ءدىنتانۋ ماماندىعى-قانداي ماماندىق؟
بۇگىنگى تاڭدا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتىق ۋنيۆەرسيتەتى ەلىمىزدەگى الدىڭعى قاتارلى جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى. ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسى 1934 جىلى كيروۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەت بولىپ اشىلعان. مەنىڭ ءقازىر ءسوز قوزعاعىم كەلىپ وتىرعان تاقىرىپ ءوز ۋنيۆەرسيتەتىم، سونىڭ ىشىندە ماماندىعىم جايلى ءماماندىعىم-دىنتانۋ. بۇل ماماندىققا وقۋعا تۇسپەس بۇرىن كوپ ويلانىپ شەشىم قابىلدادىم. ارينە، مەكتەپتى ءتامامداپ بولعاننان كەيىن، جاقسى ماماندىق يەسى بولعىڭ كەلەدى. وسى ءدىنتانۋ ماماندىعىندا وقىسام كەيىن ءوز ماماندىعىم بويىنشا جۇمىس تابا الامىن با، ديپلومىم ۇيدە شاڭ باسىپ قالماي ما، دەگەن سۇراقتار مازالاعانى وتىرىك ەمەس . قايتكەنمەندە، بۇل قازاقستاندا ءسال كەنجەلەپ جاتقان سالا ەكەندىگى دە راس. ءوز ويىمدى جيناقتاي كەلە اتا-اناممەن اقىلداسا وتىرىپ وسى ماماندىققا قۇجاتتارىمدى تاپسىردىم. ۋنيۆەرسيتەتكە 2018 جىلى وقۋعا ءتۇستىم، قازىرگى تاڭدا 3-كۋرستى ءتامامدادىم. شىنىمدى ايتسام، ءدىنتانۋ ماماندىعىنا وقۋعا تۇسكەنىمە استە وكىنبەيمىن. ماماندىعىمدى مەڭگەرۋ بارىسىندا ءتۇرلى قىزىقتارعا تاپ بولدىم. بۇكىل دۇنيەجۇزىندە ءار حالىقتىڭ، ءتىپتى ءار ادامنىڭ قۇدايعا دەگەن سەنىمى ءار قيلى ەكەن. وسىعان دەيىن الەمدە تەك 4 ءدىن بۋدديزم، حريستيان، يسلام، يۋادۋزم دىندەرى بار دەپ ويلاپ كەلدىم. بۇل ويىمنىڭ قاتە ەكەندىگىن وقۋعا تۇسكەنىمدە ءتۇسىندىم. ماماندىقتىقتى مەڭگەرۋ ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا بارلىق جاعداي جاسالعان. ەندى وسى ءدىنتانۋ ماماندىعىنىڭ قازاقستاندا دامۋى جايىندا تولىق مالىمەت ايتا كەتەيىن. 1991 جىلدان باستالعان جاڭعىرۋ ۇدەرىستەرىنىڭ ناتيجەسىندە ەل اۋماعىندا كوپتەگەن ءدىني ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى (دببۇ) اشىلا باستادى. بۇعان 1992 جىلدىڭ 15 قاڭتارىندا قابىلدانعان ق ر «ءدىني سەنىم بوستاندىعى جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭى تىكەلەي اسەر ەتتى. دببۇ قاتارىندا يسلام، پراۆوسلاۆيە، كاتوليك، ىنجىلدىك حريستيان-باپتيستەر، ت. ب. كونفەسسيالاردىڭ ءدىني بىرلەستىكتەرىنە قاراستى وقۋ ورىندارى بولدى. 2011 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندەگى جاعداي بويىنشا ەلىمىزدە ءدىني بىرلەستىك نىسانىنداعى 29 دببۇ تىركەلگەن. اتالعان مەكەمەلەر زاڭدى تۇلعا رەتىندە تىركەۋدەن وتەتىندىكتەن ولاردىڭ ەسەبىن ق ر ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ تىركەۋ قىزمەتى جانە قۇقىقتىق قىزمەت كورسەتۋ كوميتەتى جۇرگىزگەن. دەگەنمەن دببۇنىڭ دەربەس بازاسى جاساقتالماعاندىقتان جانە ولارعا قاتىستى مالىمەتتەر تىركەلگەن زاڭدى تۇلعالاردىڭ جالپى بازاسىنان الىنىپ وتىراتىندىقتان، ەسەپتەردە بىرىزدىلىك بولماي، 2009-2011 جىلدارى دببۇ سانى 27-31 ارالىعىندا اۋىتقىپ وتىردى. سونىمەن قاتار اتالعان بازا تۇراقتى تۇردە جاڭارتىلىپ تۇرماعاندىقتان، ونىڭ ەسەبىندە تىركەلگەن، ءبىراق ناقتى قىزمەت اتقارمايتىن نەمەسە ءتۇرلى سەبەپتەرمەن قىزمەتىن توقتاتقان دببۇ ەداۋىر بولاتىن. 2011 جىلدىڭ 11 قازانىندا قابىلدانعان ق ر «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭى دببۇ قىزمەتىنە ەلەۋلى وزگەرىس اكەلدى. اتالعان زاڭنىڭ 13-بابىنىڭ 3-تارماعىنا سايكەس ءدىني ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن تەك رەسپۋبليكالىق ءدىني بىرلەستىكتەر مەن وڭىرلىك ءدىني بىرلەستىكتەر عانا قۇرا الاتىن بولدى. زاڭ بويىنشا مۇنداي ۇيىمداردىڭ ءدىني قىزمەتشىلەر دايارلاۋدىڭ كاسىپتىك وقۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىراتىن مەكەمەلەر نىسانىندا قۇرىلۋى كوزدەلدى. يسلامدىق وقۋ ورىندارى. كەڭەستىك كەزەڭدە ءوزىنىڭ ءداستۇرلى ارناسىنان قول ءۇزىپ قالعان قازاقستانداعى يسلامي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى تاۋەلسىزدىكتەن كەيىنگى كەزەڭدە قايتا جانداندى. يسلامدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جولعا قويىلۋىندا قمدب شەشۋشى رول اتقاردى. ءقازىر ەلىمىزدەگى يسلامي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بەس دەڭگەيدە قىزمەت اتقارادى: 1. ءدىني ساۋات اشۋ كۋرستارى (باستاۋىش ءبىلىم). 2. قاريلار دايىنداۋ ورتالىقتارى (باستاۋىش كاسىبي ءبىلىم). 3. مەدرەسەلەر (ورتا كاسىبي ءبىلىم). 4. ءبىلىم جەتىلدىرۋ ينستيتۋتى (قايتا دايارلاۋ كۋرسى). 5. ۋنيۆەرسيتەت (جوعارعى كاسىبي ءبىلىم). ءدىني ساۋات اشۋ كۋرستارى. ەلىمىزدەگى كوپتەگەن وبلىستىق، اۋداندىق، قالالىق مەشىتتەر جانىنان كوپشىلىككە ارنالعان ءدىني ساۋات اشۋ كۋرستارى ۇيىمداستىرىلعان. سونىمەن قاتار قمدب-نىڭ قولداۋىمەن مەكتەپ جاسىنداعى بالالار ءۇشىن جىل سايىن جازعى ءدىني ساۋات اشۋ كۋرستارى ۇيىمداستىرىلىپ، جۇمىس جۇرگىزۋدە. 2013 جىلدىڭ ءى توقسانىنداعى ەسەپ بويىنشا يسلامدىق ساۋات اشۋ كۋرستارىنىڭ سانى – 334، ءبىلىم الۋشىلار سانى – 5789. ءبىلىم جەتىلدىرۋ ينستيتۋتى. قمدب جانىنداعى رەسپۋبليكالىق يمامداردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ يسلام ينستيتۋتى قمدب باستاماسىمەن جانە يسلام دامۋ بانكىنىڭ قارجىلىق قولداۋىمەن 2002 جىلى اشىلعان. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادىلەت مينيسترلىگىندە №474 1900 دب تىركەۋ ءنومىرى بويىنشا «جوعارى ماماندىق ءبىلىم مەكەمەسى» رەتىندە تىركەلگەن. ينستيتۋتتىڭ جارعىسى جانە باسقا دا قۇرىلتاي قۇجاتتارى تولىق بەكىتىلگەن. ينستيتۋتتىڭ نەگىزگى ماقساتى يمامداردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ بولىپ تابىلادى. وقۋ ۇدەرىسى ءتورت ايعا سوزىلاتىن كۋرستار بويىنشا جۇرگىزىلەدى. كۋرستار قىركۇيەك – مامىر ايلارى ارالىعىندا جىلىنا ەكى رەت وتەدى. تىڭداۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى 40 جاستان اسقاندار. ينستيتۋتتىڭ ليسەنزياسى جوق، ويتكەنى بۇل مەكەمەدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قىسقا مەرزىمدى كۋرستاردان تۇراتىندىقتان، ليسەنزيالاۋعا جاتپايدى. ينستيتۋت اشىلعالى 23 توپقا بىرىكتىرىلگەن 900-دەن استام تىڭداۋشى كۋرستى بىتىرگەن. تىڭداۋشىلار – قمدب قۇرامىنداعى مەشىتتەردىڭ قىزمەتكەرلەرى. ولار رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ايماعىنان وبلىس يمامدارىنىڭ جولداماسىمەن جىبەرىلەدى. ينستيتۋتتا 2 شتاتتىق، 7 قوسا اتقارۋشى وقىتۋشى قىزمەت اتقارادى. قمدب جولداماسىمەن ەگيپەت تاراپىنان 1 وقىتۋشى اراب ءتىلى جانە قۇران پاندەرىنەن ساباق بەرەدى. قوسا اتقارۋشى وقىتۋشىلار اراسىندا «قازاقستان – 2030 قازاق-تۇرىك جاستارىن قولداۋ» قوعامدىق قورىنىڭ 2 قىزمەتكەرى جۇمىس ىستەيدى. وقۋ ۇدەرىسى ينستيتۋت باسشىسى بەكىتىپ، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىمەن كەلىسىلگەن وقۋ جوسپارى نەگىزىندە ءداستۇرلى حانافي مازحابى باعىتىندا جۇرگىزىلەدى. وتاندىق ءدىن سالاسىنىڭ ماماندارى يسلام دىنىنە قاتىستى پاندەردى ءداستۇرلى يسلامنىڭ دوكترينالىق باعىتى بويىنشا جۇرگىزەدى. زايىرلى قوعامدىق پاندەردەن قازاقستان تاريحى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پاندەرى وتىلەدى. وقۋ ورنى باسىم بولىگى اراب تىلىندەگى ءدىني ادەبيەتتەرمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. «نۇر-مۇباراك» ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتى 2001 جىلى ەگيپەت اراب رەسپۋبليكاسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتتەرى اراسىنداعى كەلىسىمگە سايكەس قۇرىلعان. ۋنيۆەرسيتەتكە جالپى باسشىلىق ەتەتىن جانە ونىڭ قىزمەتىن ەكى تاراپتان ۇيلەستىرەتىن قامقورلار كەڭەسىنىڭ قۇزىرەتىنە قارجى، مادەني، ءبىلىم بەرۋ ساياساتىن قالىپتاستىرۋ كىرەدى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن جۇرگىزۋگە قۇقىق بەرەتىن مەملەكەتتىك ليسەنزياسى بار (اب سەريالى №0137466، 2010 جىلدىڭ 29 قىركۇيەگىندە بەرىلگەن). ۋنيۆەرسيتەتتە بەرىلەتىن ماماندىقتار ق ر جالپىعا مىندەتتى مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. ويىمدى قورىتىندىلاي كەتسەم، ءار ادام ءوز ءومىرىنىڭ پاتشاسى. جانە ءار ادامنىڭ ءومىرىنىڭ كىلتى ءوز قولىندا. بولاشاقتا قانداي ءومىر ءسۇرۋى كەرەكتىگىن ءار ادام ءوز بىلەدى. سول سياقتى ماماندىقتىدا ءار ادام ءوزى تاڭدايدى. سول سەبەپتى ەشقاشان وكىنبەستەي ماماندىق تاڭداۋلارىڭىزعا تىلەكتەسپىن.
قاسىمحان ديلنار
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 4-كۋرس ستۋدەنتى
پراكتيكا جەتەكشى: ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەداسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى سارسەمبايەۆ.ر.م.
You Might Also Like
-
اباي اتام سارا جولدى سالىپ كەتكەن، ءسوز مارجانىن تىزبەكتەيتىن شەبەر نەتكەن. حالىقپەنەن بولاشاققا سانا جەتكەن، الىپ ءوتتى الاڭعاسار الىپ ورتتەن. اقىن بولساڭ الاتۇعىن بۇرىن بەتتەن، دۇرەلەرىن سوعات...
