مەملەكەتتىك ءتىل – ۇلتتىق ساپا نەگىزى
قازاق ءتىلى – عاجاپ ءتىل.
ونىڭ بولاشاعى دا عاجاپ.
ن.ءا.نازاربايەۆ
ءتىل قاي ەلدە، قاي ۇلتتا بولسىن - قاستەرلى، قاسيەتتى، قۇدىرەتتى ۇعىم. ءتىل ءاربىر ادامعا انا سۇتىمەن بەرىلەدى. انا سۇتىمەن بويعا سىڭگەن قاسيەتتەر تۋعان ءتىلدىڭ ارقاسىندا داميدى. تۋعان تىلگە دەگەن قۇرمەت پەن سۇيىسپەنشىلىك بالا كەزدەن باستالۋى كەرەك. اينالادا ادامدارعا، ءوزىڭنىڭ وسكەن ورتاڭا، وتانعا دەگەن ەرەكشە سەزىم مەن كوزقاراس تا تۋعان ءتىلىڭدى بىلۋدەن باستالادى.ءتىل – حالىقتىڭ رۋحاني، مادەني ساپالىق، بايلىعىنىڭ دامۋىنىڭ قۇرالى.
انا ءتىلدىڭ قاسيەتى، ساپاسى تۋرالى قانشا ايتساق تا تاۋسىلمايدى. ادامنىڭ قولىنداعى بارلىق اسىل زاتتارى توزادى، جوعالادى، ال ءتىل – توزبايتىن ەڭ قىمبات مۇرالاردىڭ ءبىرى. قازاقتىڭ ءبىرتۋار اقىنى م.جۇمابايەۆ: «ۇلتقا تىلىنەن قىمبات نارسە بولماق ەمەس، ءبىر ۇلتتىڭ تىلىندە سول ۇلتتىڭ سىرى، تاريحى، تۇرمىس تىرشىلىگى، مىنەزى ايقىن كورىنىپ تۇرادى» - دەگەن. ءتىل بايلىعى - ءاربىر ۇلتتىڭ ماقتانىشى. بۇكىل الەمگە بەلگىلى شەكسپير شىعارماشىلىق ومىرىندە ون ءۇش مىڭ ءسوز قولدانعان بولسا، ال ءوزىمىزدىڭ قازاق حالقىنىڭ جازۋشىسى ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ ءبىر عانا «اباي جولى» رومانىندا ون التى مىڭ ءسوزدى كەرەك ەتكەن. مىنە، وسىدان قازاق ءتىلىنىڭ قاسيەتتى دە قاستەرلى، اسىل ءتىل ەكەنىن ۇعامىز. ۇلى اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆ: «ال ەكىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ، تاس جۇرەكتى تىلىممەن تىلىمدەدىم. كەي-كەيدە دۇنيەدەن تۇڭىلسەم دە، قاسيەتتى تىلىمنەن تۇڭىلمەدىم،»-دەپ جىرلاسا، ماعجان جۇمابايەۆ: «ەرلىك، ەلدىك، بىرلىك، قايرات، ب ا ق، اردىڭ، جاۋىز تاعدىر جويدى ءبارىن نە باردىڭ. التىن كۇننەن باعاسىز ءبىر بەلگى بوپ، نۇرلى جۇلدىز، بابام ءتىلى سەن قالدىڭ»، - دەپ تولعانادى. وسى ەكى اقىن دا سول كەزدەرى تەك تىلدەرىنە عانا ءۇمىت ارتقان ەدى. سول ءۇمىتتىڭ ار جاعىندا بىزگە دەگەن سەنىم دە جاتىر.
امال نە، تۋعان ءتىلىمىزدى شۇبارلاپ، ارالاس سويلەيتىندەردى ءجيى كەزدەستىرەمىز. باسقا حالىقتى ايتپاعاندا، ءوز ىشىمىزدەگى شالا قازاقتاردى تازا قازاق قىلاتىن كەز بولدى. بۇگىندە كەيبىرەۋلەردىڭ قازاق ءتىلىن بىلمەۋى، بىلسە دە سويلەمەۋى قازاق ءتىلىن جاقسارتىپ، بيىك بەلەستەرگە كوتەرمەۋىمىزدىڭ قاتەرلى دەرتى بولىپ تابىلادى.تۋعان تىلدەن بەزىنگەن ازاماتتاردى كورگەندە پاۋستوۆسكييدىڭ «تۋعان تىلىنە جانى اشىماعان ادام جاندىك»، - دەپ اشىنا ايتقانى ويعا ورالادى. ەلىنىڭ بولاشاعىن ويلاعان ءار ازامات انا ءتىلىنىڭ بولاشاعىنا قولىنان كەلگەن كومەگىن اياماۋى ءتيىس. وكىنىشكە قاراي، سوڭعى كەزدە كوپتەگەن قازاق جاستارى ءوز انا ءتىلىن بۇرمالاپ سويلەۋدى ادەتكە اينالدىرعان. اتا-انانى قادىرلەۋ قالاي كەرەك بولسا، ءوز انا ءتىلىمىزدى قادىرلەۋدى، قاستەرلەۋدى، ايالاۋدى قولعا الايىق. ءتول تىلىندە سويلەۋدەن بەزۋ – انا ءسۇتىن بەرىپ وسىرگەن اناڭدى ۇمىتۋمەن بىردەي. ءار ازامات ءوزىنىڭ انا ءتىلىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، انا ءتىلىنىڭ ورىنسىز شۇبارلانۋىنا قارسى تۇرۋعا ءتيىستى.
ءبىزدىڭ ۇلتتا دا ءتىل وزەكتى ماسەلە بولىپ وتىر. سولاردىڭ ءبىرى انا ءتىلىمىزدىڭ اۋدارما ءتىلى بولىپ وتىرعاندىعى مەنى قاتتى الاڭداتادى. قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرى بولعان ساتيريك اقىن ش. سماحان ۇلىنىڭ ءبىر شۋماق ولەڭىندە وسىنداي جاعدايدى سيپاتتايدى: قازىرگىنىڭ بالاسى، كوپ بىلەم دەپ كوكيدى. اكەسىنىڭ جازعانىن، اۋدارمادان وقيدى. قازىرگى شىندىق – وسى.
قورىتا ايتقاندا، ءتىلىن جوعالتقان حالىقتىڭ جەكە مەملەكەت بولىپ باسقا ەلدەرمەن تەرەزەسى تەڭ دارەجەدە تۇرا المايتىندىعى تاريحتان بەلگىلى. سوندىقتان سان عاسىرلار بويى ارمان بولعان تاۋەلسىزدىگىمىزگە قول جەتكىزىپ، ەگەمەن ەل بولىپ جاتقان سىندارلى كەزەڭدە مەملەكەتىمىزدىڭ نىشانى انا ءتىلىمىزدى بۇكىل تىرشىلىگىمىزدىڭ ءتۇپقازىعىنا اينالدىرۋ – ءاربىر ۇلتجاندى ازاماتتىڭ باستى مىندەتى. اتا-بابامىزدان قالعان اسىل قازىنا ءتىلىمىزدى ساقتاۋدىڭ ءتيىمدى جولى وتباسىندا انا تىلىندە سويلەپ، اينالاداعى دۇنيە تۋرالى سول تىلدە ايتىپ، سول تىلدە قۋانىش-رەنىشىڭدى ءبولىسىپ، ءوزىڭدى، وزگەنى جۇباتۋ بولىپ تابىلادى. بۇل - انا ءتىلىنىڭ قادىر-قاسيەتىن ارتتىرا تۇسەرى داۋسىز.
«مەملەكەتتىك ءتىل سالاسىندا جەتكەن جەتىستىكتەرىمىزگە توقتالا كەلىپ، ەندى ەشكىم وزگەرتە المايتىن ءبىر اقيقات بار! انا ءتىلىمىز ماڭگىلىك ەلىمىزبەن بىرگە ماڭگىلىك ءتىل بولدى. ونى داۋدىڭ تاقىرىبى ەمەس، ۇلتتىڭ ۇيىتقىسى ەتە بىلگەنىمىز ءجون»- دەپ ايتقانداي مەندە وسىلاي دەپ وي ءتۇيدىم. ولاي بولسا، انا ءتىلىمىزدى ماڭگىلىك ءتىل ەتىپ، ساپاسىن كوتەرۋ ءوز قولىمىزدا. العا قويعان ۇلى ماقساتتارى بار، ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن، جاستارى العىر، جاڭالىققا جانى قۇشتار، رۋحى بيىك ەل عانا ماڭگىلىك ەل بولىپ عاسىرلار بويى جاسايدى. ەندەشە ەلباسى سالعان سارا جولدان تايمايىق، ەلدىگىمىز بەن تۋعان ءتىلىمىز ماڭگىلىك جاساي بەرسىن!
حرومتاۋ اۋدانى بوگەتساي مەكتەپ – گيمنازياسىنىڭ
11-سىنىپ وقۋشىسى نۇرالينا اسەمگۇل ابات قىزى
جەتەكشىسى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى: بايباكتينا نازگۋل ۋسەنوۆنا
You Might Also Like
-
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە اۋىلدان قالاعا كەلە قالعان ءبىر قازاق مەشىت ماڭىندا تۇرعان ءبىر توپ مولداعا تاپ بولىپتى. ول مەشىت- كە كىرىپ-شىعىپ جاتقان كىسىلەردى كورىپ:
-
بۇگىن «WorldSkills Kazakhstan 2019» - V رەسپۋبليكالىق كاسىبي شەبەرلىك چەمپيوناتى باستالدى. وعان ەلىمىزدىڭ 17 ايماعىنان 22 جاسقا دەيىنگى 400-دەن استام مامان قاتىسۋدا.
