ء-بولىم. ءبولىپ شىعارۋمەكتەپ:كۇنى:ءمۇعالىمنىڭ ەسىمى:سىنىپ: 9قاتىسقاندار سانى:قاتىسپاعاندار سانى:ساباقتىڭ تاقىرىبى:§20. ءبولىپ شىعارۋ جۇيەسىنىڭ گيگيەناسىساباققا نەگىزدەلگەن وقۋ ماقس...
