سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 1 اپتا بۇرىن)
ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلار
ۇزاق مەرزىمدى جوسپار
5 - ءبولىم. زاتتار تاسىمالى
مەكتەپ:
كۇنى:ءمۇعالىمنىڭ ەسىمى:
سىنىپ: 9قاتىسقاندار سانى:قاتىسپاعاندار سانى:
ساباقتىڭ تاقىرىبى:§14. سىرتقى جانە ىشكى فاكتورلاردىڭ ترانسپيراسياعا اسەرى
№4 زەرتحانالىق جۇمىس. «ترانسپيراسيا ۇدەرىسى كەزىندەگى سىرتقى فاكتورلاردى: سۋ بۋىنىڭ تەمپەراتۋراسى، ىلعالدىلىعى جانە قىسىمى، ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اۋا قوزعالىسىنىڭ اسەرى»
№5 زەرتحانالىق جۇمىس. «ىشكى فاكتورلاردى زەرتتەۋ: ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اسەرى بۋلاناتىن بەت اۋدانى جانە وسى بەتتىڭ وسىمدىك كولەمىنە
(ءسىرقابىق، لەپتەسىك) قاتىناسى»
ساباققا نەگىزدەلگەن وقۋ ماقساتى
(ماقساتتارى)
1. وسىمدىكتەردەگى ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋ
2. ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلاردىڭ ترانسپيراسياعا اسەرىن زەرتتەۋ

بارلىق وقۋشىلار:
·ءماتىندى وقىپ، مازمۇنىن تۇسىنەدى، ماتىندەگى نەگىزگى ويدى ءبولىپ الادى. ترانسپيراسيا ۇعىمىنا انىقتاما بەرەدى.
وقۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى:
  • ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىن سىرتقى، ىشكى فاكتورلاردى تالدايدى.
  • №4 زەرتحانالىق جۇمىس ارقىلى ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اسەر ەتەتىن سىرتقى فاكتورلاردى زەرتتەيدى: سۋ بۋىنىڭ تەمپەراتۋراسى، ىلعالدىلىعى جانە قىسىمى، ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اۋا قوزعالىسىنىڭ اسەرىن زەردەلەيدى.
  • №5 زەرتحانالىق جۇمىس ارقىلى ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اسەر ەتەتىن ىشكى فاكتورلاردى زەرتتەيدى: ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اسەرى بۋلاناتىن بەت اۋدانى جانە وسى بەتتىڭ وسىمدىك كولەمىنە (ءسىرقابىق، لەپتەسىك) قاتىناسىن انىقتايدى.
زەرتتەۋلەردىڭ قورىتىندىسىن شىعارادى.
كەيبىر وقۋشىلار:
ترانسپيراسيا قىزمەتىنىڭ وسىمدىك ومىرىندەگى ماڭىزىنا باعا بەرەدى
ساباقتىڭ قۇندىلىعى«ماڭگىلىك ەل» – زايىرلى قوعام جانە جوعارى رۋحانيات
باعالاۋ كريتەرييلەرى
  • ماتىندەگى تەرميندەردىڭ ءمانىن اشادى
  • ترانسپيراسيا ۇعىمىنىڭ ءمانىن اشادى، انىقتاماسىن ايتادى
  • ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىن فاكتورلاردى تالدايدى
  • №4 زەرتحانالىق جۇمىس ارقىلى ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىن سىرتقى فاكتورلاردى: سۋ بۋىنىڭ تەمپەراتۋراسى، ىلعالدىلىعى جانە قىسىمى، ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اۋا قوزعالىسىنىڭ اسەرلەرىن انىقتايدى
  • باقىلاۋ ناتيجەسىن قورىتىندىلايدى، كەستە تولتىرادى
  • №5 زەرتحانالىق جۇمىس ارقىلى ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىن ىشكى فاكتورلاردى: بۋلاناتىن بەت اۋدانى جانە وسى بەتتىڭ وسىمدىك كولەمىنە (ءسىرقابىق، لەپتەسىك) قاتىناسىن زەرتتەيدى
  • باقىلاۋدىڭ قورىتىندىسىن شىعارادى
  • ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىن سىرتقى جانە ىشكى فاكتورلار ءوزارا قالاي بايلانىساتىنىن ناقتىلايدى
  • وسىمدىكتىڭ ومىرىندەگى ترانسپيراسيانىڭ ماڭىزىنا باعا بەرەدى
اكت داعدىلارىساندىق ءبىلىم رەسۋرستارىن ىزدەۋ، قولدانۋ
https://bilimland. kz/ru
تىلدىك ماقسات·تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ نازارىن عىلىميلىققا اۋدارۋ
(مىسالى، ءپان بويىنشا وقۋ ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن قاجەتتى تەرمينولوگيا مەن تىركەستەرى بار لەكسيكا)






 

نەگىزگى سوزدەر مەن تىركەستەر:
ترانسپيراسيا، كسيلەما، لەپتەسىك
سىنىپتاعى ديالوگ/جازىلىم ءۇشىن پايدالى تىلدىك بىرلىكتەر:
تالقىلاۋعا ارنالعان تارماقتار:
وسىمدىك ىلعالىن قاي كەزدە كوپ جوعالتاتىنىن تالداڭدار: شامالى جەل بار قۇرعاق اۋا
رايىندا ما، الدە كۇشتى جەل تۇرىپ، جاڭبىر جاۋعان كەزدە مە؟
ءسىز نەلىكتەن... ەكەنىن ايتا الاسىز با؟
نەلىكتەن قۇرعاق جەردە وسەتىن كوپتەگەن وسىمدىكتەردىڭ جاپىراقتارى ەداۋىر اشىق،
اقشىل ءتۇستى بولادى؟
جازىلىم بويىنشا ۇسىنىستار:
تەرميندەردىڭ اۋدارماسىن داپتەرگە ءتۇسىرۋ.
ترانسپيراسيا – transpiration كسيلەما – xylem
لەپتەسىك – stomata
الدىڭعى وقۋۆەنن دياگرامماسى
ەنجار تاسىمال مەن بەلسەندى تاسىمالدى سالىستىرۋ
جوسپار

جوسپارلانعان
ۋاقىت
جوسپارلانعان جاتتىعۋلار (تومەندە جوسپارلانعان جاتتىعۋلارمەن
قاتار، ەسكەرتپەلەردى جازىڭىز)
رەسۋرستار
باستالۋىۇيىمداستىرۋ. پسيحولوگيالىق احۋال.
ىنتىماقتاستىق اتموسفەراسىن تۋدىرۋ:
«جاقسى تىلەك – جارىم ىرىس» تىلەكتەر شاشۋى.
-   توپ مۇشەلەرىنىڭ باسقا توپ مۇشەلەرىنە تىلەكتەرى؛،
-   قاراما-قارسى وتىرعان وقۋشىعا؛
-   وزىنە؛
-   مۇعالىمگە.
توپتارعا ءبولۋ. «ءتۇرلى تۇستەر»
وقۋشىلارعا ءتۇرلى تۇستەردەن تۇراتىن كارتوچكالار تاراتۋ ارقىلى
«تۇلپارلار»، «دۇلدۇلدەر» توپتارىنا بولىنەدى. توپ ەرەجەسى ەسكە تۇسىرىلەدى.
ورتاسىءى. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءماتىندى وقي وتىرىپ، تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيدى.
«جىڭىشكە جانە جۋان سۇراقتار كەستەسى» ستراتەگياسى
وقۋلىق

جىڭىشكە سۇراقتارجۋان سۇراقتار
ترانسپيراسيا دەگەنىمىز نە؟تارنسپيراسياعا وسىمدىكتىڭ قاي
مۇشەسى قاتىسادى، نەلىكتەن؟
ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىنوسى فاكتورلاردىڭ ىشىندە



ىشكى فاكتورلار قانداي؟قاتتى اسەر ەتەدى دەگەن ءبىر فاكتوردى اتاي الاسىڭ با، نەگە
وسىنداي تۇجىرىم جاسادىڭ؟


ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىن سىرتقى فاكتورلار قانداي؟وسى فاكتوردىڭ ىشىنەن نەگىزگى فاكتوردى اتاي الاسىڭ با؟
نەگە؟
لەپتەسىك دەگەنىمىز نە؟لەپتەسىكتەردىڭ سانى مەن
بەتتىك كولەمى بۋلانۋعا قالاي اسەر ەتەدى، مىسالمەن دالەلدە.
ترانسپيراسيا قايدا جۇرەدى؟ىلعال جەردە، قۇرعاق جەردە وسەتىن وسىمدىكتەردى قالاي
اجىراتا الاسىڭ؟
دەسكريپتورلار:
-   ءماتىندى تولىق مەڭگەرىپ، توپتىق جۇمىس تاپسىرماسىن تولىق ورىندايدى.
-   ترانسپيراسيا ۇعىمىنىڭ ءمانىن اشادى.
-   ترانسپيراسياعا اسەر ەتەتىن سىرتقى جانە ىشكى فاكتورلاردى تالدايدى.
-   سۇراقتارعا ناقتى، دۇرىس جاۋاپ بەرەدى.
ءىى. جەكە جۇمىس.
№4 زەرتحانالىق جۇمىس. «ترانسپيراسيا ۇدەرىسى كەزىندەگى سىرتقى فاكتورلاردى (تەمپەراتۋرا، ىلعالدىلىق پەن سۋ بۋىنىڭ قىسىمى، اۋا قوزعالىسىن) زەرتتەۋ»
№5 زەرتحانالىق جۇمىس. «ىشكى فاكتورلاردى زەرتتەۋ: بۋلاندىراتىن بەتتىڭ اۋانى جانە بۇل بەتتىك اۋداننىڭ وسىمدىك كولەمىنە قاتىناسىنىڭ (ءسىرقابىق پەن لەپتەسىكتەر) ترانسپيراسيا ۇدەرىسىنە اسەرى».
جۇمىس نۇسقاۋى.
  1. تۇرعىعا قۇتىنى جاپىراقتى ىشىنە الدىن الا تۇتىكشە ءتارىزدى وراپ، سالۋعا بولاتىنداي ەتىپ ورنالاستىرىڭدار.
  2. قۇتىنىڭ ىشىنە ءاربىر وسىمدىكتىڭ 1 جاپىراعىن زاقىمداماي سالىڭدار.
  3. قۇتىنىڭ اۋزى مەن قالەمشە اراسىنداعى كەڭىستىكتى ماقتا تىعىنمەن جاۋىپ، ەرمەكسازبەن جەلىمدەڭدەر نەمەسە ءاربىر وسىمدىكتىڭ جاپىراق تاقتاسىنىڭ استىڭعى قاباتىنا مىس سۋلفاتىن سەبىڭدەر.
  4. وسىمدىكتى ءارتۇرلى جاعدايعا: قىزدىرعىش پەن جەلدەتكىش استىنا، سۋ تولتىرىلعان اكۆاريۋمعا سالىڭدار. ءبىراق زەرتتەلەتىن جاپىراقتى سۋ بەتىندە؛ سالقىنداتىلعان اۋاسى بار كامەراعا جانە ءبىر باقىلاۋ وسىمدىگىن كادىمگى جاعدايدا قالدىرىڭدار.
  5. باقىلاپ، قورىتىندىسىن جازىڭدار.
  6. 6 شىنى سيليندرگە سۋ قۇيىڭدار.
  7. شىنى سيليندردەگى سۋعا قالەمشەنى قۇمىراعا گۇل سالعانداي ورنالاستىرىڭدار. 6 سيليندردەگى سۋ مولشەرى بىردەي بولۋ كەرەك.
  8. شىنى ءسيليندردىڭ بەتىندەگى سۋعا ماي قۇيامىز.
  9. قالەمشەلەرى بار سيليندرلەردى ءارتۇرلى جاعدايعا: قىزدىرعىش، جەلدەتكىش استىنا؛ پۋلۆەريزاتور ارقىلى ىلعالدىلىعىن ارتتىرىپ، بۋلانباۋ ءۇشىن قاقپاقپەن جاۋىپ، اكۆاريۋمعا؛ سالقىنداتىلعان اۋاسى بار كامەراعا؛ ءبىر باقىلاۋ وسىمدىگىن كادىمگى جاعدايدا قويىڭدار.
  10. باقىلاۋ ناتيجەسىن كەستەنى داپتەرگە سىزىپ الىپ تولتىرىڭدار.
  11. تولتىرىلاتىن كەستە ۇلگىسى.

جاعدايلارباقىلاۋقىزدىر- عىش
استىندا
جەلدەتكىش استىنداسۋىق كامەرادااكۆاريۋمدا
نە باقىلاي-
مىز؟




























دەسكريپتورلار:
-   زەرتحانالىق جۇمىستاردى نۇسقاۋلىقپەن ورىندايدى.
-   زەرتحانالىق جۇمىستىڭ قورىتىندىسىن شىعارادى.
-داپتەرگە كەستە تولتىرادى.
اياقتالۋ«شىنجىر» ستراتەگياسى.
ماتىننەن تۇيگەن ويلارىن سوزبەن جەتكىزەدى. ءار توپ وقۋشىسى ءبىر–ءبىر سويلەمنەن ايتىپ، قولدارىن ۇستاپ شىنجىر قۇرادى. شىنجىردىڭ ۇزىلگەن جەرىن توپ مۇشەلەرى جالعايدى.
دەسكريپتورلار:
-ماتىندەگى نەگىزگى ويدى تۇيىندەيدى.
-زەرتحانالىق جۇمىستىڭ قورىتىندى تۇجىرىمداماسى ايتىلادى.

قوسىمشا اقپارات
وسىمدىكتەگى سۋدىڭ بۋلانۋى ەكى جولمەن:
  1. تىنىس ساڭىلاۋى (تىنىس ساڭىلاۋلىق ترانسپيراسيا).
  2. كۋتيكۋلا (كۋتيكۋلالىق ترانسپيراسيا) ارقىلى جۇزەگە اسادى.
تىنىس     ساڭىلاۋلىق  ترانسپيراسيا  اشىق     جاعدايدا  سۋ  بۋلانۋىمەن     قاتار،   كومىرقىشقىل   گازى ءسىڭىرىلىپ، فوتوسينتەز پروسەسى دە ءتيىمدى جۇرەدى. وتتەكتىڭ بولىنۋىنە قولايلى جاعداي تۋادى. بۇل كەزدە كۋتيكۋلالىق ترانسپيراسيانىڭ ۇلەس سالماعى تومەن بولادى دا، كەرىسىنشە، تىنىس ساڭىلاۋلارى جابىق جاعدايدا ونىڭ شاماسى ارتا تۇسەدى. مۇنداي جاعداي ترانسپيراسيا مەن فوتوسينتەز پروسەسىنىڭ اراسىندا بايلانىس بار ەكەنىن كورسەتەدى. ترانسپيراسيا بارىسىندا وسىمدىكتە مۇشەارالىق بايلانىس قامتاماسىز ەتىلەدى، زاتتاردىڭ تاسىمالى جۇزەگە اسىپ، جالپى ورگانيزمدەگى تەمپەراتۋرا بەلگىلى دەڭگەيدە رەتتەلەدى. ترانسپيراسيا قارقىنى تاۋلىك مەزگىلىنە بايلانىستى وزگەرىپ وتىرادى. كوپتەگەن وسىمدىكتەردە ترانسپيراسيا قارقىنى تۇسكە دەيىن ارتىپ، شاڭقاي ءتۇس كەزىندە تومەندەيدى دە، كەشكە قاراي قايتادان جوعارىلايدى. بۇل وسىمدىكتەردىڭ سۋدى ءتيىمدى پايدالانۋى جانە قۇرعاقشىلىققا توتەپ بەرۋ، ياعني قولايسىز ورتاعا بەيىمدەلۋى بولىپ تابىلادى.
ترانسپيراسيا پروسەسىن سيپاتتايتىن جانە ونىڭ تىرشىلىكتەگى فيزيولوگيالىق ماڭىزىن انىقتايتىن كورسەتكىشتەرگە:
  • ترانسپيراسيا قارقىندىلىعى.
  • ترانسپيراسيا ونىمدىلىگى.
  • ترانسپيراسيالىق كوەففيسيەنت جاتادى.
سارالاۋ – ءسىز قوسىمشا كومەك كورسەتۋدى قالاي جوسپارلايسىز؟ ءسىز قابىلەتى جوعارى وقۋشىلارعا تاپسىرمانى كۇردەلەندىرۋدى قالاي جوسپارلايسىز؟قوسىمشا كومەك كەرەك وقۋشىلار ءۇشىن: تومەندە بەرىلگەن سۋرەتتى ءتۇسىندىرىپ بەرىڭدەر.
قابىلەتى جوعارى وقۋشى: ترانسپيراسيا قىزمەتىنىڭ وسىمدىك ءۇشىن ماڭىزىنا باعا بەرىڭدەر:
ترانسپيراسيا – ترانسپيراسيا – ترانسپيراسيا – مىسالى:
ترانسپيراسيا – وسىمدىكتى قىزىپ كەتۋدەن ساقتايدى.
ءپانارالىق بايلانىس قاۋىپسىزدىك جانە ەڭبەكتى قورعاۋ ەرەجەلەرى
اكت-مەن بايلانىس قۇندىلىقتارداعى بايلانىس













رەفلەكسيا
ساباق / وقۋ ماقساتتارى شىنايى ما؟
بۇگىن وقۋشىلار نە ءبىلدى؟
سىنىپتاعى احۋال قانداي بولدى؟
مەن جوسپارلاعان سارالاۋ شارالارى ءتيىمدى بولدى ما؟ مەن بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە ۇلگەردىم بە؟ مەن ءوز جوسپارىما قانداي تۇزەتۋلەر ەنگىزدىم جانە
نەلىكتەن؟


قورىتىندى باعامداۋ
قانداي ەكى نارسە تابىستى بولدى (وقىتۋدى دا، وقۋدى دا ەسكەرىڭىز)؟
  1. ساباقتا ءارتۇرلى وقىتۋ ستراتەگيالارى، ءتۇرلى ادىستەردى ارالاستىرىپ قولدانۋ
  2. جەكە، جۇپتىق، توپتىق جۇمىستار
قانداي ەكى نارسە ساباقتى جاقسارتا الدى (وقىتۋدى دا، وقۋدى دا ەسكەرىڭىز)؟
  1. وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىنداعى جۇمىستارىنا تالداۋ جاساۋ، تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋىن جاقسارتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەكتىگىنە ءمان بەرۋ
  2. وقۋشىلار ورىنداي الماعان تاپسىرمالاردى قايتا قاراپ، وزگەرىس ەنگىزۋ
ساباق بارىسىندا سىنىپ نەمەسە جەكەلەگەن وقۋشىلار تۋرالى مەنىڭ كەلەسى ساباعىمدى جەتىلدىرۋگە كومەكتەسەتىن نە ءبىلدىم؟
جەكەلەگەن وقۋشىلاردىڭ ساباقتى قابىلداۋ ەرەكشەلىكتەرىن، ءارقايسىسىنىڭ بەيىمدىلىگىنە قاراي تاپسىرما دايىنداۋ قاجەتتىگىن جانە تاپسىرمالاردى جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي جاساقتاۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما