InfoHub Logo

تاريح عىلىمى قۇرلىقتىڭ 1/6 بولىگىن الىپ جاتقان قىزىل يمپەريانىڭ يدەولوگيالىق قىسپاعىندا بولىپ كەلگەنى راس. ناتيجەسىندە 70 جىل ىشىندە حالقىمىزدىڭ ساناسى تازالاۋعا ۇشىراپ، تاريحي بىرەگەيلىگىمىزدىڭ جويىلىپ كەتۋ ءقاۋپى تۋدى. 1991 جىلى الپاۋىت مەملەكەتتىڭ جويىلۋى وتانىمىز – قازاقستاننىڭ كوپتەن كۇتكەن تاۋەلسىزدىگىن الۋىنا جاعداي جاسادى. تەك وسى ساتتەن باستاپ وتانىمىزدىڭ تاريحىنا قاتىستى ءتۇرلى ماسەلەلەر قايتا قارالىپ، اق تاڭداقتارى اشىلدى. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلى ىشىندە تاريحىمىز تىڭ اقپاراتتارمەن تولىعىپ، شىنايى تاريحىمىزدىڭ بەينەسى قالىپتاستى. وسىنداي جەتىستىكتەر تاريح عىلىمىنىڭ ءپانارالىق ادىستەرگە جۇگىنۋىنىڭ ارقاسىندا دەسەك تە بولادى. وسى ورايدا، ميكروتاريحتىڭ ماڭىزى وسە تۇسەدى.

ميكروتاريح عىلىمى يتاليادا وتكەن عاسىردىڭ 70-جىلدارى قالىپتاسا باستادى. العاشقى وكىلدەرى رەتىندە دجوۆانني ليەۆي جانە كارلو گينزبۋرگ سىندى يتالياندىق تاريحشىلاردى اتاۋعا بولادى. ميكروتاريحتىڭ ەرەكشەلىگى – ونىڭ ءتۇرلى عىلىم سالالارىنىڭ ادىستەرىن قولدانۋدا. سونداي-اق، تاريحتىڭ وسى سالاسى جىلدار مەن فاكتىلەردى ەمەس، ءبىرىنشى كەزەكتە ادامنىڭ كۇندەلىكتى جەكە ءومىرىن زەرتتەيدى. وسىلايشا، قاراپايىم جانە كۇندەلىكتى زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ (كولىك، كيىم-كەشەك، ماحاببات جانە ت.ب.) ماڭىزى وسە تۇسەدى.

ماسەلەن، قازىرگى تاڭدا ميكروتاريحي زەرتتەۋلەردىڭ ارقاسىندا ەۋروپانى ءدۇر سىلكىندىرگەن فرانسۋز ريەۆوليۋسياسىنىڭ تۋىنداۋىنىڭ تۇرمىستىق سەبەپتەرى انىقتالسا، تۇركيانىڭ ءتۇرلى ءتاتتى تاعامدارىنىڭ تاريحىن قاراستىرۋ ارقىلى ءبىر تاعامنىڭ ءوزى ءار حرونولوگيالىق كەزەڭدە وزگەرىستەرگە ۇشىراپ، كوپتەگەن نۇسقالارى انىقتالدى. سوندىقتان ميكروتاريح عىلىمى ۇلتىمىزدىڭ باياعى تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن قاتار ومىرلىك قۇندىلىقتارىمەن تىكەلەي تانىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە قوعامىمىزدىڭ الدىندا تۇرعان قيىنشىلىقتارىن شەشۋگە جانە تاريحي سانانى قالىپقا كەلتىرۋگە سەپتىگىن تيگىزەرى ءسوزسىز.

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريح فاكۋلتەتىندە ميكروتاريح عىلىمىنا ەرەكشە نازار اۋدارۋىنىڭ ارقاسىندا، كاسىبي ماماندار دايىندالۋدا. قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى ت.ع.ك. ۋدەربايەۆا ساۋلە كارىباي قىزىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن «ميكروتاريح» ءپانىن يگەرۋ بارىسىندا دۇنيە جۇزىنە ەسىمدەرى بەلگىلى عالىمداردىڭ ەڭبەگىن وقىپ قانا قويماي، زاماناۋي ميكروتاريحي ادىستەردى قولدانۋ ارقىلى وتانىمىزدىڭ تاريحىنا قاتىستى ماسەلەلەرىن قاراستىرىپ، جاڭا تۇستان قاراستىرۋعا مۇمكىندىك الدىق. جەكە ءوز باسىم قازاقستاننىڭ حح عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق بالالارىنىڭ ورىس مەكتەپتەرىندەگى كۇندەلىكتى ءومىرىن زەرتتەۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ سول كەزدەگى بەينەسىمەن تانىستىم.

ميكروتاريح وتاندىق تاريحىمىزعا جاڭا دەم بەرىپ، ءبىزدىڭ نازارىمىزدان تىس قالعان تۇستاردى اشۋعا كومەگىن بەرەرى ءسوزسىز. بۇل ءوز كەزەگىندە تاريحي جالعان اقپاراتتاردان ارىلۋعا جانە ۇلتتىق بىرەگەيلىگىمىزدى ساقتاۋعا جاعداي جاساماق.

ت،ع.ك. ساۋلە ۋدەربايەۆا، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى

جانىبەك اكىمبەك، 1-كۋرس ماگيسترانتى («تاريح» ماماندىعى) 

---