InfoHub Logo

جوسپار:
ءى. كىرىسپە:
 «مۇقاعالي ماقاتايەۆ – قايتالانباس دارا تۇلعا»
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
  «مۇقاعالي ماقاتايەۆ ولەڭدەرىندەگى وتان، تۋعان جەر» تاقىرىبى
ءىىى. قورىتىندى
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
ءى. جۇمىستىڭ سيپاتتاماسى
عىلىمي جۇمىستىڭ ماقساتى: مۇقاعالي اقىننىڭ وتانسۇيگىشتىك تاقىرىبىنداعى شىعارمالارىن زەرتتەۋ، ولەڭدەرىنىڭ وزىندىك تابيعاتىن دارالاي، سارالاي وتىرىپ، وزگەشەلىگىنە كوڭىل ءبولۋ.
عىلىمي جۇمىستىڭ مىندەتتەرى:
1. مۇقاعالي اقىننىڭ وتانسۇيگىشتىك تاقىرىبىنداعى شىعارمالارىن زەرتتەۋ
2. اقىندىق كرەدوسىن (ويىنىڭ ءتۇپ قازىعىن) تابۋ، زەرتتەۋ.
جۇمىستىڭ عىلىمي جاڭالىعى
مۇقاعالي اقىننىڭ اقىندىق الەمىندەگى وتانعا، تۋعان ەلگە، جەرگە ارنالعان ولەڭدەرىندەگى ويلاردى قوسىمشا عىلىمي زەرتتەۋلەرمەن جۇمىس ىستەۋگە، اقىندىق كرەدوسىن (ويىنىڭ ءتۇپ قازىعىن) تابۋ، زەرتتەۋ.
زەرتتەۋ ءادىسى
بۇل جۇمىستى جازۋ بارىسىندا عىلىمي ادەبيەتتەرمەن جۇمىس، جيناقتاۋ، جۇيەلەۋ، تۇسىندىرمەلى ادىستەر، زەرتتەۋلەر قولدانىلادى.
ءى. كىرىسپە:
«مۇقاعالي ماقاتايەۆ – قايتالانباس دارا تۇلعا»

مۇقاعالي سۇلەيمەن ۇلى ماقاتايەۆ - شىنايى پوەزيا وكىلى، عاجايىپ اقىنداردىڭ ءبىرى. مۇقاعالي ماقاتايەۆ قازىرگى الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانىنداعى قاراساز اۋىلىندا 1931 جىلى 9 اقپاندا دۇنيەگە كەلدى.
بالالىق شاعى سوعىسپەن تۇسپا - تۇس كەلگەن مۇقاعالي ولەڭدى ون - ون ءبىر جاسىنان جازا باستايدى. العاشقى ولەڭدەرى اۋداندىق گازەتتە جارىق كورگەن مۇقاعالي شىعارمالارى 1960 - 1970 جىلدارى ۇزدىكسىز باسىلادى، بۇل جىلداردى اقىننىڭ قازاق پوەزياسىنىڭ بيىك شىڭىنا كوتەرىلگەن ۋاقىتى دەپ ساناۋعا بولادى.
اۋىل ورتا مەكتەبىن 1948 جىلى ءبىتىرىپ، ءوز اۋىلىندا كومسومول، كەڭەس قىزمەتتەرىندە بولعان. كەيىن اۋداندىق گازەتتە ادەبي قىزمەتكەر، قازاق راديوسىندا ديكتور بولعان، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە، «جۇلدىز» جۋرنالىندا پوەزيا ءبولىمىن باسقارعان. قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا پوەزيا سەكسياسىندا ادەبي كەڭەسشى قىزمەتىن اتقارعان.
تىرناق الدى تۋىندىلارى نارىنقول اۋداندىق «سوۆەتتىك شەكارا» (قازىرگى «حان ءتاڭىرىسى») گازەتىندە 1948 جىلدارى جاريالانا باستاعان. 1954 جىلى ءبىر توپ ولەڭى «ادەبيەت جانە يسكۋسستۆو» (قازىرگى «جۇلدىز») جۋرنالىندا، ودان كەيىن ءبىر شوعىر جىرى ءا. تاجىبايەۆتىڭ ءسات ساپار تىلەگەن سوزىمەن «قازاق ادەبيەتىندە» جاريالانعان.
از عۇمىرى ىشىندە بىرنەشە ليريكالىق جىر جيناعى مەن داستاندارىن ۇسىنعان. جىر اۋدارماسى سالاسىندا شەكسپيردىڭ سونەتتەرىن، دانتەنىڭ «قۇدىرەتتى كومەدياسىن» قازاقشالادى. اقىننىڭ «سارجايلاۋ»، «سونبەيدى، اجە، شىراعىن»، «كەل، ەركەم، الاتاۋىڭا» ولەڭدەرىنە سازگەر ن. تىلەندييەۆ ءان شىعارعان.
اقىن تۇرمىس تاۋقىمەتىن تارتا ءجۇرىپ، اپەرباقان سىنعا ۇشىراعاندا دا "اقىننىڭ اقىندىعى اتاقتا ەمەس، اردا عانا" دەگەن بايلامدى بەرىك ۇستاپ، شەن - شەكپەنگە دە، لاۋازىم - اتاققا دا قىزىقپاعان.
مۇقاعالي ماقاتايەۆ قالامىنان "قارلىعاشىم، كەلدىڭ بە؟"، "داريعا جۇرەك"، "اققۋلار ۇيىقتاعاندا"، "شۋاعىم مەنىڭ"، "ءومىر - داستان" ت. ب. جىر جيناقتارى تۋعان. قىرىق بەس جاسىندا قايتىس بولعان سوڭ، مۇقاعاليدىڭ ەكىنشى ءومىرى - ولمەس عۇمىرى باستالدى. اقىننىڭ ارتىندا قالعان مول مۇراسى: "سوعادى جۇرەك"، "شولپان"، "جىرلايدى جۇرەك"، "ءومىر - وزەن" ت. ب. جىر كىتاپتارى، "قوش، ماحاببات!" اتتى پروزالىق كىتابى وقىرماننىڭ قولدان - قولعا تۇسپەي، ىزدەپ ءجۇرىپ وقيتىن شىعارمالارىنا اينالدى.
ءومىردى ءسۇيۋدىڭ عاجايىپ ۇلگىسىن كورسەتكەن اقىن مۇقاعالي "جان ازاسى" (رەكۆيەم) پوەماسىندا ءومىر تۋرالى گيمن تۋعىزدى. "اققۋلار ۇيىقتاعاندا" پوەماسىندا ەل نانىم - سەنىمىن قاستەرلەۋ، سۇلۋلىق ۇندەستىگىن جىر ەتسە، "رايىمبەك، رايىمبەك!" داستانىندا ەل تاريحىن، ەل باسىنا قاتەر تونگەندە قولىنا تۋ الىپ، جاۋىنا قارسى اتتانعان رايىمبەك حانگەلدى ۇلىنىڭ ەرلىگىن سۋرەتتەيدى.
مۇقاعالي ماقاتايەۆ پوەزياسى جۇمىر جەردىڭ بارلىق ماسەلەسىنە ارالاسقان، كەڭ، اۋقىمدى تاقىرىپتى قامتيدى. ونىڭ تۋعان جەر، ادامدار تاعدىرى، ءومىر مەن ءولىم، انا مەن بالا، اقىن مەن اقىندىق، سوعىس تاۋقىمەتى ت. ب. تاقىرىپتاعى ليريكاسى قايتالانباس ۇلتتىق سيپاتتا، ۇلتتىق زەرمەن كەستەلەنگەن.

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەپ الۋ